درباره زندگی ائمه علیهم السّلام کتاب های زیادی نوشته شده است که برخی از آنها عربی بوده و ترجمه شده است ولی برخی به صورت تحقیق و پژوهشی است که به تحلیل زندگی ائمه علیهم السّلام پرداخته اندکه به چند مورد اشاره می شود: منابع دست اول و عربی 1. بصائر الدرجات که ترجمه شده، از کتب بسیار قدیمی است و درباره جنبه های مختلف زندگی ائمه علیهم السّلام مطالب مفیدی دارد و از جمله کتاب های معتبر و منابع دست اول به حساب می آید. 2. ارشاد شیخ مفید که یکی از منابع معتبر بوده که به طور خلاصه به شرح زندگی ائمه علیهم السّلام از جمله امام چهارم تا امام یازدهم پرداخته، این کتاب بسیار خوب و مفید است که با ترجمه فارسی به چاپ رسیده، در جلد دوم شما می توانید به شرح حال امامان مورد نظر مراجعه کنید. 3. مناقب ابن شهر آشوب از جمله منابع مطالعاتی است که می توانید استفاده کنید. 4. برخی از جلدهای بحارالانوار مجلسی، مثلاً از جلد 46 تا 52 اطلاعات کاملی درباره زندگی ائمه علیهم السّلام به ما می دهد به این کتاب بسیار غنی که مرحوم علامه مجلسی آنرا جمع آوری نموده است مراجعه کنید. 5. منابع تاریخی عمومی مثل تاریخ یعقوبی نیز مطالب قابل استفاده ای درباره زندگی ائمه علیهم السّلام دارند که می توانید مراجعه کنید. 6. کشف الغمة فی معرفة الائمه علیهم السّلام کتاب مناسب و معتبری است که علی بن الحسین إربلی آنرا تالیف نموده است. 7. انساب الاشراف، تألیف احمد بن یحیی بن جابر بلاذری از جمله منابعی است که درباره ائمه علیهم السّلام نیز مطالب مفید و قابل اعتماد آورده است. 8. از جمله منابعی که درباره زندگی ائمه علیهم السّلام مطالب معتبر و مفیدی دارد کتب اربعه شیعه می باشد که بدین قرارند: 1. اصول کافی تالیف محمد بن یعقوب کلینی. 2. استبصار از شیخ طوسی رحمة الله علیه . 3. من لایحضره الفقیه از شیخ صدوق رحمة الله علیه . 3. تهذیب الاحکام از شیخ طوسی رحمة الله علیه . 9. اعیان الشیعه، تالیف سید محسن امینی که در مجلدات اول و دوم به زندگی ائمه علیهم السّلام پرداخته است. 10. محجة البیضاء، تالیف فیض کاشانی که مطالب بسیار خوبی درباره زندگی ائمه علیهم السّلام جمع آوری نموده است. درباره زندگی ائمه علیهم السّلام برخی از کتاب های مطالعاتی نیز نوشته شده که فراوان است و چند مورد معرفی می شود: منابع مطالعاتی: 1. کتاب سیری در سیره ائمه علیهم السّلام شهید مطهری. 2. کتاب زندگی امام علی بن الحسین علیه السّلام از دکتر سید جعفر شهیدی. 3. کتاب منتهی الامال از شیخ عباس قمی که زندگانی چهارده معصوم علیهم السّلام را بررسی نموده و اطلاعات جامعی در مورد ائمه علیهم السّلام جمع آوری نموده است 4. زندگی چهارده معصوم علیهم السّلام تالیف عماد زاده اصفهانی نیز مانند کتاب شیخ عباس قمی است. 5. تألیفی از زندگی امام سجاد علیه السّلام تالیف باقر شریف قرشی ترجمه محمد رضا عطائی. 6. سیره چهارده معصوم علیهم السّلام از محمد اشتهاردی. 7. کتاب های آقای فضل الله کمپانی که درباره ائمه علیهم السّلام نوشته شده است. 8. کتاب آقای رسول جعفریان، حیات فکری، سیاسی ائمه علیهم السّلام 9. کتاب آقای سید کاظم ارفع که درباره سیره عملی ائمه علیهم السّلام نوشته شده است. 10. حیات امام عسکری علیه السّلام ، تالیف شیخ جواد طوسی. 11. موسوعة الامام جواد علیه السّلام که توسط یکی از موسسات تحقیقی جمع آوری شده است. 12. درباره زندگی ائمه علیهم السّلام موسسه در راه حقِ قم کتاب خوبی جمع آوری نموده است. 13. سیره پیشوایان آقای مهدی پیشوایی. 14. چهار رساله، مکان نشر: تهران، ناشر بنیاد علمی و اسلامی مدرسة الشهدا، تاریخ نشر: 61 ش (سیره امام سجاد علیه السّلام ) 15. علی بن الحسین علیه السّلام ، سید جعفر شهیدی (سیره امام سجاد)، مکان نشر: تهران، ناشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تاریخ نشر 61 ش. 16. زندگی امام صادق علیه السّلام ، تالیف عماد زاده اصفهانی در 3 جلد. 17. امام باقر علیه السّلام جلوه امامت در افق دانش، ترابی، احمد، آستان قدس رضوی، مشهد 73 ش. 18. اخلاق از دیدگاه قرآن و سنت، گروهی از نویسندگان، واحد فرهنگی بنیاد شهید، تهران 1360 ش، (سیره امام صادق علیه السّلام ) 19. ارزشهای اخلاقی در فقه امام صادق علیه السّلام ، مغنیه جواد، محمدی، تهران 1368، (سیره امام صادق علیه السّلام ) 20. امام موسی بن جعفر علیه السّلام پیشوای آزاده، پیشوایی مهدی، توحید، قم، 1360 ش(سیره امام کاظم علیه السّلام ) 21. برگزیدگان خدا از خاندان محمد بن عبدالله صلّی الله علیه و آله ، مجذوب صفا، سید عباس، تهران، 1364ش (سیره امام کاظم علیه السّلام ) 22. احوال ثامن الحجج علیه السّلام ، خاتمی، سید عباس، دبیرستان موسی بن جعفر علیه السّلام ، تهران، 1372 ش(سیره امام رضا علیه السّلام ) 23. انوار المواهب، نهاوندی، علی اکبر، کتابفروشی محمودی، مشهد، 1334 ش(سیرة امام رضا علیه السّلام ) 24. امام جواد علیه السّلام شریفی، محمود، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران 68 ش (سیره امام جواد علیه السّلام ) 25. انوار المواهب، نهاوندی، علی اکبر، کتابفروشی محمودی، مشهد، 1334 ش(سیرة امام جواد علیه السّلام ) 26. ینابیع الموده، تالیف قندوزی.
در صورت وجود منابعی در مورد زندگانی و سیره و دستورات امام چهارم الی یازدهم به این جانب معرفی نمایید؟
درباره زندگی ائمه علیهم السّلام کتاب های زیادی نوشته شده است که برخی از آنها عربی بوده و ترجمه شده است ولی برخی به صورت تحقیق و پژوهشی است که به تحلیل زندگی ائمه علیهم السّلام پرداخته اندکه به چند مورد اشاره می شود:
منابع دست اول و عربی
1. بصائر الدرجات که ترجمه شده، از کتب بسیار قدیمی است و درباره جنبه های مختلف زندگی ائمه علیهم السّلام مطالب مفیدی دارد و از جمله کتاب های معتبر و منابع دست اول به حساب می آید.
2. ارشاد شیخ مفید که یکی از منابع معتبر بوده که به طور خلاصه به شرح زندگی ائمه علیهم السّلام از جمله امام چهارم تا امام یازدهم پرداخته، این کتاب بسیار خوب و مفید است که با ترجمه فارسی به چاپ رسیده، در جلد دوم شما می توانید به شرح حال امامان مورد نظر مراجعه کنید.
3. مناقب ابن شهر آشوب از جمله منابع مطالعاتی است که می توانید استفاده کنید.
4. برخی از جلدهای بحارالانوار مجلسی، مثلاً از جلد 46 تا 52 اطلاعات کاملی درباره زندگی ائمه علیهم السّلام به ما می دهد به این کتاب بسیار غنی که مرحوم علامه مجلسی آنرا جمع آوری نموده است مراجعه کنید.
5. منابع تاریخی عمومی مثل تاریخ یعقوبی نیز مطالب قابل استفاده ای درباره زندگی ائمه علیهم السّلام دارند که می توانید مراجعه کنید.
6. کشف الغمة فی معرفة الائمه علیهم السّلام کتاب مناسب و معتبری است که علی بن الحسین إربلی آنرا تالیف نموده است.
7. انساب الاشراف، تألیف احمد بن یحیی بن جابر بلاذری از جمله منابعی است که درباره ائمه علیهم السّلام نیز مطالب مفید و قابل اعتماد آورده است.
8. از جمله منابعی که درباره زندگی ائمه علیهم السّلام مطالب معتبر و مفیدی دارد کتب اربعه شیعه می باشد که بدین قرارند:
1. اصول کافی تالیف محمد بن یعقوب کلینی.
2. استبصار از شیخ طوسی رحمة الله علیه .
3. من لایحضره الفقیه از شیخ صدوق رحمة الله علیه .
3. تهذیب الاحکام از شیخ طوسی رحمة الله علیه .
9. اعیان الشیعه، تالیف سید محسن امینی که در مجلدات اول و دوم به زندگی ائمه علیهم السّلام پرداخته است.
10. محجة البیضاء، تالیف فیض کاشانی که مطالب بسیار خوبی درباره زندگی ائمه علیهم السّلام جمع آوری نموده است.
درباره زندگی ائمه علیهم السّلام برخی از کتاب های مطالعاتی نیز نوشته شده که فراوان است و چند مورد معرفی می شود:
منابع مطالعاتی:
1. کتاب سیری در سیره ائمه علیهم السّلام شهید مطهری.
2. کتاب زندگی امام علی بن الحسین علیه السّلام از دکتر سید جعفر شهیدی.
3. کتاب منتهی الامال از شیخ عباس قمی که زندگانی چهارده معصوم علیهم السّلام را بررسی نموده و اطلاعات جامعی در مورد ائمه علیهم السّلام جمع آوری نموده است
4. زندگی چهارده معصوم علیهم السّلام تالیف عماد زاده اصفهانی نیز مانند کتاب شیخ عباس قمی است.
5. تألیفی از زندگی امام سجاد علیه السّلام تالیف باقر شریف قرشی ترجمه محمد رضا عطائی.
6. سیره چهارده معصوم علیهم السّلام از محمد اشتهاردی.
7. کتاب های آقای فضل الله کمپانی که درباره ائمه علیهم السّلام نوشته شده است.
8. کتاب آقای رسول جعفریان، حیات فکری، سیاسی ائمه علیهم السّلام
9. کتاب آقای سید کاظم ارفع که درباره سیره عملی ائمه علیهم السّلام نوشته شده است.
10. حیات امام عسکری علیه السّلام ، تالیف شیخ جواد طوسی.
11. موسوعة الامام جواد علیه السّلام که توسط یکی از موسسات تحقیقی جمع آوری شده است.
12. درباره زندگی ائمه علیهم السّلام موسسه در راه حقِ قم کتاب خوبی جمع آوری نموده است.
13. سیره پیشوایان آقای مهدی پیشوایی.
14. چهار رساله، مکان نشر: تهران، ناشر بنیاد علمی و اسلامی مدرسة الشهدا، تاریخ نشر: 61 ش (سیره امام سجاد علیه السّلام )
15. علی بن الحسین علیه السّلام ، سید جعفر شهیدی (سیره امام سجاد)، مکان نشر: تهران، ناشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تاریخ نشر 61 ش.
16. زندگی امام صادق علیه السّلام ، تالیف عماد زاده اصفهانی در 3 جلد.
17. امام باقر علیه السّلام جلوه امامت در افق دانش، ترابی، احمد، آستان قدس رضوی، مشهد 73 ش.
18. اخلاق از دیدگاه قرآن و سنت، گروهی از نویسندگان، واحد فرهنگی بنیاد شهید، تهران 1360 ش، (سیره امام صادق علیه السّلام )
19. ارزشهای اخلاقی در فقه امام صادق علیه السّلام ، مغنیه جواد، محمدی، تهران 1368، (سیره امام صادق علیه السّلام )
20. امام موسی بن جعفر علیه السّلام پیشوای آزاده، پیشوایی مهدی، توحید، قم، 1360 ش(سیره امام کاظم علیه السّلام )
21. برگزیدگان خدا از خاندان محمد بن عبدالله صلّی الله علیه و آله ، مجذوب صفا، سید عباس، تهران، 1364ش (سیره امام کاظم علیه السّلام )
22. احوال ثامن الحجج علیه السّلام ، خاتمی، سید عباس، دبیرستان موسی بن جعفر علیه السّلام ، تهران، 1372 ش(سیره امام رضا علیه السّلام )
23. انوار المواهب، نهاوندی، علی اکبر، کتابفروشی محمودی، مشهد، 1334 ش(سیرة امام رضا علیه السّلام )
24. امام جواد علیه السّلام شریفی، محمود، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران 68 ش (سیره امام جواد علیه السّلام )
25. انوار المواهب، نهاوندی، علی اکبر، کتابفروشی محمودی، مشهد، 1334 ش(سیرة امام جواد علیه السّلام )
26. ینابیع الموده، تالیف قندوزی.
- [سایر] زندگانی امام سجاد علیه السلام از کربلا تا شهادت را بفرمایید؟
- [سایر] در باره صلح امام حسن علیه السلام و نتایج آن، منابعی راجهت مطالعه معرفی کنید؟
- [سایر] چند کتاب جامع و معتبر در مورد زندگانی امام حسین(ع) معرفی کنید؟
- [سایر] دوران امامت امام سجاد علیه السّلام و یاران معروف آن حضرت را به اختصار معرفی نمائید.
- [سایر] دوران امامت امام سجاد علیه السّلام و یاران معروف آن حضرت را به اختصار معرفی نمائید.
- [سایر] میخواستم منابعی پیشنهاد دهید تا مکتب شیعه را بیشتر بشناسم، منابعی در مورد سیاست، احکام و دستورات اسلامی نیز معرفی کنید؟
- [سایر] دوران امامت امام سجاد علیه السّلام و یاران معروف آن حضرت را به اختصار معرفی نمائید.
- [سایر] سیره اخلاقی امام سجاد(ع) قبل و بعد از امامت بخصوص در واقعه کربلا چگونه بوده است؟
- [سایر] (اَلسَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ وَ عَلی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلی اَوْلادِ الْحُسَیْنِ عَلی اَصْحابِ الْحُسَیْنِ) علی ابن الحسین کیست؟ علی اکبر یا امام سجاد؟ لطفا دلیل خود را بگویید. آیا قرائنی وجود دارد که نشان دهد منظور کیست؟
- [سایر] آیا امام چهارم (زین العابدین) و امام محمد باقر (ع) در کربلا حضور داشتند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد موقت را بخوانند، بعد از آن که مدت و مهر را معین کردند، چنانچه زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی الی الاجل المعلوم عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ)، بعد بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التزویجَ الی الاجلِ المعلومِ علی المهرِ المعلومِ)، صحیح است. و اگر دیگری را وکیل کنند و اول وکیل زن به وکیل مرد بگوید: (مَتَّعْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکّلَکَ الی الاجل المعلوم عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ)، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ ذلک لِمُوَکِّلِی) صحیح می باشد. شرائط عقد:
- [آیت الله مظاهری] مکروه است که در گریه بر میّت صدا را خیلی بلند کنند. ______ 1) آیا تو بر پیمانی - که با آن ما را ترک کردی - وفاداری؟ پیمان بر شهادت به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال، او که یکتاست و شریکی برای او نیست و به اینکه محمد صلی الله علیه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سید پیامبران و خاتم آنان است و به اینکه علی علیه السلام امیر مومنان و سید امامان و امامی است که خداوند متعال، فرمانبرداری از او را بر همه عالمیان واجب فرموده است و به اینکه حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و قائم آل محمد - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهای خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پیشروان هدایت و نیکوکاری هستند. 2) هنگامی که دو فرشته نزدیک به خداوند (نکیر و منکر) که فرستادگان از جانب خدای متعالند، به سوی تو آمدند و از تو در مورد خدایت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبلهات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگین نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، پیامبر من و اسلام، دین من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امیر مومنان علی بن ابی طالب، امام من و حسن بن علی، امام من و حسین بن علی، امام من و زین العابدین، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسی کاظم، امام من و علی رضا، امام من و محمد جواد امام من و علی هادی، امام من و حسن عسکری، امام من و حجّت منتظَر، امام من میباشند، اینان - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفیعان من میباشند، در دنیا و آخرت به آنان دوستی میورزم و از دشمنان آنان دوری میجویم، سپس بدان ای فلان فرزند فلان. 3) بدرستی که خداوند متعال، بهترین پروردگار و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، بهترین پیامبر و امیر مومنان علی بن ابی طالب و فرزندان معصوم او یعنی دوازده امام، بهترین امامان هستند و آنچه را محمد صلی الله علیه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکیر در قبر حقّ است و برانگیخته شدن (برای روز قیامت)، حقّ است و رستاخیز، حقّ است و صراط، حقّ است و میزان (اعمال)، حقّ است و تطایر کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قیامت)، خواهد آمد و هیچ تردیدی در آن نیست و به تحقیق خداوند متعال کسانی را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگیخت. 4) خداوند تو را بر قول ثابت، پایدار فرماید و به راه مستقیم هدایت فرماید و بین تو و امامان تو در جایگاهی از رحمتش، شناخت ایجاد فرماید. 5) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را با برهانی از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست میکنیم)عفو تو را، عفو تو را. 6) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشایش خودت آرام فرما، رحمتی که بوسیله آن از مهربانی هر کس دیگری بی نیاز گردد.
- [آیت الله سیستانی] مستحب است قبر را به اندازه قد انسان متوسط گود کنند ، و میّت را در نزدیکترین قبرستان دفن نمایند ، مگر آنکه قبرستان دورتر از جهتی بهتر باشد ، مثل آنکه مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند ، یا مردم برای فاتحه اهل قبور بیشتر به آنجا بروند . و نیز مستحب است جنازه را در چند ذرعی قبر ، زمین بگذارند و تا سه مرتبه کم کم نزدیک ببرند و در هر مرتبه زمین بگذارند و بر دارند ، و در نوبت چهارم وارد قبر کنند . و اگر میّت مرد است در دفعه سوم طوری زمین بگذارند که سر او طرف پائین قبر باشد ، و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمایند . و اگر زن است در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند و در موقع وارد کردن پارچهای رو ی قبر بگیرند . و نیز مستحب است جنازه را به آرامی از تابوت بگیرند و وارد قبر کنند ، و دعاهائی که دستور داده شده پیش از دفن و موقع دفن بخوانند ، و بعد از آنکه میّت را در لحد گذاشتند گرههای کفن را باز کنند و صورت میّت را روی خاک بگذارند ، و بالشی از خاک زیر سر او بسازند ، و پشت میّت خشت خام یا کلوخی بگذارند که میّت به پشت نگردد ، و پیش از آنکه لحد را پوشانند دست راست را به شانه راست میّت بزنند ، و دست چپ را به قوّت بر شانه چپ میّت بگذارند ، و دهان را نزدیک گوش او ببرند و به شدّت حرکتش دهند و سه مرتبه بگویند : (اِسْمَعْ اِفْهَمُ یا فلان ابن فلان) و بجای فلان ابن فلان اسم میّت و پدرش را بگویند . مثلاً اگر اسم او محمّد و اسم پدرش علی است سه مرتبه بگویند : (اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا مُحَمَّدَ بَن عَلِیّ) ، پس از آن بگویند : (هَلْ اَنْتَ عَلَی العَهْدِ الَّذِی فارَقْتَنا عَلَیْهِ ، مِنْ شَهادَةِ آن لا اِله إلاّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَاَنَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وَسَیّدُ النَّبِیِّینَ وَخاتَمُ المُرْسَلِینَ ، وَاَنَّ عَلِیّاً اَمِیرُ المُؤْمِنینَ وَسَیّدُ الوَصِیّینَ وَاِمامٌ اِفْتَرَضَ اللّهُ طاعَتَهُ عَلَی العالَمین وَاَنَّ الحَسَنَ وَالحُسَینَ وَعَلِیَّ بنَ الحُسَینِ وَمُحَمَّدَ بنَ عَلِیٍ وَ جَعْفَرَ بَنَ محَمَّدَ وَ مُوسَی بنَ جَعْفَرٍ وَ عَلیّ بنَ مُوسی وَ مَحَمّد بنَ علیّ وَ عَلیّ بنَ محمّدٍ و الحسنَ بنَ عَلیٍّ وَالْقائِمَ الحُجَّةَ المَهْدِیَّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِمْ اَئِمَّةُ المُؤْمِنِینَ وَحُجَجُ اللّهِ عَلَی الخَلْقِ اَجْمَعِینَ ، وَأئِمَّتُکُ أَئِمَّةُ هُدیً بِکَ اَبرارٌ ، یا فلان ابن فلان) و بجای فلان ابن فلان اسم میّت و پدرش را بگوید ، و بعد بگوید : (إذا اَتاکَ المَلَکانِ المُقَرَّبانِ رَسُولَیْنِ مِنْ عِنْدِ اللّهِ تَبارَکَ وَتَعالی وَسَأَلاکَ عَنْ رَبّکَ وَعَنْ نَبِیِّکَ وَعَنْ دِینِکَ وَعَنْ کِتابِکَ وَعَنْ قِبْلَتِکَ وَعَنْ اَئِمَّتِکَ فَلا تَخَفْ وَلا تَحْزَنْ وَقُلْ فِی جَوابِهِما : اللّهُ رَبّی وَمُحَمَّدٌ صلیاللهعلیهوآلهوسلم نَبِیّ¨ ، وَالاِسْلامُ دِینِی وَالقُرْآنُ کِتابِی ، وَالکَعْبَةُ قِبْلَتِی وَاَمِیرُ المُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بنُ اَبی طالِبٍ اِمامِی ، وَالحَسَنُ بْنُ عَلِیّ المُجْتَبی إمامِی ، وَالحُسَینُ بنُ عَلِیّ الشَّهِیدُ بِکَرْبَلا إمامِی ، وَعَلِیٌّ زَیْنُ العابِدِیَن اِمامِی ، وَمُحَمَّدٌ الباقِرُ اِمامِی ، وَجَعْفَرٌ الصادِقُ اِمامِی ، وَمُوسَی الکاظِمُ اِمامی ، وَعَلِیٌّ الرّضا اِمامِی ، وَمُحَمَّدٌ الجَوادُ اِمامِی ، وَعَلِیٌّ الهادِی اِمامِی ، وَالحَسَنُ العَسْکَرِیٌّ اِمامِی ، وَالحُجَّةُ المُنْتَظَرُ اِمامِی ، هؤُلاءِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِمْ اَئِمَّتِی وَسادَتِی وَقادَتِی وَشُفَعائِی ، بِهِمْ اَتَوَلّی وَمِنْ اَعْدائِهِمْ اَتَبَرَّأُ فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ . ثُمَّ اعْلَمْ یا فلان ابن فلان) و بجای فلان ابن فلان اسم میّت و پدرش را بگوید ، و بعد بگوید : (اَنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَتَعالی نِعْمَ الرَّبُّ ، وَاَنَّ مُحَمَّداً صلیاللهعلیهوآلهوسلم نِعْمَ الرَّسُولُ ، وَاَنَّ عَلِیَّ بْنَ اَبِی طالِبٍ وَاَوْلادَهُ المَعْصُومِینَ الاَئِمَّةَ الاِثْنی عَشَرَ نِعْمَ الاَئِمَّةُ ، وَاَنَّ ما جاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صلیاللهعلیهوآلهوسلمحَقٌّ ، وَاَنَّ المَوْتَ حَقٌّ وَسُؤالَ مُنْکَرٍ وَنَکِیرٍ فِی القَبْرِ حَقٌّ ، وَالبَعْثَ حَقٌّ ، وَالنُّشُورَ حَقٌّ ، وَالصّراطَ حَقٌّ ، وَالمِیزانَ حَقٌّ ، وَتَطایُرَ الکُتُبِ حَقٌّ ، وَاَنَّ الجَنَّةَ حَقٌّ ، وَالنّارَ حَقٌّ ، وَاَنَّ الساعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها ، وَاَنَّ اللّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی القُبُورِ) پس بگوید (اَفَهِمْتَ یا فُلان) و بجای فلان اسم میّت را بگوید ، پس از آن بگوید : (ثَبَّتَکَ اللّهُ بِالقَوْلِ الثّابِتِ وَهَداکَ اللّهُ إلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ ، عَرَّفَ اللّهُ بَیْنَکَ وَبَیْنَ اَوْلِیائِکَ فِی مُسْتَقَرٍ مِنْ رَحْمَتِهِ) پس بگوید : (اللّهُمَّ جافِ الأرْضَ عَنْ جَنْبَیْهِ ، وَاصْعَدْ بِرُوحِهِ اِلَیکَ ، وَلَقِّهِ مِنْکَ بُرْهاناً ، اللّهُمَّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ) .
- [آیت الله مظاهری] خوب است قبر را به اندازه قد انسان متوسّط گود کنند و میّت را در نزدیکترین قبرستان دفن نمایند مگر آنکه قبرستان دورتر از جهتی بهتر باشد مثل آنکه مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند یا مردم برای فاتحه اهل قبور بیشتر به آنجا میروند و نیز جنازه را در چند ذرعی قبر زمین بگذارند و تا سه مرتبه کمکم نزدیک ببرند و در هر مرتبه زمین بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر کنند و اگر میّت مرد است در دفعه سوّم طوری زمین بگذارند که سر او طرف پایین قبر باشد و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمایند و اگر زن است در دفعه سوّم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند و در موقع وارد کردن پارچهای روی قبر بگیرند و نیز جنازه را به آرامی از تابوت بگیرند و وارد قبر کنند و دعاهایی که دستور داده شده پیش از دفن و موقع دفن بخوانند و بعد از آنکه میّت را در لحد گذاشتند گرههای کفن را باز کنند و صورت میّت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک، زیر سر او بسازند و پشت میّت خشت خام یا کلوخی بگذارند که میّت به پشت برنگردد و پیش از آنکه لحد را بپوشانند دست راست را به شانه راست میّت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانه چپ میّت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او ببرند و بشدت حرکتش دهند و سه مرتبه بگویند: (اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا فُلانَ بْنَ فُلان). یعنی (بشنو و بفهم ای فلان فرزند فلان) و به جای فلان اسم میّت و پدرش را بگویند مثلاً اگر اسم او محمد و اسم پدرش علی است سه مرتبه بگویند: (اِسْمَعْ اِفْهَمْ یا مُحَمَّدَبْنَ عَلِیٍّ). پس از آن بگویند: (هَلْ اَنْتَ عَلَی الْعَهْدِ الَّذی فارَقْتَنا عَلَیْهِ مِنْ شَهادَةِ اَنْ لا اِلهَ اِلّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداًصلی الله علیه وآله وسلم عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَیِّدُ النَّبیّینَ وَ خاتَمُ المُرْسَلینَ وَ اَنَّ عَلِیّاً اَمیرُالْمُؤْمِنینَ وَ سَیِّدُ الْوَصِیّینَ وَ اِمامٌ اِفْتَرَضَ اللَّهُ طاعَتَهُ عَلَی الْعالَمینَ وَ اَنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِیَّ بْنَ مُوسی وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ وَ عَلیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ وَ الْقائِمَ الحُجَّةَ الْمَهْدِیَّ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ اَئِمَّةُ الْمُؤْمِنینَ و حُجَجُ اللَّهِ عَلَی الْخَلْقِ اَجْمَعین وَ اَئِمَّتُکَ اَئِمَّةُ هُدیً بِکَ اَبْرارٌ یا فُلانَ بْنَ فُلانٍ).(1) و به جای فلان بن فلان، اسم میّت و پدرش را بگوید و بعد بگوید: (اِذا اَتاکَ الْمَلَکانِ المُقَرَّبانِ رَسُولَیْنِ مِنْ عِنْدِاللَّهِ تَبارَکَ وَ تَعالی وَ سَئَلاکَ عَنْ رَبِّکَ و عَنْ نَبِیِّکَ وَ عَنْ دینِکَ وَ عَنْ کِتابِکَ وَ عَنْ قِبْلَتِکَ وَ عَنْ اَئِمَّتِکَ فَلا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ وَ قُلْ فی جَوابِهِما اَللَّهُ رَبّی وَ مُحَمَّدٌ 6 نَبِیّی وَ الْاِسلامُ دینی وَ الْقُرانُ کِتابی وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتی وَ أَمیرُالمُؤْمِنینَ عَلِیُّ بْنُ اَبیطالِبٍ اِمامی وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْمُجْتَبی اِمامی وَ الحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ الشَّهِیدُ بِکَرْبَلا اِمامی وَ عَلِیٌّ زَیْنُ الْعابِدینَ اِمامی و مُحَمَّدٌ الْباقِرُ اِمامی وَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ اِمامی، وَ مُوسَی الکاظِمُ اِمامی، وَ عَلِیٌّ الرِّضا اِمامی، وَ مُحَمَّدٌ الْجَوادُ اِمامی، وَ عَلِیٌّ الْهادی اِمامی وَ الْحَسَنُ الْعَسْکَریُّ اِمامی وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ اِمامی هؤُلاءِ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ اَجْمَعین اَئِمَّتی وَ سادَتی وَ قادَتی وَ شُفَعائی بِهِمْ اَتَوَلّی وَ مِنْ اَعْدائِهِمْ اَتَبَرَّءُ فِی الدُّنْیا وَ الْاخِرَةِ ثُمَّ اعْلَمْ یا فُلانَبْنَ فَلانٍ).(2) و به جای فلان بن فُلان اسم میّت و پدرش را بگوید بعد بگوید: (اَنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی نِعْمَ الرَّبُّ وَ اَنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه وآله وسلم نِعْمَ الرَّسُولُ وَ اَنَّ أمیرَالْمُؤْمِنینَ عَلِیَّ بْنَ اَبیطالِبٍ وَ اَوْلادَهُ الْمَعْصُومینَ الْاَئمَّةَ الاِثْنی عَشَرَ نِعْمَ اَلْاَئِمَّةُ وَ اَنَّ ما جاءَ بِهِ مُحَمَّدٌصلی الله علیه وآله وسلم حَقٌّ وَ اَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ سُؤالَ مُنْکَرٍ وَ نَکیرٍ فِی الْقَبْرِ حَقٌّ وَالْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّراطَ حَقٌّ وَالْمیزانَ حَقٌّ وَ تَطائُرَ الْکُتُبِ حَقٌّ وَ اَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النّارَ حَقٌّ وَ اَنَّ السّاعَةَ اتِیَةٌ لا رَیْبَ فیها وَ اَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ).(3) پس بگوید: (اَفَهِمْتَ یا فُلانُ). یعنی(آیا فهمیدی ای فلان؟) و به جای فلان اسم میّت را بگوید، پس از آن بگوید: (ثَبَّتَکَ اللَّهُ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ وَ هَداکَ اللَّهُ اِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ عَرَّفَ اللَّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ اَوْلِیائِکَ فِی مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ).(4) پس بگوید: (اَللَّهُمَّ جافِ الْاَرْضَ عَنْ جَنْبَیْهِ وَ اصْعَدْ بِرُوحِهِ اِلَیْکَ وَ لَقِّهِ مِنْکَ بُرْهاناً اَللَّهُمَّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ).(5)
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است در شب اوّل قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میّت بخوانند ودستور آن این است که: در رکعت اوّل بعد از حمد یک مرتبه آیْ الکرسی واحوط خواندن تا هم فیها خالدون است و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انّا انزلناه بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: )أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّد وَابْعَثْ ثَوابَها اًّلی قَبْرِ فُلان( و به جای کلمه فلان، اسم میّت را بگویند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که: در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه "إنّا أنْزَلْناه" بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَابْعَثْ ثَوَابَهَا إلی قَبْرِ فُلان و به جای کلمه فلان، اسم میت را بگویند.
- [آیت الله سبحانی] مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز لیلة الدفن برای میّت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قدر (انّا أنزلناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد و ابْعَثْ ثَوابَها إلی قَبْرِ فلان و به جای فلان، اسم میّت را بگویند.
- [امام خمینی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند. و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره "انا انزلناه" بخوانند، و بعداز سلام نماز بگویند: "اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان" و به جای کلمه فلان، اسم میت را بگویند.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است در شب اوّل قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن اینست که:در رکعت اوّل بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سورهی (اِنّا اَنْزَلْناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند:(اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلَی قَبْرِ فُلانَ)و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است به امید این که مطلوب پروردگار باشد در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند، به این ترتیب که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه انا انْزلْناه بخواند و بعد از سلام نماز بگوید: (اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابْعثْ ثوابها الی قبْر فلان) (و به جای فلان، اسم میت را بگوید).