برای آن که حقیقت امر روشن گردد، توجه به چند نکته کلیدی در ابتدا لازم است؛ هر چند باید هر یک از آنها در نگاشته‌ای مستقل پیگیری شود؛ اما سعی می‌کنیم به مسائل اساسی آن اشاره کنیم.
1. با توجه به آیات قرآنی، همه موجودات در حرکت به سوی لقاء حضرت حق‌اند؛ هر چند لقاء تا لقاء فرق می‌کند، نگا: انشقاق / 6 و 12 - فرقان / 21 - کهف / 105 - فصلت / 54 - رعد / 2 و.... به این معنا که هر موجودی به تناسب جهاز وجودی و مسیر و حرکت خود، به لقاء نایل می‌شود. بر این اساس، انسان‌ها نیز با توجه به اختلاف مسیر و گوناگونی حرکتهایشان، لقائهای متفاوتی خواهند داشت. کسی که در مسیر حق باشد، خداوند را با اسماء رحمتش ملاقات می‌کند و فردی که در مسیر باطل قدم گذاشته و حرکت کرده است، خداوند را با اسماء غضبش ملاقات خواهد نمود.
2. باید به این حقیقت توجه داشت که بهشت و جهنم از آثار اسماء الهی است و صرف یک عناوین قراردادی نبوده، بلکه منشأ آثار ربوبی در جهان هستی‌اند و در واقع کل وجود، آثار و جلوات اسماء الهی است به بیان دیگر، تفاوت لقاءهای انسان با اسماء الهی موجب و منشأ بهشت و جهنم می‌گردد؛ یعنی، بهشت و جهنم در اصل از کیفیت ملاقات‌ها با اسماء الهی نشأت می‌گیرد. لقائی هست که معنایش (بهشت) می‌شود و لقائی هست که معنایش (جهنم) می‌شود. کسی که خداوند را با اسماء رحمت ملاقات می‌کند، آثار آن رحمت‌ها همان بهشت است و اگر لقاء با اسماء غضب باشد، آثارش جهنم خواهد بود. نگا: الرحمن / 46 - نازعات / 40 - بقره / 155 و 157 - تغابن / 14 - نساء / 100.
3. متنعم بودن در بهشت، از وجود انسان سرچشمه می‌گیرد. ازاین‌رو به بهشت رفتن انسان به این معنا نیست که انسان را می‌برند و در یک عالمی می‌اندازند؛ بلکه حقیقت آن است که اصل تنعم و تلذذ انسان از کمال وجودی‌اش سرچشمه می‌گیرد.
4. با توجه به نکته پیشین، مشخص می‌گردد که بهشت در واقع بهشت‌هاست؛ چرا که انسان‌ها با توجه به مراتب متعدد وجودی و از جهت شدت و ضعف کمال، در کیفیت لقاء حق با اسماء رحمت یکسان نخواهند بود. اگر من و شما ان‌شاءاللَّه العزیز با اسم رحیم خداوند به لقاء حضرت حق نایل شویم، بدون شک، دیگر به آن لقاء در آن درجه که امیرالمؤمنین(ع) رسیده است، نمی‌رسیم، بنابراین بهشت او با بهشت ما متفاوت بوده و در یک درجه و مرتبه نخواهد بود.
5. این شدت و ضعف کمال وجودی در میان اولیاء، امامان و انبیاء نیز وجود دارد و میان آنها تفاوت وجود دارد و این تفاوت، خود موجب می‌شود که لقاء تا لقاء؛ و در نتیجه مرتبه‌ای از بهشت با مرتبه دیگر؛ متفاوت شود. آنچه اجمالاً از روایات استفاده می‌شود، آن است که رسول گرامی اسلام(ص) از سایر پیامبران برتر است؛ همچنانکه از امام صادق(ع) روایت شده که فرمودند: (هیچ نبی از فرزند آدم تا حضرت محمد(ص) نیست، مگر آن که تحت لواء محمد(ص) باشد) تفسیر عیاشی، ج 2، ص 311. و مقام او از ائمه اطهار نیز بالاتر است؛ چنان که در روایات وارد شده که رسول اللَّه(ص) شاهد بر ائمه است و امامان(ع) شاهدان خدا بر بندگان و حجت او در زمین‌اند؛ چنان که از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است که (مقصود خدای تعالی در آیه لتکونُوا شُهَداءَ عَلَی النّاسِ؛ تنها ما هستیم، رسول اللَّه(ص) شاهد بر ما است و ما شهداء خدا بر بندگان و حجت او در زمین...). تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 134، ح 406. علاوه بر آن که در بسیاری از احادیث این حقیقت از سوی ائمه اطهار(ع) نقل شده که همه در قیامت از اولین تا آخرین نفر، نیازمند شفاعت محمد(ص) هستند. امام باقر(ع) فرمود: (کسی از اولین و آخرین نیست که در روز قیامت محتاج به شفاعت محمد(ص) نباشد) تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ج 2، ص 202. و اینها خود حکایتگر برتر بودن کمال وجودی آن حضرت است. ازاین‌رو، می‌توان چنین نتیجه گرفت که رسول خدا در بهشت از درجه و مرتبه خاصی برخوردار است که دیگر انبیاء، ائمه و اولیا از آن محروم‌اند. حال این بهشت، بهشت هفتم باشد یا بهشتی محیط بر کل مراتب هفتگانه بهشت و یا جز اینها، هر چه هست، حقیقت است که نوع لقاء خاتم‌النبیین به دلیل کمال وجودی مبارک خویش، با لقاء دیگران متفاوت است و ازاین‌رو بهشت او بهشت دیگری خواهد بود که درکش و خصوصیات و آثارش، از توان عقل محدود ما خارج است؛ ولی این بهشت آرزوی انبیا و اولیاء و ائمه اطهار(ع) است.
احمدا خود کیست اسپاه زمین
ماه بین بر چرخ، بشکافش جبین
تا بداند سعد و نحسِ بی‌خبر
دور توست این دور، نه دور قمر
دور توست، ایرا که موسیِ‌ّ کلیم
آرزو می‌برد زین دورت مقیم
مثنوی/ 2/353 - 355.
www.payambarazam.ir
