آیا این که بت پرستان، بت ها را خدا نمی دانستند بلکه آنها را نماد و چهره خدای مورد نظرخود می دانستند اشکال بت پرستی را برطرف می کند؟

شرح پرسش:
اینکه در قدیم اجسامی را بعنوان بت عبادت می کردند، آیا بعنوان تندیس و نمادی از یک قدرت ماورایی بوده و آن بت چهره خدای موردنظرشان را یادآوری می کرده؟ در اینصورت آنها سنگ و چوب را نمی پرستیدند، بلکه قدرتی متافیزیکی را عبادت می کردند. در این مورد راهنمایی فرمایید.

پاسخ:
پاسخ اجمالی:
از نظر اسلام خالق هستی، الله است و تدبیر همه امور جهان تنها در دست اوست.پرستش نیز مخصوص ذات باری تعالی است و همه اقسام بت پرستی، یک نوع تحریف در عقیده خداپرستی است .اصولاً هر موجودی را که انسان تکیه گاه خود در برابر خدا قرار دهد و سرنوشت خود را در دست او و وابسته به او بداند "بت" او محسوب می شود.
انسان های جاهل بت های خود را از سنگ، چوب، فلز و حتّی از مواد خوراکی می ساختند و آن را می پرستیدند. و حلّ مشکلات خود را از آنها می خواستند.
از نظر اسلام بت پرستی در هر شکلی که باشد شرک و کفر است؛ حتی اگر بت ها را نه به عنوان خالق و مدبر جهان بلکه به عنوان تندیس و نمادی از قدرت متافیزیکی خدا و نزدیک کننده به او پرستش نمایند، از آنجا که پرستش و عبادت غیر خداست، شرک است. در صدر اسلام عده ای از بت پرستان با چنین بهانه هایی کار خود را توجیه می کردند که قرآن در جواب آنان می فرماید:" آگاه باشید که دین خالص از آن خداست، و آنها که غیر خدا را اولیای خود قرار دادند و دلیلشان این بود که: (اینها را نمی ‌پرستیم مگر بخاطر اینکه ما را به خداوند نزدیک کنند)، خداوند روز قیامت میان آنان در آنچه اختلاف داشتند داوری می ‌کند خداوند آن کس را که دروغگو و کفران‌کننده است هرگز هدایت نمی‌ کند! "

پاسخ تفصیلی:
در تمام جهان هستی، جز خدای یکتایی که سرچشمه تمام هستی ها و منبع و اصل تمام کمالات است، هیچ کس و هیچ چیز شایسته عبادت و پرستش و بندگی نیست.
در منطق قرآن، بت و بت پرستی مفهومی بسیار وسیع تر از خدایان ساختگی از سنگ و چوب و فلزات دارد. هر موجودی را که انسان تکیه گاه خود در برابر خدا قرار دهد و سرنوشت خود را در دست او و وابسته به او بداند "بت" او محسوب می شود.[1]
پرستش غیر خدا به هر شکلی که باشد بت پرستی و محکوم و مذموم است. زیرا بت پرستی، یک نوع تحریف در عقیده خداپرستی است، عقیده ای که جزء فطرت و سرشت انسان است. به عبارت دیگر بت پرستی در تضاد بافطرت و سرشت همه انسان ها و سرچشمه آن، جهل و نادانی بت پرستان است. جهل به خداوند و ذات پاک و بی مانند او از یک طرف و جهل به علل اصلی حوادث جهان از سوی دیگر و جهل به حقیقت و ماهیت جهان ماوراء طبیعت و کوتاهی فکر از درک مسائل غیر حسّی از جانب سوّم، دست به دست هم داده و در طول تاریخ، سرچشمه بت پرستی شده است. و گرنه چگونه یک انسان آگاه و فهمیده، آگاه به خدا و صفات او، آگاه از علل حوادث، آگاه از جهان طبیعت و ماوراء طبیعت ممکن است قطعه سنگی را فی المثل از کوه جدا کند، قسمتی از آن را در ساختمان منزل، و یا پله های خانه مصرف کند، و قسمت دیگری را معبودی سازد و در برابر آن سجده نماید و مقدّرات خویش را به او بسپارد؟![2]
انسان به مقتضای سرشت و خلقت خویش،همواره متوجه نیروی ما فوق طبیعت بوده است، این سرشت، با استدلال های روشنی از نظام هستی که نشان دهنده وجود یک مبدأ عالم و قادر بوده است، تأیید می شده و انسان از این دو طریق (سرشت و عقل) همیشه کم و بیش با آن مبدأ هستی آشنائی داشته است.اما زمانی که همین انسان در مسیر فطرت و عقل، از نظر خداجوئی رهبری نشود، رو به خدایان ساختگی آورده و در برابر آنها سر تعظیم فرود می آورد، و صفات خدائی را برای آنها قائل می شود. [3]
تا جایی که گاهی انسان های جاهل بت های خود را از سنگ، چوب، فلز و حتّی از مواد خوراکی می ساختند و در برهه ای دیگر خورشید و ماه و بعضی از ستارگان را می پرستیدند. و زمانی ، بعضی از رودخانه ها و دریاچه های مهم مانند رودخانه نیل و دریاچه ساوه را می پرستیدند.[4] و متأسفانه باید گفت در عصر و زمان ما بت پرستی حتی در شکل های زشت تر و قبیح تر مانند پرستش بعضی از حیوانات یا برخی از اندام انسان دیده می شود.
قرآن کریم خطاب به همه بت پرستان می فرماید:( کسانی را که شما غیر از خدا می خوانید، هرگز نمی توانند مگسی بیافرینند هر چند برای این کار اجتماع کنند، و دست به دست یکدیگر بدهند ).[5]
در این آیه ترسیم جالب و گویایی از وضع بت ها، معبودهای ساختگی، و ضعف و ناتوانی آنها، بیان شده است.و بطلان اعتقاد مشرکان را به روشن ترین وجهی آشکار می سازد.
همه بت ها، و همه معبودهای آنها، و حتی همه دانشمندان، متفکران و مخترعان بشر، اگر دست به دست هم بدهند قادر بر آفرینش مگسی نیستند. [6]
بت پرستان، شناخت غلط نسبت به الله و صفات او داشتند؛ آنان ذهنیتی گنگ و مبهم درباره خدای تعالی داشتند.[7] گواه این معنا این است که برای خدا، همسر و فرزند قائل بودند. آنها فرشتگان را دختران خدا می پنداشتند. خداوند در آیات متعددی، این پندار غلط آنها را سخت نکوهش کرده است. از جمله می فرماید:(کسانی که به آخرت ایمان ندارند، فرشتگان را به نام دختران نام گذاری می کنند).[8]
و یا می فرماید:(و (مشرکان) گفتند:خداوند رحمان فرزندی برای خود گرفت! (نه،) او (از داشتن فرزند) منزّه است، بلکه (فرشتگان) بندگان گرامی اند).[9]
و همچنین بت پرستان، برای بت ها نوعی مقام ربوبیت قائل بودند و حلّ مشکلات خود را از آنها می خواستند. در حالی که همچنان که خالق هستی، الله است، تدبیر امور جهان نیز تنها در دست اوست. و بتها موجودات بی جان و فاقد ادراک و اراده اند.[10]
قرآن کریم در این مورد می فرماید:(آنها غیر از خدا، چیزهایی را می پرستند که به آنان نه زیان می رساند و نه سودی و می گویند: اینها شفیعان ما نزد الله هستند! بگو آیا خدا را به چیزی خبر می دهید که نه در آسمان ها سراغ دارد و نه در زمین! او منزّه و برتر است از همتایانی که (برای او) قرار می دهند.)[11]
از نظر اسلام بت پرستی در هر شکلی که باشد شرک و کفر است؛ حتی اگر بت ها را نه به عنوان خالق و مدبر جهان بلکه به عنوان تندیس و نمادی از قدرت متافیزیکی خدا و نزدیک کننده به او پرستش نمایند، از آنجا که پرستش و عبادت غیر خداست شرک است. در صدر اسلام نیز عده ای از بت پرستان با چنین کلماتی کار خود را توجیه می کردند که قرآن مجید در جواب آنان می فرماید:" آگاه باشید که دین خالص از آن خداست، و آنها که غیر خدا را اولیای خود قرار دادند و دلیل شان این بود که: (اینها را نمی ‌پرستیم مگر بخاطر اینکه ما را به خداوند نزدیک کنند)، خداوند روز قیامت میان آنان در آنچه اختلاف داشتند داوری می‌ کند خداوند آن کس را که دروغگو و کفران‌ کننده است هرگز هدایت نمی‌ کند! "[12]
بنابراین نه تنها پرستش اجسام و اشیاء که حتی پرستش انبیاء و اولیاء الهی (انسان کامل) به عناوینی مانند :جلوه ای از ذات خداوند یا مقرب به پروردگار یا...جایز نیست . و پرستش تنها شایسته ذات باری تعالی است. البته می توان انبیاء و اولیاء الهی و انسان های کامل را به خاطر مقام بالایی که در اثر عبادت و بندگی خالصانه خداوند بدست آورده اند در پیشگاه خداوند وسیله قرار داد چرا که خداوند متعال چنین کاری را جایز شمرده و بدان امر فرموده است:" ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‌ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید! [13] ِالبته واضح و روشن است توسل و وسیله قرار دادن غیر از پرستش است . بار دیگر تاکید می کنیم که پرستش تنها مخصوص خدای متعال است.و پرستش و عبودیت برای غیر او به هیچ عنوان جایز نیست.

پی نوشتها:
[1] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 11، ص 191، با تصرف
[2] . تفسیر نمونه، ج 6،ص 334،با تصرف
[3] . تفسیر نمونه، ج2،ص341.
[4] . مکارم شیرازی، ناصر، مثال های زیبای قرآن (امثال القرآن)، تهیه و تنظیم: علیان نژادی، ابوالقاسم، ص270، انتشارات نسل جوان، چاپ اول، 1378شمسی.
[5] . حج،73.
[6] . تفسیر نمونه، ج14،ص188.
[7] . تاریخ اسلام، ص 83.
[8] . نجم،27.
[9] . انبیاء، 26.
[10] . تاریخ اسلام، ص85.
[11] . یونس،18.
[12] .زمر،3
[13] مائده،35 یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی‌ سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
منبع: www.islamquest.net