در قرن دوازده فرقه ای تندو افراطی بوجود آمد که بنام وهابیت معروف است آنها اشکالاتی بر تمام مسلمانان می گیرند. این اشکالات که بر شیعه و سایر فرقه های مسلمان از طرف وهابیت وارد می شود به طو ر غالب بر محور شرک و توحید می باشد که به صورت مختصر به آنها اشاره می شود.
1. به اعتقاد وهابیون کسانی که به پیامبران و اولیا و صالحین توسل می کنند، از اعتقاد به توحید خارج شده و مشرک می شوند[1]و لذا توسل به افراد ذکر شده را رد می کنند و آنرا بدعت در اسلام می دانند.
در نقد این دیدگاه باید گفت که احادیث و روایات زیادی وارد شده که افراد صالح و پیامبران و معصومین وسیله هستند و واسطه فیض بین خالق و مخلوق می باشند. و از همین مقوله است که (مالک بن انس)به منصور دوانیقی در حرم پیامبر چنین گفت:(پیامبر وسیله تو و وسیله پدرت، آدم است.[2] که اشاره به دستورد خداوند به آدم جهت توسل به انوار مقدسه پنج تن می باشد. و باز در روایتی آمده که مرد نابینائی محضر پیامبر صلی الله علیه و آله آمده و از پیامبر خواست که آن حضرت از خداوند برای او عافیت بخواهد و حضرت پذیرفتند. این روایت و روایات مختلف باتفاق شیعه و سنی صحیح است و معنای آن همان توسل است.[3]
2. به اعتقاد وهابیون ساختن مسجد و برگزاری نماز و دعا در کنار قبور اولیا و ائمه و پیامبر و صالحین جایز نیست.[4]
در پاسخ باید کفت که این فرقه هیچ دلیل شرعی و عقلی بر آن ندارند، زیرا در قرآن درباره جواز ساختن مسجد و بنا بر روی قبور به صورت صریح آیه ای وجود دارد: (در محل خوابگاه اصحاب کهف ما مسجد اتخاذ کردیم).[5]
در آیه دیگر در رابطه با خواندن نماز در کنار قبور می فرماید:( از مقام ابراهیم برای خود نمازگاهی اتخاذ کنید).[6]
به اعتقاد شیعه که سیره مستمر مسلمین هم بوده و بعد از رحلت پیامبر و دفن آن حضرت در روضة شریفه که دارای بنا بود و بعد از آن هم همواره تعمیر و تکریم می شد، همواره محل برگزاری نماز مسلمانان بود، هدف از مصلی و مسجد قرار دادن کنار قبور اولیاء و ائمه و انبیاء پرستش خود اهل قبور نمی باشد، بلکه خدا را در این اماکن مقدس مورد پرستش و عبادت قرار می دهند.
3. از مسائلی که وهابیون دربارة آن حساسیت خاصی دارند و به شیعه در این مورد هم اشکال می گیرند، تعمیر قبور و ساختن بنا بر روی قبور اولیاء و پیامبران و معصومین علیهم السلام است.[7]
همانطور که ذکر شده طی قرون گذشته سیره مسلمین بر این بوده که قبور انبیاء و اولیاء را همواره آباد نگه می داشتند که قبر رسول الله صلی الله علیه و آله هم مستثنی از این امر نبود و از این گذشته این عمل مصداق دوستی و احترام به آن بزرگواران است که خداوند به پیامبرش می فرماید:(بگو من به رسالت مزد و اجری جز ابراز علاقه و دوستی به خویشاوندانم نمی خواهم.)[8]
و همچنین پیامبر را روزی که دفن کردند، در حجرة مخصوص عایشه دفن نمودند که دارای بنا بود و اگر ردّی از پیامبر در این رابطه می بود اصحاب و از جمله علی علیه السلام به این نحو عمل نمی کرده ند.[9]
همچنین در ملل و امم گذشته با بنای یاد بود بر مزار افراد صالح سعی می کردند که یاد آنها هیچ وقت فراموش نشود. همچون اصحاب کهف که در قرآن از آن ذکری به میان آمده است. و اگر این عمل منافات با توحید داشت خداوند آنرا بیان نمی کرد و یا در ردّ آن آیه دیگری نازل می فرمود.
4. اشکال دیگر وهابیان بر شیعه این است که نباید به قصد زیارت قبور پیامبر و ائمه سفر کرد و این کار را مصداق شرک می دانند.[10]
باید گفت که در رابطه با زیارت اهل قبور نه تنها از طرف پیامبر منعی نشده، بلکه خود آن حضرت به زیارت اهل قبور در بقیع می رفتند و خلفای ثلاثه هر گاه از سفر بر می گشتند، به زیارت قبر پیامبر می رفتند و این عمل به طور کلی سیره مسلمین بوده و خلفا و حکام به زیارت قبر پیامبر می رفتند، این کار مختص شیعه نیست.
همچنین سفارش پیامبر این است که به زیارت اهل قبور بروید که این عمل مایة یاد آوری سرای دیگر است.[11]
5. ایراد دیگر وهابیون به شیعه طلب شفاعت از پیامبر و ائمه و صالحین است که این عمل را مصداق شرک به خداوند می دانند و آنرا رد می کنند.[12]
در جواب این مورد هم باید گفت که روایات زیادی داریم که اصحاب و یاران آن حضرت در زمان حیاتشان از وجود مبارک پیامبر طلب شفاعت می کردند واگر این عمل مخل توحید و موجب شرک به خداوند بود حتماً از طرف پیامبر صلی الله علیه و آله و سایر معصومین رد می شد. و مردم را راهنمائی می کردند. انس بن مالک می گوید: از پیامبر درخواست کردم که در روز قیامت در حق من شفاعت کند وی پذیرفت و گفت شفاعت خواهم کرد، گفتم کجا تو را پیدا کنم فرمود کنار صراط.[13]
وهابیون حقیقت شفاعت را نداشته و لذا می پندارند که در طلب شفاعت خدا فراموش شده و بنده خدا (پیامبر) در جای خدا قرار داده می شود در حالی که شفاعت خواستن از نبیّ مکرم اسلام و ائمه معصومین علیه السلام عبارت است از اینکه آن حضرات از خداوند درباره بنده اش بخشش و غفران بخواهند و این از قبیل دعا برای برادر ایمانی است که رسول خدا فرمود:(هر کس در حق برادر مسلمانش دعا کند دعایش مستجاب می شود.)[14]
و در قرآن هم آمده که:(واگر مخالفان هنگامی که به خود ستم می کردند (و فرمانهای خدا را زیر پا می گذاردند) به نزد تو می آمدند و از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می کرد. خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند.)[15]این در حال حیات پیامبر بود ولی با رحلت پیامبر نیز این امر منقطع نمی شود.
6. بر شیعه و سایر مسلمین خرده می گیرند که تبرک جستن به آثار ائمه و معصومین شرک است و با توحید منافات دارد.[16]
در جواب باید گفت که تبرک جستن و طلب شفاء‌کردن هیچ منافاتی با توحید ندارد بلکه ریشه در قرآن دارد آنجا که از زبان حضرت یوسف می فرماید:(پیراهن مرا ببرید و به دیدگان پدرم بیافکنید، او بینائی خود را باز می یابد.[17]
و شیعه هم به آثار معصومین به خاطر مقام و قرب آن حضرات به خداوند تبرک می جوید و همة این موارد مذکوره در چهارچوب وسیله و واسطه بودن آن بزرگواران بین خداوند و مخلوقات است و نه بعنوان پرستش چرا که پرستش فقط از آن خداوند است.
بنابراین وهابیون بخاطر عقایدی که بعد از 12 قرن از آغاز اسلام ابداع کردند و عقاید جدیدی آوردند بیشتر به خاطر دشمنی و کینه با ائمه معصومین بوده که به سیره مسلمین خرده میگیرندو به خاطر محبّت و علاقه شیعیان به ائمه علیهم السلام آنان را آماج تیرهای اتهام و تکفیر قرار می دهند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. فرهنگ و عقاید اسلامی، جلد 3 . جعفر سبحانی.
2. توسل یا استمداد از ارواح مقدسه، سبحانی.
[1] . امین، سید محسن، کشف الارتیاب، مکتبة اسلامیه کبری، چاپ سوم، 1347ه. ص139.
[2] . بحرانی، سید هاشم، تفسیر برهان، قم، دارالکتب العلمیة، ج1، ص87.
[3] . احمد بن حنبل، المسند، ج4 ص138.
[4] . کشف الارتیاب ص266 و 411.
[5] . کهف/21.
[6] . بقره/125.
[7] . مشکور، محمد جواد، موسوعه فرق اسلامی، بیروت، انشارات مجمع بحوث اسلامی، چاپ اول، 1415، ص522.
[8] . شوری/23.
[9] . سمهودی، نورالدین علی، وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، بیروت، دار احیا التراث العربی، 1995، ص383.
[10] . سبحانی، جعفر، فی ظلال التوحید، تهران، چاپ اول، 1421ه ، ص208.
[11] . صحیح مسلم، بیروت، دارالکتب العلمیه، ج3، ص64، باب مایقال عند دخول القبور.
[12] . فی ظلال التوحید، ص247.
[13] . سبحانی، جعفر، آئین وهابیت، انتشارات اسلامی، ص267.
[14] . کشف الارتیاب، پیشین، ص243.
[15] . نساء/64.
[16] . آئین وهابیت، ص185.
[17] . یوسف/92.
(اندیشه قم )
