آیا دیدار امام زمان علیه السلام در عصر غیبت ممکن است؟

شرح پرسش:
آیا دیدار امام زمان علیه السلام در عصر غیبت ممکن است و اگر هست واقع شده یا نه و از آنچه نقل شده، چقدر به واقعیت نزدیک است؟

پاسخ:
منشأ این گونه سئوالات به روایت امام عصر علیه السلام بر می گردد که علمای شیعه آن را از چهارمین نائب خاص امام زمان علیه السلام نقل کرده اند. امام زمان علیه السلام در فرمایشی به آخرین نائب خود فرمودند که پس از غیبت کبری، دیگر کسی مرا نخواهد دید و اگر کسی بگوید مرا دیده دروغ گفته است.
ما بر اساس این روایت می توانیم مدعیان رؤیت را تکذیب کنیم. البته منظور دیداری است که در غیبت صغری انجام می شده است. چنین رؤیتی خاص دوران غیبت صغری بوده و بعد از آن نفی شده است. پس مراد حضرت این نبود که چشم هیچ انسانی به ایشان نمی افتد بلکه روایت داریم که حضرت در بین مردم هستند و مردم را می بیند اما آنها محروم از رؤیت حضرت اند.
گاهی دیدار چنین حاصل می شده که فرد بعد از دیدار و خروج از آن حالت یقین پیدا می کرده که امام را دیده است، اما رؤیت رسمی حضرت چنانچه در غیبت صغری بوده، تکذیب می شود. نمونه کسانی که قبلاً علم داشته و با علم به دیدار حضرت رفته باشد، بسیار کم بوده و معمولاً پس از مرگ دیدار کنندگان این موضع مکشوف شده است و آنها مدعی دیدار نبوده اند.
علامه مصباح یزدی دامت برکاته در پاسخ به سئوال که آیا مواردی که نقل می شود افرادی حضرت مهدی علیه السلام را مشاهده کرده اند واقعیت دارد یا نه؟ می فرمایند: فرق بین عصر غیبت صغری و غیبت کبری این است که در زمان غیبت صغری، کسانی بودند که می توانستند رسماً خدمت اما زمان علیه السلام برسند، حرف های مردم را نقل کنند و جوابش را هم بگیرند و به مردم اطلاع دهند. یا وجوهات را بپردازند و رسید بگیرند. گویی امام عصر علیه السلام حاضر بودند و مردم با ایشان ملاقات می کردند،با این تفاوت که این روابط خصوصی بود و فقط چند نفر یا یک نفر با آن حضرت رابطه داشتند.
این نوع رابطه پس از آخرین نماینده، قطع شد و پس از آن دیگر چنین رابطه ای وجود ندارد که کسی باشد تا مردم بوسیله او با ایشان ارتباط پیدا کنند. این که آن حضرت فرمودند پس از این، کسی مرا نخواهد دید، منظور همان رؤیتی است که در عصر غیبت صغری وجود داشته است و نواب به خواست خود، هر وقت می خواستند خدمت امام زمان علیه السلام می رسیدند، لذا در زمان غیبت کبری، رؤیتی که توأم با آن نیابت بوده باشد وجود ندارد و آن حضرت این موضوع را نفی می نمایند. اما در زمان غیبت کبری، ممکن است کسانی خدمت امام زمان علیه السلام شرفیاب شوند ولی آن حضرت را نشناسند، یا در خواب، ایشان را ببینند یا آن که خود امام علیه السلام خواسته باشند که خود را به کسی نشان دهند. دلیلی بر عدم امکان این موضوع نداریم. خلاصه آن که ظرف گفت و گویی که محل بحث بوده، رؤیتی است که در زمان غیبت صغری میسر بوده و آن را در زمان غیبت کبری نفی می کنند،نه هر رؤیتی را. (1)
بنابراین با قاطعیت می توانیم کسانی را که ادعای دیدار با امام زمان علیه السلام می کنند(به معنایی که توضیح داده شد)، تکذیب کنیم و از آن طرف برخی ملاقات ها را که به صورت ادعا نبوده، مثل دیدار سید بحرالعلوم، علی بن مهزیار و ...مورد تصدیق قرار دهیم.
دیدار و رویارویی با حضرت مهدی علیه السلام به سه صورت ممکن است پیش آید:

1. دیدار حضرت مهدی علیه السلام با عنوان غیر واقعی ایشان، به طوری که کاملاً برای دیدار کننده ناشناس باشند. این گونه دیدار، و به فراوانی دایم برای کسانی که در محل زندگی ایشان سکونت دارند یا افرادی که با ایشان برخورد می نمایند در هر نقطه ای که باشند، روی می دهد.

2. دیدار با آن حضرت در عنوان حقیقی ایشان، بدون این که این امر را ملاقات کننده بداند، مگر پس از پایان گرفتن دیدار، متوجه باشد. این همان حالتی است که اکثر دیدارهای نقل شده را شامل می شود.

3. دیدار با آن حضرت با عنوان حقیقی ایشان، در حالی که دیدار کننده نیز در اثنای ملاقات متوجه این امر باشد. این گونه دیدار در اخبار مشاهده و دیدار بسیار کم نقل شده است، زیرا غالباً مخالف مصلحت می باشد و با غیبت تامه و کامل حضرت مهدی علیه السلام منافات دارد.
راجع به این که آیا در غیبت کبری ممکن است کسی خدمت آن حضرت مشرف شود؟ باید گفت: آری، و این که در بعضی روایات گفته شده که مدعیان دیدن حضرت را تکذیب کنید، منظور کسانی است که ادعای دیدن آن امام و نیابت دارند. باری هر شیعه پاک سرشتی می تواند آن حضرت را ملاقات کند. (2)

پی نوشتها:
1.تقویت مبانی اعتقادی، آیت الله مصباح،صص51-50.
2.یکصد پرسش پیرامون امام زمان(علیه السلام)، علیرضا رجالی تهرانی،صص155-153.

منبع: موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر علیه السلام