در این باره اشاره به چند نکته شایان توجّه است؛
1. ارتباط و تأثیرگذاری متقابل جسم و روح و جهان مادی و معنویت به روشنی قابل اثبات است و بر کسی پوشیده نیست که نشاط روحی و شادی روانی بر شادابی جسمی اثر مثبت دارد هم چنان که سلامتی و تندرستی بر آسایش و آرامش درونی انسان تأثیرگذار است. البته میزان تأثیرگذاری متقابل وابسته به عوامل و موانع متعدّد است.
2. نشانه نظام مندی جهان آن است که هر رفتاری و سلسله عواملی، نتیجه خاص خودش را داشته باشد. به طور مثال اگر دانه گندم کاشته شود و مراحل داشت و رسیدگی به خوبی انجام شود برداشت محصول خوبی را نیز چه بسا به دنبال داشته باشد و در این باره تفاوتی میان مسلمان و غیرمسلمان نیست بلکه هر کس نتیجه کار منظم یا نامنظم خود را خواهد دید که در فرهنگ دینی از این نظام مندی عمومی به (مشیّت عام) نام برده شده است.
بنا بر دو اصل پیش گفته؛ انسان باید براساس نظام مندی جهان فعالیت کند و نباید مسلمان بودن با نمازخوان بودن بهانه شود که کارها از مسیر خودش با تخصّص های لازم آن انجام نگیرد. اما باید دانست عوامل شکل دهنده نظام مندی جهان، شامل عوامل مادی و عوامل معنوی می شود و غفلت از هر کدام خسارت ها و ناکامی های خاص خودش را به دنبال خواهد داشت. توجّه به عوامل معنوی در کنار عوامل مادی از غرور و ناامیدی جلوگیری می کند و انسان را از بن بست نجات می دهد. آیا می توان خنثی شدن توطئه آمریکا در طبس را با تمامی تجهیزات مادی استکبار جهانی انکار کرد و عوامل معنوی را نادیده گرفت؟!
آیا می توان موفقیت های انسان های مؤمن و عالمان وارسته را با حداقل زندگی مادی انکار کرد؟! از این لطف ویژه خداوند به بندگان خوب در اصطلاح به (مشیّت خاص) و (توفیق الهی) یاد می شود.
کسانی که مشمول لطف خاص می شوند انتظار بیشتری نیز از آنها هست چنان که حضرت یونس علیه السلام به دلیل کم حوصلگی به سختی دریا و شکم ماهی گرفتار شد در حالی که گناهی از او سر نزده بود. کسانی که در محیط مذهبی و خانواده مذهبی نیز رشد کرده اند انتظار بیشتری از آنان هست و اگر نماز را سبک بشمارند چه بسا گرفتاری هایی به سراغ آنان بیاید که برای پیروان ادیان دیگر چنین اتّفاقی نیفتد.
در هر صورت عوامل معنوی مانند رعایت تقوا، یاد خدا و نماز نقش بسیار مهمی در آسایش زندگی طبیعی انسان دارد. خداوند می فرماید:
(وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکا)1؛ (و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت).
و از سوی دیگر خداوند متعال فرموده است:
(وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض)2؛ (و اگر اهل شهرها و آبادی ها، ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم).
البته آثار متعدّدی که برای عبادتی مانند نماز در روایات بیان شده به این معنا نیست که لزوما همه آنها با هم در یک فرد ظهور می یابد بلکه ممکن است در هر فردی متناسب با شرایط روحی و جسمی او برخی در آنها تحقّق یابد و یا در فردی که آمادگی و زمینه کامل دارد همه آنها محقّق شود.
هم چنین، آثار مادی و معنوی فراوانی که در آیات و روایات برای نماز بیان شده مشروط به وجود شرایطی مثل اخلاص و توجّه و حضور در نماز و مانند آن می باشد و علاوه بر آن باید موانع موجود بر سر راه تحقق این آثار نیز برطرف گردد. مثلاً اگر انسان نماز شب بخواند ولی از گناهان پرهیز نداشته باشد و یا نسبت به والدینش رعایت احترام را نکند و یا به حق النّاس بی توجّه باشد بدون شک این آثار زمینه تحقّق و تبلور پیدا نمی کند.
بنا بر آنچه گفته شد نماز و عبادت، برکات متعدّدی در زندگی انسان دارد که در جوامع توسعه نیافته با این همه مشکلات، زندگی تحمّل پذیر شده است و اگر در جوامع توسعه یافته نیز نماز و عبادت نهادینه شود به طور بدیهی موفقیت های آنان بیشتر خواهد بود در غیر این صورت اگر چه ظاهر زندگی شان رفاه مند باشد ولی آرایش پایدار و معنوی نخواهند داشت. چنان چه مصرف بالای داروهای ضدافسردگی و آرامش بخش در آن کشورها دلیل روشنی بر این واقعیت است.
پی نوشت:
1. طه 20، آیه 124.
2. أعراف 7، آیه 96.
منبع: www.porseman.org
