چه راه کارهایی برای کنترل شهوت و هوای نفس وجود دارد؟

بی‌تردید یکی از نیرومندترین غرایز، نیروی شهوت و غریزة جنسی است که از ابتدای زندگی در وجود آدمی نهفته است این غریزه تا زمان بلوغ همچنان دوران آرام و بی‌تحرکی را پشت سر می‌گذارد، امّا به مجرد شروع دوران نوجوانی، آرام آرام زمان بیداری و طغیان آن فرا می‌رسد و رفته رفته تمام وجود نوجوان و جوان را در برمی‌گیرد. و همه جوانان کما بیش با این وضعیت روبرو می‌شوند، بزرگترها نیز این دوره را پشت سر گذاشته‌اند. آنچه افراد با هم تفاوت دارند، در این است که برخی با ایمان قوی و عزم و ارادة استوار در برابر نیروی شهوت می‌ایستند و مقاومت می‌کنند، یعنی به شخصیت خود احترام قایل‌اند و لذا خود را به کارهای زشت و ناپسند آلوده نمی‌سازند، امّا عده‌ای هم وجود دارند که نمی‌توانند مقاومت کنند و نیروی شهوت را در خود کنترل نمایند. اگر در دوران جوانی نیروی شهوت قوی است، ارادة جوانان قوی‌تر از آن است.
علی علیه السّلام می‌فرماید: (من کرمت علیه نفسُه، هانت علیه شهواته)[1] کسی که کرامت و ارزش خود را بشناسد، شهوت نمی‌تواند بر او غلبه کند.
علاوه بر آنکه از نظر شرع حرام است و آبروی انسان را نزد خدا از بین می‌برد، چه پیامدهای در زندگی فرد به دنبال دارد؟ که به برخی از آثار آن اشاره کنیم: تحقیقات روان شناختی نشان می‌دهد که فکر بیش از حدّ در مورد مسایل جنسی و گرفتار شدن در دام اینگونه اعمال باعث اختلالات روانی در فرد می‌شود. ضعف ایمان، بیماری جسمی و روحی، گوشه گیری و انزوا، شکست در زندگی، ضعف اعصاب و... برخی از آثار و پیامدهای آن می‌باشد. یکی از دانشمندان می‌گوید: این کار جوان را بسیار خسته می‌کند به طوری که همواره خجل و شرمسار است و خود را مجرم و گناهکار می‌پندارد.[2]
افرادی که این پیامدها را نمی‌دانند ممکن است ناخواسته به دام شهوت مبتلا شوند امّا وقتی این مسایل را درک کنند،‌قطعاً از آن دست برمی‌دارند. شاید برخی افراد ابتدا باور نکنند امّا وقتی تجربه کردند و پس از مدتی دیدند که واقعاً احساس گناه سراپای وجود انسان را فرا می‌گیرد، جداً تصمیم می‌گیرند که از آن دست بردارند، توبه کردن هم اینجاها کاربرد دارد.[3]
چند راهکار می تواند شهوترانی را کنترل کند که به چهار نمونه اشاره می شود:
1. تقویت ایمان
اگر معنویت و ایمان را در خویشتن تقویت شود، ملکه‌ای در انسان ایجاد می‌شود که از انجام هر گونه گناه باز می‌دارد و به انسان اجازه نمی‌دهد که ارزش و منزلت خود را با این کارها از بین ببرد. بسیاری از مشکلات ما و اساساً مشکل عصر ما و جوانان جامعه همین کمبود معنویت و ایمان مذهبی است که اگر این مشکل حل شود، بسیاری از مشکلات دیگر حل خواهد شد. در عمل و رفتار نیز باید تجدید نظر شود و از رفتارهایی که میل جنسی و شهوت را در انسان تحریک می‌کند، تا حد امکان بایستی دوری کرد.[4]
2. یکی دیگر از عوامل مؤثر در جلوگیری و کنترل شهوت کار مداوم است. کارهای بدنی از رنج روحی می‌کاهد و از شهوت نیز جلوگیری می‌کند. کار هم از لحاظ آنکه باعث صرف انرژی و نیروی بدنی در این می‌شود و هم از لحاظ آنکه فکر و ذهن انسان را به خود مشغول می‌کند، می‌تواند از افکار ناسالم و کارهای نادرست و نابهنجار جلوگیری کند.
3. ورزش یکی دیگر از راهکارهای جلوگیری از فشارهای جنسی است. علاوه بر اینها سعی کنید، در مواقعی که تنها هستید، ذهن و فکر خود را از مسایل که سرانجام به بروز نیاز جنسی منجر می‌شود،‌باز داشته و بیشتر به یاد خدا باشید. به این نکته توجه داشته باشید که خداوند ناظر بر تمامی اعمال ماست، حتی در جاهای خلوت که هیچ کسی نیست، خداوند ما را می‌بیند، اگر خدای ناکرده گناه کنیم علاوه بر آثار و پیامدهای منفی که در جسم و روح ما می‌گذارد، آبروی ما نزد خدا هم می‌رود.
4. ازدواج؛ راهکار دیگر این است که زمینه ازدواج را فراهم شود.[5] ازدواج با توجه به ملاک‌ها و معیارهایی که اسلام معرفی کرده است، چندان سخت و مشکل نیست.
البته باید مقدمات ازدواج را کم کم فراهم شده، و در زمان مناسب عقد انجام گردد. اگر به مقدمات ازدواج اقدام کنید، ذهن و فکر جوان بیشتر روی آن متمرکز می‌شود و به امید فردای بهتر و زندگی آبرومندانه از هر کار دیگری منصرف خواهد شد. خداوند متعال که آفرینندة‌ انسان است و خصوصیات و فطریات و غرایز او را می‌داند، آفریدن زن و مرد و قرار گرفتن آنها در کنار یکدیگر را سبب مودت و رحمت و آرامش انسان و نیز ارضای غرایز به صورت صحیح آن می‌داند. در این باره می‌فرماید: از آیات و نشانه‌های حکیمانة خداوند این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی قرار داد، تا در کنار آنان آرامش یابید و میان شما مهر و محبت و رحمت قرار داد، به درستی که در این کار خداوند دلایل حکیمانه‌ای است.[6]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. عوامل کنترل غرایز در زندگی انسان، آیت الله حسین مظاهری، موسسه ذکر، چاپ یازدهم، 1378.
2. گناه از نگاه قرآن، دکتر عباس طاهر، ترجمه حمید رضا آژیر، آستان قدس رضوی، چاپ اوّل، 1377.
3. دریچه‌ای به آسمان، (راه‌های پیشگیری از گناه) زین العابدین دست داده، مجتمع فرهنگی مصلی نژاد، چاپ اوّل، 1377.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . آمدی، غرر الحکم، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ‌ج7، ص393.
[2] . شرفی، محمد رضا، دنیای نوجوان، انتشارات تربیت، چاپ اوّل، 1370، ص176177.
[3] . برای مطالعه بیشتر ر.ک: جعفری، محمد حسین، توبه زیباترین پوزش، موسسه نشر فائز، چاپ دوازدهم، فصل 1، 2 و 4؛ و نیز: حسن زادة آملی، حسن، توبه، گردآوری ابراهیم احمدیان، انتشارات فلم، چاپ دوم، 1380، فصل 2 و 8.
[4] . مظاهری، حسین، عوامل کنترل غرایز در زندگی انسان، موسسه ذکر، چاپ یازدهم، 1378، ص182 به بعد.
[5] . برای مطالعه بیشتر ر.ک: مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوّم، 1374.
[6] . روم/21.