جهنم چگونه جایگاهی است؟

از آیات مربوط به دوزخ و جهنم استفاده می‌شود که دوزخ یک کانون هولناک مجازات است. آتشی سوزان آن را پر کرده و دارای درهاو طبقات گوناگون است، ولی نه آتش هم چون آتش دنیا، بلکه آتشی با مشخصات زیر:
1 - هیزم و آتش گیره آن سنگها و انسان‌ها است.
2 - آتشی است که از دل‌ها سر می‌زند و نخستین جرقه‌هایش در قلوب ظاهر می‌گردد.
3 - آتشی است شکننده و کوبنده.
4 - آتشی است دارای درک که گنهکاران را به سوی خود فرا می‌خواند.
5 - هنگامی که این آتش مستحقان خود را از دور می‌بیند، صدای وحشتناک و خشم آلودش که با نفس زدن‌های شدید همراه است، شنیده می‌شود.
6 - آتشی است متحرک، و جویای دوزخیان چنان که می‌فرماید: "در آن روز جهنم را حاضر می‌کنند و آن روز انسان متذکر می‌شود، ولی تذکر برای او سودی ندارد".(1)
7 - این آتش سوزان اکنون کافران را احاطه کرده، هر چند حجاب‌ها مانع از مشاهده آن است: "و إنّ جهنم لمحیطه بالکافرین".(2)
شاید مجموع این جهات سبب شده که بعضی برای دوزخ تفسیر روحانی کنند و آتش آن را آتش سوزان معنوی بدانند، ولی بی شک این تفسیر با ظاهر آیات سازگار نیست و با روایاتی که در شرح آن‌ها آمده، نیز هماهنگی نداد.
بنابر این باید گفت: جهنم کانون آتش سوزانی است که با آتش‌های این جهان بسیار متفاوت است، همان گونه که نعمت‌های بهشتی با مواهب دنیا بسیار تفاوت دارد.(3)
جهنم دارای مراتب و نقطه های مختلفی است که از این مرتبه ها به "درکات" تعبیر می شود. درکات جهنم روی همدیگر است. از این رو جهنم دارای طبقات می باشد. پایین ترین طبقه و پست ترین نقطة جهنم جایگان منافقان است. قرآن کریم می فرماید: "منافقان در پایین تریم طبقة دوزخ قرار دارند".(4)
مرحوم علامه طباطبایی می فرماید: از این آیه روشن می شود اهل آتش در آن مراتبی دارند که از حیث پستی و پایین بودن با یکدیگر اختلاف دارد و بر حسب همین اختلاف، مراتب عذابشان هم در سختی و دردناکی مختلف است. این مراتب را خداوند "درکات" می نامد.(5)
قرآن می فرماید: "جهنم میعادگاه همة آن ها است. هفت در دارد، و برای هر دری گروه معیّنی از آن ها تقسیم شده اند".(6) امیرمؤمنان(ع) فرمود: "جهنم دارای هفت در است که به صورت طبقه طبقه است. بعضی بالای بعض دیگر است".
آن گاه یکی از دست هایش را بر دیگری گذارد و فرمود: "این چنین، خداوند بهشت ها را در کنار هم قرار داد، ولی طبقات جهنم روی هم اند. بعضی فوق بعض دیگر است که پایین ترین آن ها جهنم است. بالای آن "لظی" است. بالای آن "حطمه" بالای آن "سقر" بالای آن "جحیم" بالای آن "سعیر" و بالای آن "هاویه"(7) است.(8)
امام صادق(ع) فرمود: " در جهنم صحرایی است برای متکبران که آن را سقر گویند که از سختی و بسیاری گرمایش به خداوند شکایت کرد و اجازه خواست تا نفس بکشد، خدا اجازه داد، نفسی کشید و جهنم را سوزاند".(9)
بنابراین جهنم دارای طبقات است. هر یک از سعادت و شقاوت درجات و مراتبی دارد،‌ نه اهل سعادت یک درجه و مرتبه اند و نه اهل شقاوت،‌ این مراتب و تفاوت ها دربارة اهل بهشت به عنوان درجات و دربارة ‌اهل جهنم به عنوان درکات تعبیر می شود.(10)
پی نوشت‌ها:
1. فجر (89)، آیه 23.
2. توبه (9)، آیه 49.
3. پیام قرآن، ج 6، ص 407.
4. نساء (4) آیة 145.
5. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان(ترجمه) ج 5، ص 187.
6. حجر(15) آیه 43 و 44.
7. همه این اسامی در قرآن کریم ذکر شده است: جهنم : آل عمران(3) آیة 162، لظی: معارج (15) آیة 17، حطمه: همزه(104) آیة 4، سقر: مدثر ( 74) آیة 26، جهیم: بقره (2) آیة‌ 119، سعیر:‌ نساء (4) آیة 10،‌ هاویه: رعد (101) آیة 9.
8. مجمع البیان، ج 5 - 6، ص 338.
9. محمد محمدی ری شهری،‌میزان الحکمه، ج 1، ص 473،‌ حدیث 2920.
10. مرتضی مطهری، ‌عدل الهی،‌ ص 414.
eporsesh.com