اضطراب با توجه به شدت و ضعف عوامل آن، نشانه‌های متفاوتی دارد. در مرحله‌ی ابتدایی؛ تکان دادن دست و پا، بالا کشیدن شلوار، گزیدن و لیسیدن لب، و بازی با اشیایی چون خودکار، موی سر، دکمه‌ی پیراهن و.... این نشانه‌ها، گویای اضطراب عمومی است که در همگان وجود دارد و چندان نگران کننده نیست. کودک یا نوجوان، مشغول انجام تکالیف است و چون برنامه‌ی مورد علاقه‌اش در تلویزیون آغاز شده، اضطراب دارد و دائم دست یا پایش را تکان می‌دهد. در مرحله‌ی شدیدتر؛ اختلالات رفتاری یا عادات عصبی )مانند ناخن جویدن، کندن پوست لب یا مو، کشیدن پوست یا مو، کندن زخم بدن، فشار دادن دندان‌ها(، فرو ریختن دل، پرخاشگری، و تیک (1)، یعنی پرش عصبی)مانند چشمک زدن، بالا انداختن ابرو، غنچه کردن دهان( دست و پای سرد، بی‌خوابی، کابوس، تکرر ادرار و.... این نشانه‌ها گویای عامل جدی‌تر اضطراب هستند و باید بدان‌ها توجه شود. مهم‌ترین علل اضطراب در این مرحله، فشارهای روحی - روانی ناشی از اختلافات و درگیری پدر و مادر، فرزند جدید و... است. در مرحله‌ی بسیار شدید )حمله‌ی وحشتزدگی(؛ پریدن رنگ صورت، عرق کردن دست‌ها و بدن، افزایش سرعت تنفس، تهوع و سرگیجه، تپش شدید قلب، ریختن ادرار و.... این نشانه‌ها که گویای سیستم عصبی سمپاتیک )فرآیندی طبیعی در بدن انسان( است، نشان از عاملی بسیار شدید، چون ترسی ناگهانی، صحنه‌ای دلهره‌آور یا کابوس دارد که باید زمینه‌های آن‌ها از بین برود.(2) نشانه‌های اضطراب برای نوجوانان و بزرگسالان، افزون بر موارد پیش گفته، عبارتند از: تمایل به کارهای سبک، عدم تمرکز، انزواجویی، یبوست و درد دل، کاهش هورمون جنسی، مشکلات خواب، افزایش گرایش‌های وسواسی )بررسی قفل‌ها، چراغ، شیر آب و...(، نوشیدن مشروبات الکلی، سیگار کشیدن، کم خوری، بی‌اهمیتی به وضع ظاهر، رانندگی وحشیانه، ناتوانی در تصمیم‌گیری، اختلال در حافظه، افزایش افکار خود انتقادگرانه‌ی منفی، اختلال در ترشح هورمون‌ها و...؛ برای مثال، سبب افزایش تیروکسین و در نتیجه، کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، عصبانیت و بی‌خوابی می‌شود. باعث افزایش کورتیزون و در نتیجه، کاهش توانایی فرد در برابر عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها خواهد بود. اضطراب، سبب افزایش کلسترول می‌شود که عامل مهمی در حمله‌های قلبی است. پی نوشتها: (1) :Ticحرکتی غیر ارادی، سریع، عود کننده و کلیشه‌ای است که به طور معمول در صورت، دست و پاها رخ می‌دهد و منشأ عصبی دارد. (2) سیستم عصبی سمپاتیک، اعضای داخلی را به وسیله‌ی اعصاب نخاعی به مغز مرتبط، و هنگام بروز استرس، آن‌ها را برای عمل آماده می‌کند و سبب انقباض عمومی ماهیچه‌ها، گشاد شدن مردمک چشم، کاهش ترشح بزاق، گشاد شدن راه‌های هوایی ریه، باز شدن روزنه‌های عرق در پوست و افزایش تعریق، تنگ شدن و سفت شدن روده‌ها و شل شدن مثانه می‌شود )وراپیفر، استرس و روش‌های مقابله، ص 57 و 58(.
اضطراب با توجه به شدت و ضعف عوامل آن، نشانههای متفاوتی دارد.
در مرحلهی ابتدایی؛ تکان دادن دست و پا، بالا کشیدن شلوار، گزیدن و لیسیدن لب، و بازی با اشیایی چون خودکار، موی سر، دکمهی پیراهن و.... این نشانهها، گویای اضطراب عمومی است که در همگان وجود دارد و چندان نگران کننده نیست. کودک یا نوجوان، مشغول انجام تکالیف است و چون برنامهی مورد علاقهاش در تلویزیون آغاز شده، اضطراب دارد و دائم دست یا پایش را تکان میدهد.
در مرحلهی شدیدتر؛ اختلالات رفتاری یا عادات عصبی )مانند ناخن جویدن، کندن پوست لب یا مو، کشیدن پوست یا مو، کندن زخم بدن، فشار دادن دندانها(، فرو ریختن دل، پرخاشگری، و تیک (1)، یعنی پرش عصبی)مانند چشمک زدن، بالا انداختن ابرو، غنچه کردن دهان( دست و پای سرد، بیخوابی، کابوس، تکرر ادرار و....
این نشانهها گویای عامل جدیتر اضطراب هستند و باید بدانها توجه شود.
مهمترین علل اضطراب در این مرحله، فشارهای روحی - روانی ناشی از اختلافات و درگیری پدر و مادر، فرزند جدید و... است.
در مرحلهی بسیار شدید )حملهی وحشتزدگی(؛ پریدن رنگ صورت، عرق کردن دستها و بدن، افزایش سرعت تنفس، تهوع و سرگیجه، تپش شدید قلب، ریختن ادرار و....
این نشانهها که گویای سیستم عصبی سمپاتیک )فرآیندی طبیعی در بدن انسان( است، نشان از عاملی بسیار شدید، چون ترسی ناگهانی، صحنهای دلهرهآور یا کابوس دارد که باید زمینههای آنها از بین برود.(2)
نشانههای اضطراب برای نوجوانان و بزرگسالان، افزون بر موارد پیش گفته، عبارتند از:
تمایل به کارهای سبک، عدم تمرکز، انزواجویی، یبوست و درد دل، کاهش هورمون جنسی، مشکلات خواب، افزایش گرایشهای وسواسی )بررسی قفلها، چراغ، شیر آب و...(، نوشیدن مشروبات الکلی، سیگار کشیدن، کم خوری، بیاهمیتی به وضع ظاهر، رانندگی وحشیانه، ناتوانی در تصمیمگیری، اختلال در حافظه، افزایش افکار خود انتقادگرانهی منفی، اختلال در ترشح هورمونها و...؛ برای مثال، سبب افزایش تیروکسین و در نتیجه، کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، عصبانیت و بیخوابی میشود. باعث افزایش کورتیزون و در نتیجه، کاهش توانایی فرد در برابر عفونتها و سایر بیماریها خواهد بود. اضطراب، سبب افزایش کلسترول میشود که عامل مهمی در حملههای قلبی است.
پی نوشتها:
(1) :Ticحرکتی غیر ارادی، سریع، عود کننده و کلیشهای است که به طور معمول در صورت، دست و پاها رخ میدهد و منشأ عصبی دارد.
(2) سیستم عصبی سمپاتیک، اعضای داخلی را به وسیلهی اعصاب نخاعی به مغز مرتبط، و هنگام بروز استرس، آنها را برای عمل آماده میکند و سبب انقباض عمومی ماهیچهها، گشاد شدن مردمک چشم، کاهش ترشح بزاق، گشاد شدن راههای هوایی ریه، باز شدن روزنههای عرق در پوست و افزایش تعریق، تنگ شدن و سفت شدن رودهها و شل شدن مثانه میشود )وراپیفر، استرس و روشهای مقابله، ص 57 و 58(.
- [سایر] راه تشخیص افسردگی در کودکان و نوجوانان چگونه است؟
- [سایر] برای کودکان و نوجوانان چه نوع بازیهایی مفید است؟
- [سایر] اثر بازیهای رایانه ای بر کودکان و نوجوانان چیست؟
- [سایر] نقش الگوهای رفتاری در تربیت کودکان و نوجوانان چیست؟
- [سایر] چه لزومی دارد اضطراب شدید کودکان از بین برود؟
- [سایر] آیا عکس العمل کودکان در مقابل عوامل اضطراب یکنواخت است؟
- [سایر] برای پیشگیری از اضطراب شدید و نامطلوب کودکان چه کنیم؟
- [سایر] چه لزومی دارد اضطراب شدید کودکان از بین برود؟
- [سایر] آثار مثبت و منفی دوستان و همسالان کودکان و نوجوانان کدامند؟
- [سایر] عروسک باربی چه تأثیرات مخرب تربیتی بر کودکان و نوجوانان دارد؟
- [آیت الله بروجردی] دختری که نمیداند نُه سالش تمام شده یا نه، اگر خونی ببیند که نشانههای حیض را نداشته باشد، حیض نیست و اگر نشانههای حیض را داشته باشد حیض است و معلوم میشود نُه سال او تمام شده است.
- [آیت الله اردبیلی] مبتدئه، مضطربه و ناسیه، به محض دیدن خونی که نشانههای حیض را دارد، باید عبادت را ترک کنند و چنانچه بعد بفهمند حیض نبوده مثل این که قبل از سه روز خون قطع شود و یا نشانههای حیض را از دست بدهد باید عبادتهایی را که بجا نیاوردهاند، قضا نمایند و اگر نشانههای حیض را نداشته باشد، آن را استحاضه قرار میدهند، حتی اگر تا سه روز ادامه پیدا کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر سه روز یا بیشتر خونی ببیند که نشانه حیض را دارد، بعد ده روز یا بیشتر خونی ببیند که نشانه استحاضه را دارد و دوباره سه روز خونی به نشانههای حیض ببیند، باید خون اوّل وخون آخر را که نشانههای حیض داشته، حیض قرار دهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر سه روز یا بیشتر خونی ببیند که نشانهی حیض را دارد، بعد ده روز یا بیشتر خونی ببیند که نشانهی استحاضه را دارد و دوباره سه روز خونی به نشانههای حیض ببیند، باید خون اوّل و خون آخر را که نشانههای حیض داشته، حیض قرار دهد.
- [آیت الله خوئی] اگر سه روز پشت سر هم با نشانههای حیض یا روزهای عادت خون ببیند و پاک شود، چنانچه دوباره خونی که دارای نشانههای حیض است یا در روزهای عادت است ببیند، و روزهایی که خون دیده و در وسط پاک بوده روی هم از ده روز بیشتر نشود، روزهائی هم که در وسط پاک بوده حیض است.
- [آیت الله اردبیلی] دختری که نمیداند نُه سالش تمام شده یا نه، اگر خونی ببیند که نشانههای حیض را نداشته باشد، حیض نیست و اگر نشانههای حیض را داشته باشد و اطمینان به حیض بودن آن پیدا کند،حیض است و معلوم میشود بالغ شده است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مبتدئه و مضطربه اگر خونی ببینند که نشانههای حیض را داشته باشد، باید به وظائف حائض رفتار کنند و اگر بعد روشن شود که آن خون حیض نبوده (مثلاً خون سه روز در ضمن یک دهه ادامه نیابد) باید عبادتهای واجبی را که ترک کرده قضا کنند و اگر خونی که میبینند نشانههای حیض را نداشته باشد، باید به احکام مستحاضه عمل کنند.
- [آیت الله مظاهری] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند، خونی که در روزهای عادت دیده گرچه نشانههای حیض را نداشته باشد، حیض است، و خونی که بعد از روزهای عادت دیده گرچه نشانههای حیض را داشته باشد استحاضه است.
- [آیت الله سیستانی] دختری که نمیداند نُه سالش تمام شده یا نه ، اگر خونی ببیند که دارای نشانههای حیض نباشد ، حیض نیست ، و اگر نشانههای حیض را داشته باشد حکم به حیض بودن آن محل اشکال است ، مگر آنکه اطمینان حاصل شود به اینکه حیض است ، و در این صورت معلوم میشود که نُه سال او تمام شده است .
- [آیت الله اردبیلی] اگر سه روز یا بیشتر خونی ببیند که نشانه حیض را داشته باشد و بعد ده روز یا بیشتر خونی ببیند که نشانه استحاضه را داشته باشد و دوباره سه روز یا بیشتر خونی به نشانههای حیض ببیند، باید خون اوّل و خون آخر را که نشانههای حیض را داشتهاند، حیض قرار دهد.