پاسخ اجمالی: با توجه به احادیثی که از ائمه (ع) در کتب معتبر شیعه نظیر وسائل شیعه نقل شده مسح کردن بر قسمت جلوی سر و پاها در وضو واجب است و همچنین از احادیث استفاده می شود مسح پا از نوک انگشتان تا برآمدگی آن به ترتیب از پای راست به چپ می باشد. پاسخ تفصیلی: مفهوم مسح مسح مروردادن و گذراندن چیزی برچیزی را می گویند[1] و دراصطلاح فقهی به کشیدن دست تر به روی سر و پاها اطلاق می شود. قرآن در سوره مائده آیه ششم متعرض این مسئله شده و تفاسیر قرآن نیز در ذیل این آیه شریفه این موضوع را مورد بحث قرار دادند اما با توجه به این که پرسش شما از مسح پا در حدیث است از این رو ما این مسئله را با استفاده ار روایات مورد بررسی قرار می دهیم. درمنابع و کتاب های معتبر شیعه احادیث و روایات متعددی دال بر وجوب مسح پا بعد از وضوگرفتن وجود دارد. یکی از کتاب های معتبر حدیثی شیعه، وسائل شیعه است که در جلد اول،احادیث و روایات متعددی را با ذکر سند صحیح، آورده است که دلالت بر واجب بودن مسح پا بعد از مسح سر می کنند که ما در این جا به چند مورد آن اشاره می نماییم. الف. از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: (در وضو) بر قسمت جلوی یک چهارم سر و دو پا مسح کنید و در مسح پا ابتدا از پای راست شروع کنید.[2] ب. از امام باقر (ع) در باره مسح پا سؤال شده که آن حضرت در پاسخ فرمودند: مسح پا همان چیزی است که از طرف خداوند به وسیله جبرئیل نازل شده است.[3] ج. زراره که از راویان قابل اعتماد ائمه و از شاگردان امام باقر (ع) است از آن حضرت نقل می کند که ایشان با استناد به آیه 6 سوره مائده فرمودند: مسح بر پا (بعض پا) واجب است.[4] د. همچنین زراره نقل می کند: امام باقر(ع) درباره کیفیت وضوی حضرت رسول اکرم (ص) سؤال شده که ایشان دستور دادند تشت آبی آوردند، حضرت برای وضوگرفتن به ترتیب صورت، دست راست و دست چپپش را شست سپس سر و دو پای خود را با خیسی دست که از آب وضو مانده بود مسح کرد و فرمود: از اول سر انگشتان تا کعب پا را باید مسح کرد. پرسیدند کعب کجاست؟ حضرت فرمودند: بند پا و پایینتر از ساق پا است.[5] بنابراین بر اساس احادیث و البته آیه 6 سوره مائده مسح سر و پا بعد از شستن صورت و دست ها واجب و محدوه آن در پا از نوک انگشتان تا بند (قوزک) پا است. پی نوشتها: [1] .طریحی ، فخرالدین، مجمع البحرین، ج 4، ص 198،چاپ دوم، مکتب نشر ثقافته الاسلامیه، 1408. [2] عاملی، حر، وسائل الشیعه، ج1،ص 418، چاپ دوم، انتشارات موئسسه آل البیت، قم، 1414. [3] عاملی، حر، وسائل شیعه، ج1،ص 419. [4] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، محمد باقر، ج 5،ص 378، دفتر انتشارات اسلامی، قم. [5] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، محمد باقر،ج 5، ص 379. منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی:
با توجه به احادیثی که از ائمه (ع) در کتب معتبر شیعه نظیر وسائل شیعه نقل شده مسح کردن بر قسمت جلوی سر و پاها در وضو واجب است و همچنین از احادیث استفاده می شود مسح پا از نوک انگشتان تا برآمدگی آن به ترتیب از پای راست به چپ می باشد.
پاسخ تفصیلی:
مفهوم مسح
مسح مروردادن و گذراندن چیزی برچیزی را می گویند[1] و دراصطلاح فقهی به کشیدن دست تر به روی سر و پاها اطلاق می شود.
قرآن در سوره مائده آیه ششم متعرض این مسئله شده و تفاسیر قرآن نیز در ذیل این آیه شریفه این موضوع را مورد بحث قرار دادند اما با توجه به این که پرسش شما از مسح پا در حدیث است از این رو ما این مسئله را با استفاده ار روایات مورد بررسی قرار می دهیم.
درمنابع و کتاب های معتبر شیعه احادیث و روایات متعددی دال بر وجوب مسح پا بعد از وضوگرفتن وجود دارد.
یکی از کتاب های معتبر حدیثی شیعه، وسائل شیعه است که در جلد اول،احادیث و روایات متعددی را با ذکر سند صحیح، آورده است که دلالت بر واجب بودن مسح پا بعد از مسح سر می کنند که ما در این جا به چند مورد آن اشاره می نماییم.
الف. از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: (در وضو) بر قسمت جلوی یک چهارم سر و دو پا مسح کنید و در مسح پا ابتدا از پای راست شروع کنید.[2]
ب. از امام باقر (ع) در باره مسح پا سؤال شده که آن حضرت در پاسخ فرمودند: مسح پا همان چیزی است که از طرف خداوند به وسیله جبرئیل نازل شده است.[3]
ج. زراره که از راویان قابل اعتماد ائمه و از شاگردان امام باقر (ع) است از آن حضرت نقل می کند که ایشان با استناد به آیه 6 سوره مائده فرمودند: مسح بر پا (بعض پا) واجب است.[4]
د. همچنین زراره نقل می کند: امام باقر(ع) درباره کیفیت وضوی حضرت رسول اکرم (ص) سؤال شده که ایشان دستور دادند تشت آبی آوردند، حضرت برای وضوگرفتن به ترتیب صورت، دست راست و دست چپپش را شست سپس سر و دو پای خود را با خیسی دست که از آب وضو مانده بود مسح کرد و فرمود: از اول سر انگشتان تا کعب پا را باید مسح کرد. پرسیدند کعب کجاست؟ حضرت فرمودند: بند پا و پایینتر از ساق پا است.[5]
بنابراین بر اساس احادیث و البته آیه 6 سوره مائده مسح سر و پا بعد از شستن صورت و دست ها واجب و محدوه آن در پا از نوک انگشتان تا بند (قوزک) پا است.
پی نوشتها:
[1] .طریحی ، فخرالدین، مجمع البحرین، ج 4، ص 198،چاپ دوم، مکتب نشر ثقافته الاسلامیه، 1408.
[2] عاملی، حر، وسائل الشیعه، ج1،ص 418، چاپ دوم، انتشارات موئسسه آل البیت، قم، 1414.
[3] عاملی، حر، وسائل شیعه، ج1،ص 419.
[4] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، محمد باقر، ج 5،ص 378، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
[5] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، محمد باقر،ج 5، ص 379.
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] مسح پا را از روی احادیث ثابت کنید.
- [آیت الله بهجت] برای مسح پا چه مقداری از پا باید مسح شود؟
- [آیت الله اردبیلی] محلّ انتهایی در مسح پا، برآمدگی روی پاست یا تا محلّ اتصال روی پا با انتهای استخوان ساق پا (مفصّل) را باید مسح کرد؟ ابتدای محل مسح پا، نوک ناخن پاست یا نوک انگشت پا را هم باید داخل مسح کرد؟ و آیا مسح از نوک یک انگشت پا و با عرض بسیار باریک کافی است یا نه؟
- [آیت الله بهجت] چنان چه هنگام مسح، تمام روی پا مسح نشود و مقداری از وسط پا از مسح قطع شود، آیا باید دوباره مسح کند یا کافی است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا برای مسح پا، مسح بر انگشت شست کافیست؟
- [آیت الله سبحانی] مسح پا را مقداری می کشیم سپس دست را از روی پا برداشته بعداً مسح باقیمانده را انجام می دهیم آیا مسح صحیح است؟
- [سایر] اگر در مسح پا سر انگشتان پا مسح نشود و کمی از بالاتر کشیده شود، آیا این وضو صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگردر هنگام مسح پا آب از همان دست روی محل مسح همان پا بریزد حکم آن چیست ؟
- [آیت الله سبحانی] کیفیت مسح پا چگونه است؟
- [سایر] شخصی حکم مسح پا را میدانسته که از نوک پا تا برآمدگی پا است اما به مصداق نوک پا توجه نداشته و از روی انگشت مسح میکشیده.حکم نمازهای خوانده شده چیست؟
- [آیت الله وحید خراسانی] پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافیست ولی افضل ان است که تمام روی پا را با تمام کف دست مسح نماید
- [آیت الله اردبیلی] پهنای مسح پا بنابر احتیاط باید به اندازه سه انگشت بسته باشد، ولی بهتر آن است که با تمام کف دست، تمام روی پا را مسح کنند.
- [آیت الله مظاهری] اگر در مسح پا همه دست را روی پا بگذارند و کمی بکشند صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] احتیاط آن است که مسح پا به اندازه پهنای سه انگشت بسته باشد و بهتر آن است که تمام روی پا را با تمام داخل دست مسح نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافیست ولی افضل ان است که تمام روی پا را با تمام کف دست مسح نماید
- [امام خمینی] پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است، ولی بهتر، بلکه احوط آن است که با تمام کف دست، روی پا را مسح کند.
- [آیت الله مظاهری] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند و بهتر آن است که تا آخر پا را مسح نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است ولی بهتر آن است که به اندازه پهنای سه انگشت بسته مسح نماید و بهتر از آن مسح تمام روی پا با تمام کف دست است.
- [آیت الله نوری همدانی] پهنای مسح پا به هر اندازه باشد کافی است ، ولی بهتر آن است که به اندازة پهنای سه انگشت بسته مسح نماید ، و بهتر از مسح تمام روی پا است .
- [آیت الله اردبیلی] بعد از مسح سر باید با رطوبت آب وضو که در دست مانده، روی پاها را از سر انگشتان تا برآمدگی روی پا مسح کند و احتیاط مستحب آن است که تا مفصل پا را مسح نماید.