از کتاب های واژه شناسی و فقهی بر می‌آید: (الوارث من انتقل الیه ترکه المیت؛ وارث کسی است که اموال و اشیای متوفا به او منتقل می شود)، اما کاربرد این واژه محدود به این معنا نیست زیرا ارث تنها به اشیا و اثاثیة میت گفته نمی‌شود، بلکه به اوصاف و سرمایه های معنوی و صفات عالی هم اگر به دیگری برسد، ارث اطلاق می‌شود، مثلاً میگویند فلانی وارث تجربه هشتاد سالة استادش است یا فلانی شجاعت و سخاوت را از پدر یا جدش به ارث برده است .
در قرآن مجید آمده است: (و ورث سلیمان داود و قال یا ایها الناس عُلِّمنا منطق الطیر و اُوتینا مِن کلِّ شئ إنّ هذا لهو الفضل المبین؛ سلیمان از داوود ارث برد و گفت: ای مردم! خداوند به ما زبان پرندگان را تعلم فرمود و از هر چیزی عنایت فرمود. در این تعلیم و عنایت او فضل آشکار است). (1) حضرت سلیمان مال و دولت و ملک و نبوت و علم داوود را به ارث برد. (2)
در کافی روایت کرده که امام صادق( ع ) فرمود : (إنّ داود ورث الانبیاء و إنّ سلیمان ورث داود و إنّ محمداً ( ص ) ورث سلیمان و إنّا ورثنا محمداً ( ص ) و إنّ عندنا صحف ابراهیم و الواح موسی؛ داوود از پیامبران ارث برد و سلیمان از داوود ارث برد و محمد ( ص ) از سلیمان و ما از محمد ( ص ) و نزد ما صحف ابراهیم و الواح موسی است).
نیز در روایتی که شیعه و سنی نقل کرده اند پیامبر اکرم ( ص ) به علی ( ع ) فرمود : ( تو برادر و وارث منی) گفت: یا رسول‌الله، چه چیز تو را از تو ارث می‌برم؟ فرمود: آن چه را پیامبران پیش از من به ارث گذاشتند...) کتاب خدا و سنت پیامبر).(3)
در این روایت به کتاب‌های آسمانی و سنت های پیامبران ارث اطلاق شده و به کسی که به آنها آگاه است، وارث گفته شده است.
در زیارتنامه های امامان ( ع ) به آنان وارث پیامبران اطلاق شده، از جمله در زیارت جامعه کبیره (که از نظر متن و سند از بهترین و کامل ترین زیارت‌ها است) می خوانیم: (السّلام علی ائمه الهدی و مصابیح الدجی و ... ورثه الانبیاء...؛ درود بر شما پیشوایان هدایت و چراغ‌های درخشان و ... و وارثان پیامبران.)(4)
بنابراین وقتی به امام حسین ( ع ) وارث پیامبران گفته می‌شود، پیداست که ارث مادی و مالی نیست، زیرا اوّلاً: هنگامی که در پیشگاه مقدسش برای زیارت می ایستیم و این کلمات را بر زبان جاری می‌کنیم، به قصد تعظیم و تجلیل از مقام شامخ او است، نه خبر دادن از این که چه اموالی را از پیغمبران به ارث بُرد!
دوم: اگر هم مالی از پیغمبران باقی مانده بود، زمانی طولانی بین آدم و دیگر پیامبران با امام حسین ( ع ) است و می‌بایست به بازماندگان مستقیمشان می رسید، نه امام حسین، پس باید معنای دیگری را جستجو کرد. با اندکی تامل در می یابیم که میراث ظاهری و مادی مراد نیست بلکه مجد و عظمت و مقام معنوی و خلیفة اللهی است.(5)
وراثت حسین(ع) از انبیا و اوصیا برای آن است که خط جهاد در راه حق و مبارزه با باطل و ستم و طاغوت، سرلوحة دعوت همه انبیای الهی بوده، کربلا تجلی‌گاه درگیری حق و باطل است. عاشورا حضور دوبارة آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی(ع) در قلة فریادگری و هدایت است. این که حسین را وارث آدم(ع) می‌خوانیم و زیارت وارث را با سلام بر آن پیمبران الهی آغاز می‌کنیم، برای همین است؛ یعنی نقطة اتصال همه حرکت‌های الهی و انقلاب‌های خدایی ، به صورت تجسم دوبارة پیامبران و اوصیا در لحظه‌های خورشیدی عاشورا و واقعیت سرشار کربلا.(6)
از سوی دیگر قرآن مجید یکی از اهداف بعثت پیامبران را قیام برای عدالت اجتماعی یا آماده کردن زمینه برای آن می‌داند: (لقد ارسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط؛ پیامبران را با دلائل روشن فرستادیم و با آنها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم برای برپایی عدالت قیام کنند).(7) در زیارت امام حسین(ع) می‌خوانیم: (أشهد أنّک قد أمَرتَ بالقسط و العدل و دعوت إلیهما؛ گواهی دهم که دستور به عدل و داد فرمودی و مردم را به آن دعوت کردی).(8)
از این رو می‌توان نتیجه گرفت: تلاش برای برپایی عدالت اجتماعی و مبارزه با ستم، رسالت همة‌انبیا و میراث مشترک رسول الهی است و حسین بن علی(ع) به دلیل دعوت به عدل و مبارزه با بی عدالتی، وارث همة انبیا است.
زیارت وارث که امام حسین را وارث حضرت آدم و دیگر پیامیران معرفی می کند، به ما می آموزد که امام رسالت تاریخی همة ادیان توحیدی را بر عهده دارد و امامت امتداد رسالت الهی است. امام بر اثر قرار گرفتن در مقطع حساس تاریخ و اوج اختناق اموی و خودسری های یزید (که تصمیم داشت حق و حقیقت را از بین ببرد و وحی را به تمسخر گرفته و رسالت را باور نداشت) احساس کرد همة رسالت های پیامبران بر دوش اوست و نباید اجازه دهد پیوند زمینیان با آسمان قطع گردد و بشر به عصر جاهلیت باز گردد. عاشورا نقطه اوج نبرد مکتب توحید با شرک و تجلی‌گاه یکتا پرستی ابراهیمی و باطل کننده شرک نمرودی بود. امام حسین ( ع ) وارث رسالت انسان سازی، قیام برای پیروزی حق بر باطل و هدایت بشر به کمال بود که میراث همه پیامبران الهی است .
----------------------------------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1. نمل(27 ) آیه 16.
2. تفسیر اطیب البیان، ج10، ص 119؛ تفسیر نمونه، ج17، ص 119.
3. بحارالانوار،ج38، ص 154؛ ینابیع المودة، ج1، ص 177.
4. التحقیق فی الامامه و شؤونها، عبدالطیف البغدادی، ص 228.
5. این مضمون از عبارت (السلام علیک یا وارث آدم خلیفة‌الله) قابل برداشت می‌باشد.
6. جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص 460.
7. حدید (57) آیه 25.
8. مصباح کفعمی، ص 491.
