اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
زن از ارث اموال غیرمنقول محروم است و بعد از طلاق یا مرگ شوهر حق نفقه ندارد. در این صورت چه تضمینی برای اداره زندگی او وجود دارد؟
اولاً، زن از زمین ارث نمی برد، ولی از دیگر اموال شوهر و نیز قیمت دیگر اشیای غیرمنقول، مانند ساختمان و یا درختان باغ و امثال آن ارث می برد.تحریرالوسیله، امام خمینی، ج 2، ص 396، مسأله 5. علاوه بر این زن مالک مهریه خود است که در زمان حیات شوهر به طور کامل می گیرد و یا از اموال او بعد از مرگ اخذ می نماید. ثانیاً، پس از فوت شوهر، زن نسبت به شوهر که در قید حیات نیست حقّ نفقه ندارد لکن در صورتی که امکان اداره زندگی را نداشته باشد حقّ نفقه بر فرزندان یا بستگان خویش را داراست و بر همه فرزندان واجب است نفقه مادر خویش را بپردازند. در صورت عدم وجود فرزندان، بستگان نسبی زن (هر کدام نزدیک تر هستند) واجب است نفقه او را متقبل شوند. ثالثاً: زن پس از فوت شوهر آزاد است و می تواند از خانه بیرون رود و یا در خانه به کار اقتصادی مبادرت ورزد. بلکه قبل از آن نیز با به رسمیت شناختن حق مالکیت اقتصادی و استقلال در مالکیت زنان توسّط شریعت اسلامی، زمینه توانایی بر اداره زندگی بعد از فوت شوهر برای آنان هست و دستور نفقه و وجوب آن بر شوهر به جهت آن است که زنان به فعالیت های خارج از منزل چنان روی نیاورند که از تربیت فرزندان و همسرداری غافل شوند. بالاتر آنکه زنان در انجام همان کارهای خانگی مانند شیر دادن فرزندان خود و یا شستن لباس و آماده کردن غذا، نیز حق تقاضای دستمزد و اُجرت دارند زیرا هیچ یک از این ها از الزامات حقوقی بر زنان نیست. لذا زنان می توانند از این جهت نیز مالک شوند و در صورتی که این کارها را به قصد اجرت انجام داده باشند می توان از یکی از دستورهای حمایتی اسلام آن است که مردها وصیت کنند به مدت یک سال نفقه همسرانشان از دارایی آنها پرداخت شود. قرآن کریم در آیه 240 سوره بقره می فرماید: (وَ الَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِیَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَی الْحَوْلِ غَیْرَ إِخْراجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ فِی ما فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَعْرُوفٍ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ)؛ (کسانی که از شما در آستانه مرگ قرار می گیرد و همسرانی از خود بجا می گذارد باید برای همسران خود وصیّت کنند که تا یک سال آنها را با پرداختن هزینه زندگی بهره مند سازند به شرط آنکه (-(شوهر نکنند)-) و از خانه شوهر بیرون نروند و اگر (-(شوهر کردند)-) و بیرون رفتند گناهی بر شما نیست به آنچه درباره خود به طور شایسته انجام می دهند و خداوند عزیز و حکیم است). علاوه بر اینکه عدم ارث زن از زمین، اگرچه حکم مشهور فقهی است لکن مخالفینی بین مراجع دارد. به عنوان مثال مقام معظم رهبری به ارث زن نسبت به قیمت زمین فتوا داده اند. مراجعه کنید به سایت معظم له. www.leader.ir در پایان گفتنی است؛ چه بسا یکی از حکمت های مهم بهره مندی کمتر زن از ارث، به جهت آن باشد که انگیزه و زمینه نیاز او به ازدواج مجدّد بیشتر فراهم گردد. porseman.org
اولاً، زن از زمین ارث نمی برد، ولی از دیگر اموال شوهر و نیز قیمت دیگر اشیای غیرمنقول، مانند ساختمان و یا درختان باغ و امثال آن ارث می برد.تحریرالوسیله، امام خمینی، ج 2، ص 396، مسأله 5. علاوه بر این زن مالک مهریه خود است که در زمان حیات شوهر به طور کامل می گیرد و یا از اموال او بعد از مرگ اخذ می نماید. ثانیاً، پس از فوت شوهر، زن نسبت به شوهر که در قید حیات نیست حقّ نفقه ندارد لکن در صورتی که امکان اداره زندگی را نداشته باشد حقّ نفقه بر فرزندان یا بستگان خویش را داراست و بر همه فرزندان واجب است نفقه مادر خویش را بپردازند. در صورت عدم وجود فرزندان، بستگان نسبی زن (هر کدام نزدیک تر هستند) واجب است نفقه او را متقبل شوند. ثالثاً: زن پس از فوت شوهر آزاد است و می تواند از خانه بیرون رود و یا در خانه به کار اقتصادی مبادرت ورزد. بلکه قبل از آن نیز با به رسمیت شناختن حق مالکیت اقتصادی و استقلال در مالکیت زنان توسّط شریعت اسلامی، زمینه توانایی بر اداره زندگی بعد از فوت شوهر برای آنان هست و دستور نفقه و وجوب آن بر شوهر به جهت آن است که زنان به فعالیت های خارج از منزل چنان روی نیاورند که از تربیت فرزندان و همسرداری غافل شوند. بالاتر آنکه زنان در انجام همان کارهای خانگی مانند شیر دادن فرزندان خود و یا شستن لباس و آماده کردن غذا، نیز حق تقاضای دستمزد و اُجرت دارند زیرا هیچ یک از این ها از الزامات حقوقی بر زنان نیست. لذا زنان می توانند از این جهت نیز مالک شوند و در صورتی که این کارها را به قصد اجرت انجام داده باشند می توان از یکی از دستورهای حمایتی اسلام آن است که مردها وصیت کنند به مدت یک سال نفقه همسرانشان از دارایی آنها پرداخت شود. قرآن کریم در آیه 240 سوره بقره می فرماید: (وَ الَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِیَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَی الْحَوْلِ غَیْرَ إِخْراجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ فِی ما فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَعْرُوفٍ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ)؛ (کسانی که از شما در آستانه مرگ قرار می گیرد و همسرانی از خود بجا می گذارد باید برای همسران خود وصیّت کنند که تا یک سال آنها را با پرداختن هزینه زندگی بهره مند سازند به شرط آنکه (-(شوهر نکنند)-) و از خانه شوهر بیرون نروند و اگر (-(شوهر کردند)-) و بیرون رفتند گناهی بر شما نیست به آنچه درباره خود به طور شایسته انجام می دهند و خداوند عزیز و حکیم است). علاوه بر اینکه عدم ارث زن از زمین، اگرچه حکم مشهور فقهی است لکن مخالفینی بین مراجع دارد. به عنوان مثال مقام معظم رهبری به ارث زن نسبت به قیمت زمین فتوا داده اند. مراجعه کنید به سایت معظم له. www.leader.ir در پایان گفتنی است؛ چه بسا یکی از حکمت های مهم بهره مندی کمتر زن از ارث، به جهت آن باشد که انگیزه و زمینه نیاز او به ازدواج مجدّد بیشتر فراهم گردد. porseman.org
عنوان سوال:
زن از ارث اموال غیرمنقول محروم است و بعد از طلاق یا مرگ شوهر حق نفقه ندارد. در این صورت چه تضمینی برای اداره زندگی او وجود دارد؟
پاسخ:
اولاً، زن از زمین ارث نمی برد، ولی از دیگر اموال شوهر و نیز قیمت دیگر اشیای غیرمنقول، مانند ساختمان و یا درختان باغ و امثال آن ارث می برد.تحریرالوسیله، امام خمینی، ج 2، ص 396، مسأله 5. علاوه بر این زن مالک مهریه خود است که در زمان حیات شوهر به طور کامل می گیرد و یا از اموال او بعد از مرگ اخذ می نماید.
ثانیاً، پس از فوت شوهر، زن نسبت به شوهر که در قید حیات نیست حقّ نفقه ندارد لکن در صورتی که امکان اداره زندگی را نداشته باشد حقّ نفقه بر فرزندان یا بستگان خویش را داراست و بر همه فرزندان واجب است نفقه مادر خویش را بپردازند. در صورت عدم وجود فرزندان، بستگان نسبی زن (هر کدام نزدیک تر هستند) واجب است نفقه او را متقبل شوند.
ثالثاً: زن پس از فوت شوهر آزاد است و می تواند از خانه بیرون رود و یا در خانه به کار اقتصادی مبادرت ورزد. بلکه قبل از آن نیز با به رسمیت شناختن حق مالکیت اقتصادی و استقلال در مالکیت زنان توسّط شریعت اسلامی، زمینه توانایی بر اداره زندگی بعد از فوت شوهر برای آنان هست و دستور نفقه و وجوب آن بر شوهر به جهت آن است که زنان به فعالیت های خارج از منزل چنان روی نیاورند که از تربیت فرزندان و همسرداری غافل شوند. بالاتر آنکه زنان در انجام همان کارهای خانگی مانند شیر دادن فرزندان خود و یا شستن لباس و آماده کردن غذا، نیز حق تقاضای دستمزد و اُجرت دارند زیرا هیچ یک از این ها از الزامات حقوقی بر زنان نیست. لذا زنان می توانند از این جهت نیز مالک شوند و در صورتی که این کارها را به قصد اجرت انجام داده باشند می توان از یکی از دستورهای حمایتی اسلام آن است که مردها وصیت کنند به مدت یک سال نفقه همسرانشان از دارایی آنها پرداخت شود.
قرآن کریم در آیه 240 سوره بقره می فرماید:
(وَ الَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِیَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَی الْحَوْلِ غَیْرَ إِخْراجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ فِی ما فَعَلْنَ فِی أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَعْرُوفٍ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ)؛ (کسانی که از شما در آستانه مرگ قرار می گیرد و همسرانی از خود بجا می گذارد باید برای همسران خود وصیّت کنند که تا یک سال آنها را با پرداختن هزینه زندگی بهره مند سازند به شرط آنکه (-(شوهر نکنند)-) و از خانه شوهر بیرون نروند و اگر (-(شوهر کردند)-) و بیرون رفتند گناهی بر شما نیست به آنچه درباره خود به طور شایسته انجام می دهند و خداوند عزیز و حکیم است).
علاوه بر اینکه عدم ارث زن از زمین، اگرچه حکم مشهور فقهی است لکن مخالفینی بین مراجع دارد. به عنوان مثال مقام معظم رهبری به ارث زن نسبت به قیمت زمین فتوا داده اند. مراجعه کنید به سایت معظم له. www.leader.ir
در پایان گفتنی است؛ چه بسا یکی از حکمت های مهم بهره مندی کمتر زن از ارث، به جهت آن باشد که انگیزه و زمینه نیاز او به ازدواج مجدّد بیشتر فراهم گردد.
porseman.org
- [آیت الله سبحانی] اگر شوهر نفقه همسر را نپردازد آیا زن می تواند بدون اطلاع از اموال شوهر بردارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] زن از کدام اموال شوهر ارث می برد و از چه چیزهایی ارث نمی برد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا زن در عقد موقت نفقه دارد و یا بعد از فوت شوهر از او ارث میبرد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر زن و شوهر به جهت اختلافات خانوادگی و یا طلاق از همدیگر جدا زندگی می کنند و فرزند نزد مادر باشد آیا نفقه ای که مادر پرداخته است می تواند از پدر فرزند مطالبه نماید؟
- [سایر] آیا زن و شوهر مؤمن بعد از مرگ با هم زندگی می کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شوهر در حال بیماری، زنش را طلاق دهد و فوت کند آیا زن از او ارث می برد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مردی عیال خود را اذیّت می کند و نفقه نمی دهد و از دادن طلاق خودداری می کند، آیا آن زن می تواند شوهر دیگر اختیار کند؟
- [آیت الله بهجت] مردی عیال خود را اذیّت می کند و نفقه نمی دهد و از طلاق او نیز خودداری می کند. آیا آن زن می تواند شوهر دیگر اختیار کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی بخاطر محروم کردن فرزندانش از ارث کلیّه اموال غیر منقول خود را وقف امام حسین 7 مینماید آیا این وقف صحیح است یا خیر؟
- [سایر] آیا می شود زن و شوهر بعد از مرگ با هم زندگی کنند؟ اگر می شود با چه شرایطی؟
- [آیت الله بروجردی] اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث میبرد و نیز اگر شوهر در بین عدّهی زن بمیرد، زن از او ارث میبرد، ولی اگر بعد از گذشتن عدّهی رجعی، یا در عدّهی طلاق بائن یکی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمیبرد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر شوهر در حال بیماری زن خود را طلاق دهد و پیش از تمام شدن دوازده ماه قمری بمیرد، زن با سه شرط از او ارث میبرد: اوّل: آن که زن در این مدّت شوهر دیگری نکرده باشد.دوم: زن به واسطه بیمیلی به شوهر، مالی به او نداده باشد که به طلاق دادن راضی شود، بلکه اگر چیزی هم به شوهر ندهد، ولی طلاق به تقاضای زن باشد، باز هم ارث بردن او اشکال دارد.سوم: شوهر در همان مرضی که زن را طلاق داده، به واسطه آن بیماری یا به جهت دیگری بمیرد؛ پس اگر از آن بیماری خوب شود و به جهت دیگری از دنیا برود، زن از او ارث نمیبرد.
- [آیت الله مظاهری] اگر زن را طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه یکی از زن یا شوهر بمیرد، از یکدیگر ارث میبرند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر شوهر در حال مرض عیالش را طلاق دهد و پیش از گذشتن دوازده ماه قمری بمیرد، زن با سه شرط از او ارث میبرد: اوّل: در این مدّت شوهر دیگر نکرده باشد. دوم: به واسطه بیمیلی به شوهر، مالی به او نداده باشد که به طلاق دادن راضی شود، بلکه اگر چیزی هم به شوهر ندهد، ولی طلاق به تقاضای زن باشد، ارث بردن زن محلّ اشکال است. سوم: شوهر در مرضی که در آن مرض زن را طلاق داده - به واسطه آن مرض یا به جهت دیگری - بمیرد، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت دیگری از دنیا برود، زن از او ارث نمیبرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در کلیه مسائل سابق که سهم الارث زن بیان شد: الف: زن از اموال منقول شوهر ارث می برد. ب: زن از قیمت تاسیسات و ساختمان و درختان ارث می برد ولی از عین آنها ارث نمی برد. ج: زن از زمین های شوهر خود به طور کلی (نه از اصل ونه از قیمت) ارث نمی برد.
- [آیت الله سبحانی] اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعی بدهند و در بین عده بمیرد، شوهر از او ارث می برد. و نیز اگر شوهر در بین عده زن بمیرد، زن از او ارث می برد. ولی اگر بعداز گذشتن عده رجعی یا در عده طلاق بائن یکی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمی برد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعیبدهند و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث میبرد و نیز اگر شوهر در بین عدّه زن بمیرد، زن از او ارث میبرد، ولی اگر بعد از گذشتن عدّه رجعی یا در عدّه طلاق بائن، یکی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمیبرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعی دهد و در بین عده بمیرد شوهر از او ارث می برد، همچنین اگر شوهر در بین عده زن بمیرد زن از او ارث می برد، ولی در عده طلاق بائن هرگاه یکی از آنان بمیرد دیگری از او ارث نمی برد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد ، طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه بمیرد ، شوهر از او ارث می برد . و نیز اگر شوهر در بین عدّة زن بمیرد ، زن از او ارث می برد . ولی اگربعد از گذشتن عدّة رجعی یا در عدّة طلاق بائن یکی از آنان بمیرد ، دیگری از او ارث نمی برد
- [امام خمینی] اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث میبرد. و نیز اگر شوهر در بین عدّه زن بمیرد، زن از او ارث میبرد ولی اگر بعد از گذشتن عدّه رجعی یا در عدّه طلاق بائن یکی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمیبرد.