کیفیت تأسیس و گستره جغرافیایی خلافت عثمانی را نوشته و فرجام آن را بیان کنید.

حکومت عثمانی به حکومتی گفته می شود که ترکان گریخته از هجوم مغولها که در اصل از ترکمنهایی بودند که در قرن ششم ه .ق از جنگ ملازگرد به سوی شبه قاره پراکنده شدند در محدوده جغرافیایی خاص به تشکیل حکومت پرداختند و پس از مدتی دامنه قلمرو حکومت خود را گسترش داده و تقریباً علاوه بر در اختیار گرفتن قلمرو حکومت خلفای فاطمی و عباسی بخشهایی از اروپا را نیز به قلمرو خود ضمیمه کردند و قرنها به همین نام و با شهرت خلافت عثمانی حکومت راندند.[1] تا تأسیس ترکیه فعلی حکومت آنها استمرار داشت، یعنی تا زمانی که اروپا و غرب بر علیه امپراطوری عثمانی توطئه نموده و آن را تجزیه و مستعمره خود نمودند بر اساس بررسی های تاریخی و آداب و رسوم بدون تردید عثمانیان از نظر تبار و خاستگاه قبیلگی از تیره (قایی) اغوزها و منسوب به شاخه راست این تیره یعنی شاخه گون خان هستند.[2]
البته اختلافات زیادی درباره خاستگاه قبیلگی آنها و سایر مسائل نژادی عثمانیها وجود دارد که در این مجال نمی گنجد.
قلمرو اولیه حکومت عثمانی، مربوط به سلجوقیان بود که آنها عشایر مربوط به خود را در مراحل مختلف در نقاط مختلف آناطولی اسکان داده بودند. که تیره قایی از جمله آنها بود که پس از فوت جلال الدین خوارزمشاه در برخی از نواحی آناتولی مستقر شدند که بخشی از این قاییها حاکم نشین عثمانی را تأسیس کردند.[3]
بر اساس قراین تاریخی آنها در زمان علاء الدین کیقباد اول (1219 1236 م) در حوالی قرجه داغ واقع در غرب آنکارا مستقر شدند و بعدها سگوت و دمینیچ را اشغال کردند آنها در قرن چهاردهم به رهبری ارطغرل چهارصد خانوار بودند[4] او در سال 680 ه بیش از نود سال داشت که با قبیله خود در اطراف آنکارا ساکن بود در زمستانها و تابستانها ییلاق و قشلاق می کردند.[5]
پس از وفات ارطغرل از بین عشایر مختلفی که تابع او بودند (یکی از عوامل این پیروی از عشایر مرزی بودن ارطغرل بیگ و نیز انتساب او به قاییها یعنی پر افتخارترین شاخه اغوزها بود) پسر کوچکش عثمان بیگ به سبب کفایت و لیاقت اقتدار مآبانه اش به ریاست عشایر برگزیده شد، عثمان یا اوتمان بیگ در اواخر عمر پدرش در اداره امور با او همکاری می کرد. فردی بنام دندار برادر ارطغرل نیز مدعی ریاست عشیره بود که با عثمان به اختلاف افتادند، غیر از عشیره قایی، بقیه عشایر به ریاست دندار که سالمند و با تجربه بود علاقه مند شدند، به علت قدرت و فزونی جمعیت عشیره قایی دندار تسلیم عثمان شده ولی در پنهانی علیه برادرزاده اش فعالیت می نمود تا این که به قتل رسید بدین ترتیب عثمان یکه تاز ریاست عشایر اُغُوز گردید محل تولد عثمان بیگ سگوت و در سال 656 قمری بود (1258 م) که در حدود 23 سالگی رهبری قوم را عهده دار شد، این زمان مقارن حکومت غیاث الدین کیخسرو سوم است که به دستور ایلخانان کشته شد و پسرش غیاث الدین مسعود به سلطنت رسید.[6]
مرکز حکومت عثمان بیگ از شهر ازنیق به استانبول منتقل شد، عثمان به خاطر جنگ با رومیان وکفار به غازی عثمان شهرت یافت، او جنگهای فراوانی کرد و قلمرو فرماندهی خود را افزود، و با دختر رهبر طریقت اخیگری ازدواج کرد و از آنها در رواج حکومت عثمانی و استقرار و گسترش آن استفاده فراوان برد.[7]
با تدابیر و لیاقتی که عثمان غازی در این منطقه از خود نشان داد قلمرو او توسط حکمرانان سلجوقی نیز افزوده می شد و از ریاست عشیره به حکمران مرزی ارتقای مقام یافت.[8]
حاکم رومی واینه گول از فزونی قدرت او در هراس بودند که برای او توطئه چینی کردند ولی او با هوشیاری تمام بر آنها فائق آمد، یکی از علل موفقیت و پیشرفت عثمان بیگ مؤسس خلافت عثمانی وفاداری به سلاجقه و ایلخانان آل چوپان و... بود.[9]
بدین ترتیب بود که غازی عثمان اساس تشکیل خلافت بزرگ عثمانی را با درایت و اعتدال و مدیریت و کاردانی که تاریخ از او سراغ دارد بنیان گذاشت.[10] و فرزندان وی جانشین وی شدند و با تصرف کردن شهرهای بیزانس (امپراطوری بیزانس)[11] و شهرهای بزرگی نظیر ازمیر، آنکارا (آنقره) ازنیق نخستین تشکیلات عثمانی را به وجود آوردند و به ضرب سکه و تأسیس دیوان وزارت و ایجاد نیروهای مسلح مخصوص نظامی حافظ شهرها، دست زدند و بدین ترتیب به امور مختلف سامان دادند، بعدها فتوحات آنها در بالکان، اروپای شرقی و بلغارستان، صربستان آلبانی، بوسنی، اغوزه و...[12] استمرار یافت که بدین ترتیب تمام اروپا را تحت تأثیر قرار داد، دول اروپایی برای جلوگیری از پیشرفت قلمرو جهان اسلام دو چاره اندیشیدند:
1. ایجاد جنگهای صلیبی به رهبری پاپ و تحریک او که مردم مناطق عثمانی را بر علیه عثمانیها می شوراند.
2. ایجاد اختلاف بین کشورهای اسلامی (اختلاف داخلی).
بدین ترتیب با ایجاد تنش از درون و هجوم از بیرون امپراطوری بزرگ اسلامی را تجزیه و تقسیم نمودند و بعنوان مستعمرات خود سالها به غارت تمام ذخایر مادی و معنوی این کشورها و تضعیف فرهنگی دینی این مناطق با برنامه های از پیش تعیین شده پرداختند و پس از ایجاد بحران هویت فرهنگی و اقتصادی نخبگان جوامع اسلامی را مجذوب خود کرده و از نظر علمی نیز خلاء بزرگی در کشورهای اسلامی بوجود آوردند و این روند تخریبی باعث شد که کشورهای اسلامی از حرکت به سوی رشد علمی و معنوی بازماند و به عنوان کشورهای عقب مانده یا توسعه نیافته یا کشورهای جهان سوم معروف شد که به نوعی تحقیر محسوب می شد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 تاریخ امپراطور عثمانی و ترکیه جدید نوشته استانفورد جی شاو، ترجمه محمود رمضان زاده.
2 تاریخ عثمانی نوشته پرفسور اسماعیل قعی اوزون چارشی لی ترجمه دکتر ایرج نوبخت.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . استفان فورد جی، شاو، آزال کورال شاو، تاریخ امپراطور عثمانی و ترکیه، ترجمه محمود رمضان زاده، مشهد، آستان قدس، چاپ اول، 1370ش، ج1، ص2156 و ص107.
[2] . پرفسور اسماعیل حقی، تاریخ عثمانی، ترجمه ایرج نوبخت، تهران، مؤسسه کیهان، چاپ اول، 1368ش، ج1، ص117.
[3] . همان، ص 119.
[4] . همان، ص 119.
[5] . همان، ص 123.
[6] . همان، ص 123 125.
[7] . همان، ص 126.
[8] . همان، ص 127.
[9] . همان، ص 132.
[10] . همان، ص 135.
[11] . همان، ص 141.
[12] . همان، از ص141 تا ص 258.