با توجه به اینکه روش های استخاره چه با قرآن و چه با تسبیح و چه با غیر آنها، متعدد و متفاوت است هر مسلمانِ معتقدی به حسب توانایی علمی و عملی خویش می تواند لیاقت و شایستگی استخاره گرفتن را پیدا کرده و با روشی که متناسب با اوست خودش استخاره بگیرد؛ و البته این در صورتی است که آن شخص باید نسبت به اصل استخاره و موضوع آن و شرائط روشی که متناسب با اوست آگاهیِ لازم را کسب کند.
و امّا آنچه که از آن بعنوان (علم استخاره) تعبیر می شود عالی ترین مرتبه از مراتب توانایی بر استخاره گرفتن است که بدون سپری کردن مراحل علمی و عملی بسیار زیادی بدست نمی آید و لذا عدة بسیار کمی توفیق دست یابی به آنرا پیدا می کنند.
نکته ای که در این میان تذکرش لازم است اینکه در روایات آمده است که باید استخاره را تعلّم و فرا گرفت. حضرت امام محمد باقر علیه السلام می فرماید: (کنا نتعلم الإستخارة کما نتعلّم السورة من القرآن)؛[1] یعنی: (ما استخاره را تعلّم و فرا می گرفتیم همانطوری که سوره های قرآن را فرا می گرفتیم)؛ بنابراین هر نوع استخاره را باید از افرادی که در این وادی مورد اطمینان و وثوق بوده و تبحّری در استخارات دارند فرا گرفت تا در ضمن تعلیمِ اصل و موضوع استخاره و شرائط هر نوع استخاره، روشی را که متناسب با توانایی های علمی و عملی شاگرد باشد به او توصیه گردد.
پرسشگر عزیز! نکته دیگری که بیان آن لازم می نماید این است که این نوع استخاره ای که متعارف و متداول است باید بعد از مشورت خواهی از دیگران باشد. در روایتی آمده است که: (انّه قال لبعض اصحابه و قد سأله عن الأمر یمضی فیه و لایجد احداً یشاوره، فکیف یصنع؟ قال: (شاور ربک)؛ فقال له: کیف؟ قال:...)؛[2] یعنی شخصی از اصحاب امام علیه السلام نسبت به امری که می خواهد آنرا انجام دهد و کسی را برای مشورت خواهی پیدا نمی کند می پرسد: چگونه عمل نماید؟ امام علیه السلام در جواب می فرماید: با پروردگارت مشورت کن! او می پرسد: چگونه؟ و حضرت نوعی از استخارة ذات الرقاع را که بوسیلة دو ورقه انجام می شود را به او تعلیم می دهد. از این روایت استفاده می شود که انجام هر امری (که مهم و مورد تردید و شک باشد و نه هر امر عادی و کوچک) باید ابتداءً مورد مشورت قرار گیرد و بعد در صورتی که مشورت با دیگران تردید و شک را برطرف نکنند و یا اصلاً امکان مشورت نباشد می توان سراغ استخاره رفت. اهمّیت مشورت خواهی و (به تعبیر روایات) شریک شدن در عقول دیگران در روایات بسیاری مورد سفارش اکید واقع شده و آدمی نباید از مهمترین نعمت الهی که عقل باشد محروم بماند و عقل خود و دیگران را به کناری وا نهد. برخی روایات بدین بیان وارد شده اند: امام علی علیه السلام می فرماید: (المشورة تجلب لک صواب غیرک)؛[3] یعنی: مشورت کردن، اندیشه های درست دیگران برای تو کسب می کند. و نیز می فرماید: (الإستشارة عین الهدایة، و قد خاطر من استغنی برأیه)؛[4] یعنی: مشورت خواستن عین هدایت پیدا کردن است؛ و کسی که به رأی و نظر خویش اکتفاء کند خود را به خطر افکنده است. و رسول گرامی اسلام نیز می فرماید: (لامظاهرة أوثق من المشاورة)؛[5] یعنی: هیچ پشتیبانی مطمئن تر از مشورت کردن نیست. و به حدّی مشورت خواستن از دیگران سفارش شده که حتی در بعضی روایات آمده است که قبل از مشورت خواستن، استخاره کنید. امام صادق علیه السلام می فرماید: هرگاه ارادة کاری را نمودی، با هیچ کس مشورت مکن تا اینکه با پروردگارت مشورت کنی! راوی می پرسد: چگونه با پروردگارم مشورت کنم؟ امام علیه السلام می فرماید: صد مرتبه می گویی: (أستخیر الله)؛ یعنی: از خدا طلب خیر می کنم؛ و سپس با دیگران مشورت می کنی، و در این صورت خداوند خیر و صلاح تو را بر زبان هر کسی که دوست می دارد جاری می کند.[6] البته باید در نظر داشت افرادی که مورد مشورت قرار می گیرند باید انسان های مورد اطمینان و وثوق بوده و نسبت به موضوعی که مورد مشورت قرار می گیرد اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشند. در روایات شرائطی برای افرادی که طرف مشورت قرار می گیرند ذکر شده که خودتان می توانید به کتب مربوطه مراجعه فرمائید.[7]
معرفی منابع جهت مطالعة بیشتر:
1. شیخ عباس قمی، حواشی مفاتیح الجنان، آداب استخاره.
2. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 88، ص 222-288، داراحیاء التراث العربی.
3. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمة (ترجمه فارسی)، ج 4، ص 1622-1625، دارالحدیث.
3. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمة (ترجمه فارسی)، ج 6، ص 2900.
قال الامام علی علیه السلام :
أکثر الصلاح و الصواب فی صحبة اولی النهی و الألباب
بیشترین صلاح و درستی، در دوستی و همنشینی با صاحبان خرد و صاحبان عقل و اندیشه است.
غررالحکم، حدیث 3129
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، جلد 8، ص66، تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام .
[2] . شیخ حر عاملی، جلد 8، ص 68، تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام .
[3] . محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحدیث.
[4] . محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحدیث.
[5] . محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، جلد 6، ص 2900، نشر دارالحدیث.
[6] . میزان الحکمة، جلد 6، ص 2902، نشر دارالحدیث.
[7] . میزان الحکمة، جلد 6، ص 2902، نشر دارالحدیث.
