کراماتی که درباره ائمه علیهم السلام وجود دارد چه میزان از نظر سندی معتبر است؟ به چند مورد معتبر اشاره کنید.

1. معنای (کرامت) و فرق آن با معجزه
(کرامت) در لغت چنین معنا شده است: کرامت: (کاری است غیر عادی که از غیر پیامبر صادر می شود).[1]
و در معنای معجزه آمده است: (کاری است خارج ازعادت که نظیر آن از غیر پیامبر صادر نمی شود).[2]
و در لغت نامه دهخدا ذیل کلمه معجزه چنین آمده است: (آن چه نبی عاجز کند بدان خصم را وقت غلبه جستن در دعوی). و نیز آمده است: (امر خارق العاده که مردم را از آوردن نظیر آن عاجز می کند و عادتاً مقرون به دعوی نبوت است و در این کلمه ها برای مبالغه باشد).[3]
و در ادامه می آورد که: (چون خرق عادتی از نبی صادر شود که خلق از آوردن مثل آن عاجز آید آن را معجزه گویند و چون از ولی خرق عادتی پیدا گردد آن را کرامت خوانند و چون خرق عادتی از کافر به ظهور آید آن را استدراج گویند).[4]
2. اصل کرامات و معجزات در قرآن کریم
اصل کرامات و معجزات در قرآن کریم و در آیات متعدد به اثبات رسیده و معجزات انبیای الهی علیهم السلام نیز به وفور در قرآن ثبت شده است.
چنان که در آیه 49 سوره مبارکه آل عمران آمده است، هر پیامبری به نوعی از معجزات احتیاج دارد، همچنان که امامان علیهم السلام نیاز دارند، به طور کلی افرادی که به عنوان رهبری از طرف خداوند مأمور هدایت مردم می شوند باید در درجه اول از علم و دانش و آیین و قوانین زنده و سازنده ای برخوردار باشند و در درجه بعد اسناد روشنی برای ارتباط خود به خدا ارائه دهند، و به این وسیله مأموریت خود را تثبیت کنند.
3. نیاز امام به کرامت
امام برای اثبات امامت و فرق داشتن با مدعیان امامت باید کرامت محسوسی از خود نشان دهد و ائمه قادر بودند به این عمل.
در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است و اشاره به جریان آوردن و حاضر کردن تخت ملکه سبا به یک چشم به هم زدن توسط (آصف بن برخیا) وصی و وزیر حضرت سلیمان علیه السلام دارد که در قرآن مجید سوره مبارکه نمل آیه 40 آمده است، دارد. که در این روایت امام صادق علیه السلام برتری اهلبیت علیهم السلام را از نظر علم و دانش و در نتیجه قدرت بر انجام معجزات و کرامات به خوبی بیان می کند، به این نحو که (ابن کثیر گوید: امام صادق علیه السلام درباره آیه شریفه (40 سوره نمل) (قَالَ الَّذِی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ...؛ یعنی، کسی که دانش به کتاب داشت (آصف بن برخیا به قول مشهور مفسرین) گفت من آن تخت را نزد تو آوردم، پیش از آن که چشمت را به هم بزنی). آن گاه انگشتانش را باز کرد و بر سینه اش گذاشت و سپس فرمود: به خدا که همه علم کتاب نزد ما (اهل بیت علیهم السلام ) است).[5]
معجزات و کرامات حضرات معصومین علیهم السلام که سر سلسله آنها وجود مقدس خاتم النبیین صلی الله علیه و آله و سلم است چه در حال حیات و چه بعد از مرگشان فزون از آن است که به شمار آید؛ علاوه بر ابواب متعدد و مختلفی که در شرح حال هر یک از حضرات معصومین علیهم السلام اختصاص به معجزات آن بزرگواران داده می شود، چه بسیار کتاب های متقن و معتبر و مسلمی که به وسیله علمای اسلام نگاشته شده و به تواتر به ما رسیده است و چه بسیار مردمی که خود شاهد آن بوده اند و برای حوایج خود به قبور مطهر آن بزرگواران با اعتقاد به اینکه: (أشهد أنّک تری مقامی و تسمع کلامی و ترد جوابی)[6] پناه برده و حوائج خود را برآورده یافته اند، و بیمارانی که شفا گرفته اند. کراماتی که از امام زادگان و نوادگان آن بزرگواران که شاخه کوچکی از شاخه های آن شجره طیبه می باشد همه ساله مشهود است و بعضاً در جراید هم درج و نشر می شود.[7]
4. راه های شناخت اعتبار کرامات از طریق سندی و غیره
اصولاً سیره عقلا و بنای مردم در امر معاش و زندگی حتی علوم تجربی اعتماد بر نقل است، اگر کسی بگوید تا ما چیزی را نبینیم باور نمی کنیم. حرف غلطی است و بر خلاف سیره عقلا است. منتهی باید دقت کرد که نقل صحیح و درست باشد و قرائن درستی نقل را پیدا کرد، ما بسیاری از چیزها و اشخاص را ندیدیم اما به وجود آنان از راه نقل یقین پیدا می کنیم و به نقل هم اعتماد پیدا می کنیم.
وجود افلاطون، وجود بوعلی سینا و آثار آنها، وجود انیشتین، ادیسون و آثار آنها را باور داریم، با این که آنها را ندیدیم اما از طریق نقل صحیح، اعتماد و یقین به آثار وجود آنها پیدا می کنیم پس اعتماد به نقل صحیح است. منتهی پیدا کردن قرائن صحت اخبار و نقل ها به ویژه در وقایع گذشته که آنها را به چشم ندیده ایم ضروری است. یعنی هر چیزی را که از کسی شنیدیم و یا در کتابی دیدیم نباید فوراً باور کنیم و به درستی آن یقین پیدا کنیم، مگر قرائن صحت و درستی آن را بیابیم. و در این باب یعنی نقل معجزات و کرامات ائمه معصومین علیهم السلام هم باید همین روش را پیش بگیریم.[8]
5. اما نشانه های صدق خبر و نقل
چند نشانه برای صدق و درستی نقل و خبر وجود دارد:
51. یکی از قرائن صدق خبر، تواتر است، معنای خبر متواتر آن است که خبری را از چند نفر بشنویم که یقین داریم آنها تبانی نکرده اند که دروغی را انتشار بدهند، بسیاری از معجزات و کراماتی که از ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده اند اگر این خصوصیت را داشته باشند قابل اعتماد هستند.
52. از قرائن صدق خبر، امانت و ایمان و صداقت بسیاری از ناقلین این معجزات و کرامات که از اصحاب ائمه علیهم السلام می باشند. این مطلب بر کسی مخفی نیست که مسلمانان راستین چه در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و چه در عصر ائمه علیهم السلام دارای امانت و ایمان فوق العاده بودند که خبرهای آنها را متحمل شدند و سختی های ظالمان و حاکمان جور را تحمل کردند، ولی از دقت و ایمان و ثبت و ضبط احادیث چیزی را فروگذار نکردند.
قرآن کریم در آیه 85 سوره مائده و 93 سوره توبه، ایمان و ثبات قدم و صبر آنها را در راه خدا تحسین کرده است و دیگر این که در قرآن کریم و تعلیمات پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه هدی علیهم السلام ، بر قبح دروغگویی و دروغ بستن بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تأکید شده است و این مورد اتفاق فرقه های مختلف از مسلمانان است. حال اگر راویان و کتبی که کرامات و معجزات ائمه هدی علیهم السلام را نقل کرده اند چنین ویژگی هایی داشته باشند، می توان به نقل آنها اعتماد نمود و نمی توان گفت که همه احادیث و اخباری که از آنها نقل شده همه دروغ باشند و بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام دروغ بسته باشند و اتفاق بر کذب کرده باشند، زیرا چنین اتفاقی محال است.
53. دقت در ناقلان و راویان و متن احادیثی که متضمن نقل کرامات و معجزات هستند، توسط علم رجال (که علم نقد و جرح و تعدیل راویان احادیث است) و علم درایه (که علم حدیث شناسی و کیفیت نقل و تحمل حدیث است) ممکن می باشد. وقتی نقلی و خبری از نظر راویان و روایت راویان بررسی شد بر طبق قواعدی که در این دو علم وجود دارد (یعنی علم رجال و درایه)، اعتماد و اطمینان بر گزارش کرامات و معجزات نقل شده حاصل می شود.
54. دقت شنونده در کراماتی که به طور شفاهی نقل می شود، نسبت به ناقل یعنی عادل و صادق بودن ناقل، عدم زود باوری وی، تعدد ناقلان عادل و شهرت آن در جمع زیادی از آنها، در اطمینان و اعتماد پیدا کردن بر درستی خبر خیلی مؤثر است و نیز اگر نقل این کرامات و معجزات، به صورت مکتوب است، یعنی در مجله و روزنامه ای منعکس شده است و یا توسط رسانه های صوتی و تصویری نقل شده است، باید اعتبار این مجله ها و روزنامه ها بررسی شود و یا اگر توسط رسانه های صوتی و تصویری است بتوان اطمینان و اعتماد بر آنها نمود و نیز منابع کسب خبر آنها را پیدا کرد و به درستی خبر و نقل موضوعات مطرح شده توسط آنها اعتماد و اطمینان لازم را حاصل نمود.
6. معیارهای لازم
61. اصل کرامت در قرآن اثبات شده.
62. برای امام علیه السلام نیز مثل نبی صلی الله علیه و آله و سلم لازم است.
63. باید معیارها را در تشخیص درستی آنها در نظر گرفت.
64. به گوینده و منبع و علوم مربوط به تشخیص صحت و سقم نیز توجه لازم است.
65. ارائه نقل ها بر قرآن و کتب معتبر و مطابقت آنها که در صورت تعارض مردود است.
66. در نظر گرفتن شأن و سیره ائمه علیهم السلام و مقصود و منظور نقل کننده کرامات و میزان جایگاه علمی او و دلبستگی او به فرقه های مختلف و محتوای کتاب و نوشته اش.
67. منابعی مثل ارشاد شیخ مفید و آثار سایر بزرگان شیعه می تواند معیار خوبی جهت تشخیص واقع شود.
چند نمونه از کرامات:
شق القمر، از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم .
ردّ الشمس برای امیر المؤمنین علیه السلام . (برگشتن خورشید پس از غروب به درخواست پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم .
معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
ارشاد شیخ مفید که از نظر سندی دارای اعتبار خاصی است.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . المنجد فی اللغة و الادب و العلوم، بیروت، المکتبة الشرقیه، 1966م، ص682.
[2] . همان، ص488.
[3] . دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، تهران، نشر دانشگاه تهران، 1337ش، ج45، ص698.
[4] . همان.
[5] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، نشر کتابچی، 1348ش، ج1، ص333.
[6] . نگاه کنید به مضامین زیارات منقوله برای ائمه معصومین علیهم السلام در مفاتیح الجنان، باب زیارات.
[7] . حجت کوه کمره ای، سید حسن، دلائل الولایة، تهران، نشر امیرکبیر، 1397ق، ص81.
[8] . کافی، حسن، شناخت اسلام از نظر وحی و تعالیم، نشر میقات، 1370ش، ص208 الی 210.