آیا اعمال و دعاهایی که در شب اول ماه ربیع الاول انجام می شود بدعت و حرام نیست؟

شرح پرسش:
آیا این که بعضی از افراد در شب اول ربیع الاول، شبانه به مسجد می روند و آرزو و دعا می کنند، بدعت در دین نیست؟ آیا سند روایی دارد؟ آیا این حدیث که هر کس به من بشارت ماه ربیع را بدهد من او را به بهشت مژده خواهم داد، از پیغمبر اکرم (ص) است؟

پاسخ:
پاسخ اجمالی:
ماه ربیع الاول بهار ماه ها است. از طرفی با حلول این ماه، ماه پر از حزن و اندوه صفر که ماه مصیبت های بزرگ اهل بیت رسول خدا (ص) بود به پایان رسیده است و از طرف دیگر میلاد رسول خدا (ص) که برترین رحمت است در این ماه است، برای روز اول ربیع الاول که روز هجرت پیامبر(ص) است، در منابع دینی اعمالی همچون روزه و دعا به جهت شکر گذاری ذکر شده است، البته باید توجه داشت که نبودن و وارد نشدن دعا یا نمازی در منابع دینی دلیل بر بدعت و حرمت انجام آن نیست چرا که از نظر اسلام به طور کلی دعا و نماز در همه احوال و اوقات مطلوب و مستحب است. بله اگر کسی به دروغ ادعا کند که در اسلام وارد شده است که فلان دعای خاص را در فلان وقت خاص بخوانید دروغ و بدعت است.
اما در مورد مژده بهشت دادن پیامبر(ص) به کسی که بشارت ماه ربیع را بدهد، ما در منابع شیعی حدیثی را در این باره پیدا نکردیم.
بله صاحب تفسیر روح البیان حدیثی نقل می کند که: "کسی که مرا به اتمام ماه صفر بشارت دهد او را به بهشت بشارت می دهم" و شاید این حدیث همان معنای مورد نظر را می رساند.

پاسخ تفصیلی:
ماه ربیع الاول بهار ماه ها است. با حلول این ماه ، ماه پر از حزن و اندوه صفر که ماه مصیبت های بزرگ اهل بیت رسول خدا (ص) بود به پایان رسیده است. اوج مصیبت ماه صفر در دهه سوم آن است. با اربعین شروع می شود و به ایام رحلت حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) و شهادت سبط اکبرش، حضرت امام حسن مجتبی (ع) و غروب خورشید طوس، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) ختم می شود. و از طرف دیگر در این ماه میلاد رسول خدا (ص) که رحمة للعالمین است، واقع شده است و می‌توان ادعا کرد از اول آفرینش زمین رحمتی مانند آن بر زمین فرود نیامده است؛ زیرا برتری این رحمت بر سایر رحمت های الهی مانند برتری رسول خدا بر سایر مخلوقات است [1] .
اول ربیع الاول به نقل منابع تاریخی روز هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه است [2] هم از این جهت و هم از جهت این که مولودهای با برکتی در آن واقع شده است بسیار مبارک و میمون است.
سید بن طاووس در کتاب الاقبال در فضیلت این ماه جملاتی آورده است و از اتفاقات مبارک این ماه، هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه و سلامت ایشان از نیرنگ دشمنان برای قتل ایشان در شب لیلة المبیت را بر شمرده است و نماز شکر را به نشانه شکر گذاری از خدا در این روز مناسب می داند و از قول شیخ مفید نقل کرده است که روزه این روز به دلیل موفقیت پیامبر(ص) و نجات ایشان از دست دشمنان مستحب است و در نهایت دعایی برای این روز نقل کرده اند. [3]
مرحوم جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب المراقبات نوشته است: "این ماه همانگونه که از اسم آن پیداست بهار ماه‌ها است، بجهت این که آثار رحمت خداوند در آن هویداست. در این ماه ذخایر برکات خداوند و نورهای زیبای او بر زمین فرود آمده است؛ زیرا میلاد رسول خدا (ص) و سلّم در این ماه است و می ‌توان ادعا کرد از اول آفرینش زمین رحمتی مانند آن بر زمین فرود نیامده است ... بر مسلمان مراقب واجب است با تمام تلاش خود در شکرگزاری این نعمت بزرگ کوشش و سعی کند..." [4] .
شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح در اعمال ماه ربیع الاول آورده است: "روز اول علما گفته ‌اند مستحب است که برای تشکر نعمت سلامتی رسول خدا (ص) و أمیر المؤمنین (ع) روزه بدارند و زیارت آن دو بزرگوار در این روز مناسب است".‌ [5]
در کتب ادعیه و روایات چیز دیگری در اعمال شب و روز اول ماه ربیع الاول، غیر از آنچه که بیان گردید، یافت نشد، اما عدم وجود روایت در باره اعمال خیر و مستحبات در منابع دینی، دلیل بر بدعت بودن انجام آنها نیست؛ زیرا انجام همه کارهای خیر از جمله حضور در مسجد، عبادت، دعا و مناجات با خدا در هر زمان مستحب و پسندیده است و انجام آنها با قصد قربت و به امید ثواب هیچ اشکالی ندارد، اما در صورتی که به دروغ عمل خاصی (هر چند پسندیده را) به دین نسبت دهند بدعت و حرام خواهد بود؛ زیرا بدعت در دین و شرع به معنای " نسبت دادن چیزی به دین در حالی که در واقع جزء دین و شریعت نیست". [6]
اما در مورد مژده بهشت دادن پیامبر به کسی که بشارت ماه ربیع را بدهد، ما در منابع شیعی حدیثی در این باره پیدا نکردیم.
بله صاحب تفسیر روح البیان حدیثی نقل می کند که: "کسی که مرا به اتمام ماه صفر بشارت دهد او را به بهشت بشارت می دهم" [7] و شاید این حدیث همان معنای مورد نظر را می رساند.

پی نوشتها:
[1] . ملکی تبریزی(ره)، میرزا جواد آقا ، المراقبات.
[2] .مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 55، ص367، مؤسسة الوفاء، بیروت، سال 1404ه ق.
[3] . علی بن موسی بن طاووس، الاقبال بالاعمال، ج 3، ص 105، (المکتبة الإعلانات الإسلامیة)دفتر تبلیغات اسلامی، 1377 ه ش.
[4] .ملکی تبریزی، جواد، محدث بندر ریگی، ابراهیم، ترجمه المراقبات ص 65 ، انتشارات اخلاق، سال 1376ه ش.
[5] .قمی ، عباس، مفاتیح الجنان ص 295، اسوه.
[6] . islamquest.net/fa/archive/question/2048
[7] "من بشرنی بخروج الصفر بشرته بالجنة"، حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ‌4، ص 325، دار الفکر، بیروت.
منبع: www.islamquest.net