عدل به معنای واقعی کلمه آن است که هر چیزی در جای خود باشد. بنابراین هر گونه انحراف، افراط، تفریط تجاوز از حد و تجاوز به حقوق دیگران بر خلاف اصل عدل است. (1) و مفهوم آن دربارة خداوند عبارت است از دوری آفریدگار از انجام هر عملی که بر خلاف مصلحت و حکمت باشد. بنابراین ظالم نبودن و ظلم نکردن، ظلم را قبیح و ناشایست دانستن و عملی را خلاف عقل و منطق انجام ندادن و حق هر ذی حقی را ادا کردن و میان افراد بی جهت فرق نگذاشتن و پرهیز از افراط، هر یک مصادیقی از عدل الهی هستند. (2)
ریشه مقوله عدل از قرآن کریم گرفته شده چنان که خداوند متعال می فرماید:
انّ الله لایظلم الناس شیئاً و لکنّ الناس أنفسهم یَظْلِمُون; خدای بزرگ ذرّه ای به مردم ظلم نمی کند بلکه مردم خودشان ظالم اند.( یونس، آیه 44)
امیرالمومنین علی (ع) در این رابطه می فرماید:"اعتقاد به عدل این است که خداوند را به داشتن هیچ صفت و یا عمل قبیحی متهم نکنی" (3)
امام صادق (ع)نیز می فرماید:"معنای عدل درباره خداوند این است که به آفریدگارت نسبت ندهی آنچه را که اگر تو آن را دارا باشی مورد سرزنش قرار گیری" (4)
البته در کنار موضوع عدل الهی همواره بحث از تفاوتها و تبعیضها و مصیبتها و رنجها مطرح می گردد، و وجود آنها در تنافی با عدل الهی عنوان می گردد. در پاسخ به چنین شبهاتی باید گفت که وجود مصیبتها و تفاوتها و تبعیضهای ظاهری فلسفه های گوناگونی دارد. از جمله شکوفایی استعدادها تحت فشار مصائب، بیداری از غرور و غفلت، کفارة گناهان، مجازات در برابر لغزشها، ایجاد عدم دلبستگی به مواهب زودگذر دنیوی در انسان، آزمون الهی، علو درجه برای انبیاء و کسب مقام برای اولیاء و ... می باشد. (5)
علی (ع) می فرماید:بلاها برای ظالم تأدیب، بری مؤمن امتحان، برای پیامبران درجه و برای اولیاء کرامت و مقام است. (6)
پی نوشتها:
1 تفسیر نمونه، ج 11، ص366
2 هستی بخش، ج1، ص290، شهید هاشمی نژاد
3 همان
4 همان
5- تفسیر نمونه، ج20، صص440-444
6- بحار، ج81، ص198
منبع:سایت انوار طاها
