ترک
ترک یعنی انجام ندادن، مقابل فعل است.
دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان و راهکارهای جلوگیری از آنرا بیان کنید.
تعلیم و تریبت و معضلات و مشکلات مربوط به آن یکی از بحث‌انگیزترین مسائل در جوامع مختلف بوده و هست. دلایل این اهمیت را نیز می‌توان به نکاتی چون، لزوم تعلیم و تربیت صحیح نسل آتی، حساسیت و شکنندگی کودکان، نوجوانان و جوانان در مقابل مسائل مختلف؛ سرمایه‌گذاری دولتمردان جوامع برای دستیابی به موفقیت بیشتر با استفاده از تخصص نسل جوان؛ تاکید والدین بر تعلیم و تربیت درست فرزندان؛ حرکت سرسام‌آور جوامع به سوی رشد و ترقی و بسیاری نکات ریز و درشت دیگری نسبت داد و بنا بر دلایل ذکر شده، (ترک تحصیل دانش‌آموزان) یکی از معضلاتی است که می‌توان آن را به دلایل مختلف، آفتی برای ساختار آموزشی، پرورشی جوامع دانست. شاخص‌ترین دلایل و راهکارهای جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان دبیرستانی در یازده مورد خلاصه می‌شود: 1- فراهم نشدن زمینه مناسب برای تحصیل همه جوانان و نوجوانان زیر بیست و یک سال؛ در بسیاری از کشورها حداکثر سن برای تحصیل در دوره دبیرستان18 سال است و پس از این سن دانش‌آموزان به فرض اشتیاق به ادامه تحصیل باید راهی مدارس شبانه شوند. حضور در مدارس شبانه عاملی برای ترک تحصیل دانش‌آموزان است. از این رو با ارتقای سطح سنی این معضل برطرف شده و دانش‌آموزان بدون ترس و هیجان، بویژه هیجان ناشی از افزایش سن می‌توانند به تحصیل بپردازند. به عقیده پژوهشگران در قرن حاضر که بسیاری از دانش‌آموزان با مشکلات فراوانی چون ناتوانی در تامین نیازهای اقتصادی، اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند، افزایش سن تحصیل در دبیرستان راهکاری است تا دانش‌آموزان بتوانند در کنار کار به تحصیل نیز بپردازند. براساس پژوهش‌های انجام شده بالاترین آمار مربوط به ترک تحصیل به دلیل افزایش سن و امتناع دانش‌آموزان از حضور در مدارس شبانه است. 2- مدارس ویژه دانش‌آموزان 19 تا 21 سال؛ خجالت دانش‌آموزانی که نسبت به همکلاسی‌های خود سن بالاتری دارد، عاملی دیگر برای ترک تحصیل آنها ست. بنابراین با ساخت مدارس ویژه دانش‌آموزان 19 تا 21 ساله، می‌توان گام موثری جهت جلوگیری از ترک تحصیل این رده سنی برداشت. این مدارس باید جدا از مدارس شبانه فعالیت کرده و از هر نظر حتی از جهت زمانی مانند سایر مدارس مقطع دبیرستان باشند. 3- بر روی تک‌تک دانش‌آموزان تمرکز کنیم؛ به عقیده پژوهشگران انجمن بین‌المللی مطالعات آموزشی آمریکا )NEA( مرکز آموزشی می‌تواند در زمینه آموزش و پرورش دانش‌آموزان موفق عمل کند که از وضعیت آموزشی، پرورشی فرد فرد دانش‌آموزان آگاه باشد. این تمرکز با کاهش تعداد کادر آموزشی و انتخاب افراد زبده، ارتباط منظم و موثر والدین و اولیای مدرسه، ارتباط صمیمانه (در حد معقول و منطقی) بین دانش‌آموزان و آموزگار، کاهش تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس (حداکثر بین 18 تا 25 نفر)، برنامه‌ریزی منظم برای رسیدگی به وضعیت درسی دانش‌آموزان، برگزاری کلاس‌های تقویتی منظم به منظور رفع ضعف‌های آموزشی میسر است. پژوهشگران برگزاری برنامه‌های تفریحی دسته جمعی در پایان هفته و حتی در طول تعطیلات تابستان را یکی از شیوه‌های افزایش ارتباط میان دانش‌آموزان با یکدیگر و دانش‌آموزان با اولیای مدرسه بویژه آموزگار می‌دانند. این ارتباط زمینه‌ساز حل بسیاری از مشکلات آموزشی، پرورشی است. در حقیقت به هر میزان موانعی چون ترس، خجالت و بی‌اعتمادی میان دانش‌آموزان و آموزگار و ... برطرف شود به همان میزان امکان موفقیت دانش‌آموز افزایش می‌یابد. 4- گسترش زمینه تحصیل؛ محدود کردن رشته‌های تحصیلی و القای این باور که ادامه تحصیل در برخی رشته‌های تحصیلی ضامن موفقیت بوده و ادامه تحصیل در سایر رشته‌ها، آینده روشنی را به دنبال ندارد، دانش‌آموز را از ادامه تحصیل دلزده می‌کند. این نکته بویژه در دانش‌آموزانی که به ادامه تحصیل در برخی رشته‌ها علاقه نداشته و فقط به اجبار اجتماع، والدین و مدرسه ادامه تحصیل در این رشته‌ها را برمی‌گزینند حائز اهمیت بوده و عامل اصل بازدارنده از تحصیل آنهاست. بنابراین مدرسه و در گام بعدی اجتماع و والدین موظفند تا زمینه تحصیل برای همه رشته‌های تحصیلی را برای دانش‌آموزان فراهم کنند. از دیدگاهی دیگر شکستن حصار باورهای نادرست اجتماعی، فرهنگی راهی جهت هموار کردن انتخاب آزادانه دانش‌آموزان و در نتیجه موفقیت آنهاست. 5- ارتباط بخش آموزش و اشتغال؛ ارتباط موثر بین بخش آموزش و اشتغال نه تنها باعث می‌شود آموزش‌ها جهت‌یابی صحیحی داشته و به سمت و سوی برآوردن نیازهای اجتماع و چرخاندن چرخ‌های اقتصادی گام بردارد، بلکه دانش‌آموزان اطمینان می‌یابند که پس از فراغت از تحصیل و تحصیل در هر رشته‌ای، بیکار نخواهند ماند. ترس از بیکاری پس از اتمام تحصیلات (چه پس از اخذ مدرک دیپلم یا فارغ‌التحصیلی از دانشگاه) و باور به هدر رفتن سال‌های مفید جوانی به دلیل ترس از بیکاری پس از تحصیل، در مقایسه با افراد تحصیل نکرده‌ای که وارد بازار کار شده و از شرایط به مراتب بهتری نسبت به افراد تحصیلکرده برخوردارند، دانش‌آموز را از ادامه تحصیل باز می‌دارد. در حقیقت مقایسه دائمی قشر تحصیلکرده و بیکار و تحصیلکرده و کم درآمد با قشر تحصیل نکرده و حتی بیسواد با درآمد بالا، یکی از دلایلی است که بسیاری از دانش‌آموزان دبیرستانی را از ادامه تحصیل باز می‌دارد. این وضعیت در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به وضوح مشاهده می‌شود. 6- ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها و شروع زود هنگام آموزش‌ها؛ پژوهش‌ها نشان می‌دهد ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها، شروع آموزش‌ها به صورت جدی از دوره پیش‌دبستانی؛ پر بار کردن مباحث درسی ارائه شده در دوره‌های گوناگون تحصیلی؛ ایجاد اشتیاق و علاقه به تحصیل و فراگیری آموزش‌های ارائه شده با انتخاب مباحث درسی که خلاقیت و اشتیاق دانش‌آموزان را پاسخگو باشد و ... عوامل موثری جهت جلوگیری از دلزدگی و ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقطع دبیرستان است. به هر میزان دانش‌آموز از فراگیری لذت ببرد، به همان میزان امکان ترک تحصیل او کاهش می‌یابد. از سوی دیگر حذف مباحث درسی وقت‌گیر و ایستا و جایگزین کردن مباحث درسی که پاسخگوی حس اشتیاق، پرسشگری وخلاقیت دانش‌آموزان باشد، راهکار مناسبی جهت کاهش خطر ترک تحصیل دانش‌آموزان است. 7- حضور موثر و منطقی والدین در مراحل مختلف تحصیل دانش‌آموزان؛ خانواده در هر جایگاه و موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... که باشد نقش بسزایی در موفقیت یا شکست تحصیلی دانش‌آموز دارد. آموزش رفتارهای صحیح فردی و اجتماعی؛ تشویق دانش‌آموز برای ادامه تحصیل؛ فراهم کردن زمینه مناسب برای ادامه تحصیل فرزندان؛ رفع مشکلات آموزشی و پرورشی با همکاری اولیای مدرسه و ...، همگی عوامل موثری برای ادامه تحصیل و موفقیت دانش‌آموز است. اگر این حمایت‌ها از دوران کودکی و حتی پیش از شروع درس و مدرسه آغاز شود، بی‌شک نتیجه بهتری را نیز به همراه خواهد داشت. به عقیده پژوهشگران نقش والدین، حتی از عملکرد اولیای مدرسه نیز شاخص‌تر و تاثیرگذارتر است. 8- حمایت؛ همراهی والدین و اولیای مدرسه و به طور کلی همه افرادی که به شکلی در آموزش و پرورش دانش‌آموز نقش دارند، شاخصی برای تضمین موفقیت تحصیلی دانش‌آموز است. (اطمینان) از اینکه در شرایط بحرانی همواره فرد یا افرادی دانش‌آموز را (حمایت و هدایت) خواهند کرد، او را به ادامه مسیر دلگرم می‌کند. پژوهشگران نقش حمایتی والدین و اولیای مدرسه را تنها به صرف هزینه محدود نکرده و تاکید دارند این حمایت باید همه جانبه باشد. به این معنی که دانش‌آموز باید از جهت روانی، عاطفی، اجتماعی، اقتصادی، فکری و ... تحت حمایت قرار بگیرد و در بسیاری از موارد اصلا نیاز به صرف هزینه نبوده و نیاز دانش‌آموز در حمایت‌هایی غیر از حمایت‌های اقتصادی تعریف می‌شود. 9- رفع تبعیض‌ها؛ هر یک از تبعیض‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نژادی، قومی و ... می‌تواند به تنهایی دانش‌آموز را از ادامه مسیر باز دارد. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، شاخص‌ترین آمار ترک تحصیل، به ترتیب متعلق به دانش‌آموزان آفریقایی، آمریکای لاتین و آسیایی است. دلیل این امر جدا از تبعیض‌های اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی و به دنبال آن جدا ماندن از جمع دوستان و اجتماع، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، نابسامانی‌های روحی، روانی ناشی از این تفاوت‌ها در دانش‌آموز، ناتوانی در فهم آموزش‌ها به دلیل عدم تسلط کافی دانش‌آموز به زبان، فرهنگ و ... کشور مورد نظر، پذیرفته نشدن از سوی جمع دوستان و حتی اجتماع، فرق‌گذاری‌های فاحش اولیای مدرسه بویژه آموزگاران میان دانش‌آموزان رنگین پوست و سفیدپوست و ...است. رفع این تفاوت‌ها و تبعیض‌ها راهکار مهمی جهت جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان است. 10- آموزش به متولیان آموزشی؛ رفتارهای نامناسب متولیان آموزشی، بویژه آنهایی که در رده سنی حساسی چون دبیرستان مشغول به فعالیت هستند، یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان این مقطع است. تنبیه بی‌جا، تبعیض‌های فاحش میان دانش‌آموزان برتر و ضعیف، تبعیض‌های نژادی، قومی، تبعیض‌های جنسیتی، تبعیض میان دانش‌آموزان کم بضاعت، بی‌بضاعت و متمول؛ ناتوانی‌های شخصی آموزگار، که آموزگار آن را به گونه‌ای دیگر جلوه می‌دهد، ناتوانی‌های اولیای مدرسه که در نهایت دانش‌آموزان را به عنوان مقصر معرفی می‌کنند و بسیاری از موارد از این دست، عامل‌های مهمی برای ترک تحصیل دانش‌آموزان است. 11- ابتلا به بیماری؛ ابتلای دانش‌آموزان و یا والدین آنها عاملی دیگر برای ترک تحصیل دانش‌آموز است. منابع و ماخذ کمکی 1- تعلیم و تربیت در اسلام، استاد شهید مرتضی مطهری 2- روانشناسی تربیتی، محمد پارسا 3- فرهنگ عمید 4- سایت اینترنتی www. nsta. org 5- سایت اینترنتی رشد 6- روانشناسی شخصیت از دیدگاه اسلام، علی‌اصغر احمدی 7- روانشناسی رشد، علی‌اکبر شعاری‌نژاد 8-NEA انجمن بین‌المللی مطالعات آموزشی آمریکا 9- روانشناسی پرورشی، علی‌اکبر سیف
تعلیم و تریبت و معضلات و مشکلات مربوط به آن یکی از بحث‌انگیزترین مسائل در جوامع مختلف بوده و هست. دلایل این اهمیت را نیز می‌توان به نکاتی چون، لزوم تعلیم و تربیت صحیح نسل آتی، حساسیت و شکنندگی کودکان، نوجوانان و جوانان در مقابل مسائل مختلف؛ سرمایه‌گذاری دولتمردان جوامع برای دستیابی به موفقیت بیشتر با استفاده از تخصص نسل جوان؛ تاکید والدین بر تعلیم و تربیت درست فرزندان؛ حرکت سرسام‌آور جوامع به سوی رشد و ترقی و بسیاری نکات ریز و درشت دیگری نسبت داد و بنا بر دلایل ذکر شده، (ترک تحصیل دانش‌آموزان) یکی از معضلاتی است که می‌توان آن را به دلایل مختلف، آفتی برای ساختار آموزشی، پرورشی جوامع دانست. شاخص‌ترین دلایل و راهکارهای جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان دبیرستانی در یازده مورد خلاصه می‌شود: 1- فراهم نشدن زمینه مناسب برای تحصیل همه جوانان و نوجوانان زیر بیست و یک سال؛ در بسیاری از کشورها حداکثر سن برای تحصیل در دوره دبیرستان18 سال است و پس از این سن دانش‌آموزان به فرض اشتیاق به ادامه تحصیل باید راهی مدارس شبانه شوند. حضور در مدارس شبانه عاملی برای ترک تحصیل دانش‌آموزان است. از این رو با ارتقای سطح سنی این معضل برطرف شده و دانش‌آموزان بدون ترس و هیجان، بویژه هیجان ناشی از افزایش سن می‌توانند به تحصیل بپردازند. به عقیده پژوهشگران در قرن حاضر که بسیاری از دانش‌آموزان با مشکلات فراوانی چون ناتوانی در تامین نیازهای اقتصادی، اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند، افزایش سن تحصیل در دبیرستان راهکاری است تا دانش‌آموزان بتوانند در کنار کار به تحصیل نیز بپردازند. براساس پژوهش‌های انجام شده بالاترین آمار مربوط به ترک تحصیل به دلیل افزایش سن و امتناع دانش‌آموزان از حضور در مدارس شبانه است. 2- مدارس ویژه دانش‌آموزان 19 تا 21 سال؛ خجالت دانش‌آموزانی که نسبت به همکلاسی‌های خود سن بالاتری دارد، عاملی دیگر برای ترک تحصیل آنها ست. بنابراین با ساخت مدارس ویژه دانش‌آموزان 19 تا 21 ساله، می‌توان گام موثری جهت جلوگیری از ترک تحصیل این رده سنی برداشت. این مدارس باید جدا از مدارس شبانه فعالیت کرده و از هر نظر حتی از جهت زمانی مانند سایر مدارس مقطع دبیرستان باشند. 3- بر روی تک‌تک دانش‌آموزان تمرکز کنیم؛ به عقیده پژوهشگران انجمن بین‌المللی مطالعات آموزشی آمریکا )NEA( مرکز آموزشی می‌تواند در زمینه آموزش و پرورش دانش‌آموزان موفق عمل کند که از وضعیت آموزشی، پرورشی فرد فرد دانش‌آموزان آگاه باشد. این تمرکز با کاهش تعداد کادر آموزشی و انتخاب افراد زبده، ارتباط منظم و موثر والدین و اولیای مدرسه، ارتباط صمیمانه (در حد معقول و منطقی) بین دانش‌آموزان و آموزگار، کاهش تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس (حداکثر بین 18 تا 25 نفر)، برنامه‌ریزی منظم برای رسیدگی به وضعیت درسی دانش‌آموزان، برگزاری کلاس‌های تقویتی منظم به منظور رفع ضعف‌های آموزشی میسر است. پژوهشگران برگزاری برنامه‌های تفریحی دسته جمعی در پایان هفته و حتی در طول تعطیلات تابستان را یکی از شیوه‌های افزایش ارتباط میان دانش‌آموزان با یکدیگر و دانش‌آموزان با اولیای مدرسه بویژه آموزگار می‌دانند. این ارتباط زمینه‌ساز حل بسیاری از مشکلات آموزشی، پرورشی است. در حقیقت به هر میزان موانعی چون ترس، خجالت و بی‌اعتمادی میان دانش‌آموزان و آموزگار و ... برطرف شود به همان میزان امکان موفقیت دانش‌آموز افزایش می‌یابد. 4- گسترش زمینه تحصیل؛ محدود کردن رشته‌های تحصیلی و القای این باور که ادامه تحصیل در برخی رشته‌های تحصیلی ضامن موفقیت بوده و ادامه تحصیل در سایر رشته‌ها، آینده روشنی را به دنبال ندارد، دانش‌آموز را از ادامه تحصیل دلزده می‌کند. این نکته بویژه در دانش‌آموزانی که به ادامه تحصیل در برخی رشته‌ها علاقه نداشته و فقط به اجبار اجتماع، والدین و مدرسه ادامه تحصیل در این رشته‌ها را برمی‌گزینند حائز اهمیت بوده و عامل اصل بازدارنده از تحصیل آنهاست. بنابراین مدرسه و در گام بعدی اجتماع و والدین موظفند تا زمینه تحصیل برای همه رشته‌های تحصیلی را برای دانش‌آموزان فراهم کنند. از دیدگاهی دیگر شکستن حصار باورهای نادرست اجتماعی، فرهنگی راهی جهت هموار کردن انتخاب آزادانه دانش‌آموزان و در نتیجه موفقیت آنهاست. 5- ارتباط بخش آموزش و اشتغال؛ ارتباط موثر بین بخش آموزش و اشتغال نه تنها باعث می‌شود آموزش‌ها جهت‌یابی صحیحی داشته و به سمت و سوی برآوردن نیازهای اجتماع و چرخاندن چرخ‌های اقتصادی گام بردارد، بلکه دانش‌آموزان اطمینان می‌یابند که پس از فراغت از تحصیل و تحصیل در هر رشته‌ای، بیکار نخواهند ماند. ترس از بیکاری پس از اتمام تحصیلات (چه پس از اخذ مدرک دیپلم یا فارغ‌التحصیلی از دانشگاه) و باور به هدر رفتن سال‌های مفید جوانی به دلیل ترس از بیکاری پس از تحصیل، در مقایسه با افراد تحصیل نکرده‌ای که وارد بازار کار شده و از شرایط به مراتب بهتری نسبت به افراد تحصیلکرده برخوردارند، دانش‌آموز را از ادامه تحصیل باز می‌دارد. در حقیقت مقایسه دائمی قشر تحصیلکرده و بیکار و تحصیلکرده و کم درآمد با قشر تحصیل نکرده و حتی بیسواد با درآمد بالا، یکی از دلایلی است که بسیاری از دانش‌آموزان دبیرستانی را از ادامه تحصیل باز می‌دارد. این وضعیت در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به وضوح مشاهده می‌شود. 6- ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها و شروع زود هنگام آموزش‌ها؛ پژوهش‌ها نشان می‌دهد ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها، شروع آموزش‌ها به صورت جدی از دوره پیش‌دبستانی؛ پر بار کردن مباحث درسی ارائه شده در دوره‌های گوناگون تحصیلی؛ ایجاد اشتیاق و علاقه به تحصیل و فراگیری آموزش‌های ارائه شده با انتخاب مباحث درسی که خلاقیت و اشتیاق دانش‌آموزان را پاسخگو باشد و ... عوامل موثری جهت جلوگیری از دلزدگی و ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقطع دبیرستان است. به هر میزان دانش‌آموز از فراگیری لذت ببرد، به همان میزان امکان ترک تحصیل او کاهش می‌یابد. از سوی دیگر حذف مباحث درسی وقت‌گیر و ایستا و جایگزین کردن مباحث درسی که پاسخگوی حس اشتیاق، پرسشگری وخلاقیت دانش‌آموزان باشد، راهکار مناسبی جهت کاهش خطر ترک تحصیل دانش‌آموزان است. 7- حضور موثر و منطقی والدین در مراحل مختلف تحصیل دانش‌آموزان؛ خانواده در هر جایگاه و موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... که باشد نقش بسزایی در موفقیت یا شکست تحصیلی دانش‌آموز دارد. آموزش رفتارهای صحیح فردی و اجتماعی؛ تشویق دانش‌آموز برای ادامه تحصیل؛ فراهم کردن زمینه مناسب برای ادامه تحصیل فرزندان؛ رفع مشکلات آموزشی و پرورشی با همکاری اولیای مدرسه و ...، همگی عوامل موثری برای ادامه تحصیل و موفقیت دانش‌آموز است. اگر این حمایت‌ها از دوران کودکی و حتی پیش از شروع درس و مدرسه آغاز شود، بی‌شک نتیجه بهتری را نیز به همراه خواهد داشت. به عقیده پژوهشگران نقش والدین، حتی از عملکرد اولیای مدرسه نیز شاخص‌تر و تاثیرگذارتر است. 8- حمایت؛ همراهی والدین و اولیای مدرسه و به طور کلی همه افرادی که به شکلی در آموزش و پرورش دانش‌آموز نقش دارند، شاخصی برای تضمین موفقیت تحصیلی دانش‌آموز است. (اطمینان) از اینکه در شرایط بحرانی همواره فرد یا افرادی دانش‌آموز را (حمایت و هدایت) خواهند کرد، او را به ادامه مسیر دلگرم می‌کند. پژوهشگران نقش حمایتی والدین و اولیای مدرسه را تنها به صرف هزینه محدود نکرده و تاکید دارند این حمایت باید همه جانبه باشد. به این معنی که دانش‌آموز باید از جهت روانی، عاطفی، اجتماعی، اقتصادی، فکری و ... تحت حمایت قرار بگیرد و در بسیاری از موارد اصلا نیاز به صرف هزینه نبوده و نیاز دانش‌آموز در حمایت‌هایی غیر از حمایت‌های اقتصادی تعریف می‌شود. 9- رفع تبعیض‌ها؛ هر یک از تبعیض‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نژادی، قومی و ... می‌تواند به تنهایی دانش‌آموز را از ادامه مسیر باز دارد. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، شاخص‌ترین آمار ترک تحصیل، به ترتیب متعلق به دانش‌آموزان آفریقایی، آمریکای لاتین و آسیایی است. دلیل این امر جدا از تبعیض‌های اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی و به دنبال آن جدا ماندن از جمع دوستان و اجتماع، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، نابسامانی‌های روحی، روانی ناشی از این تفاوت‌ها در دانش‌آموز، ناتوانی در فهم آموزش‌ها به دلیل عدم تسلط کافی دانش‌آموز به زبان، فرهنگ و ... کشور مورد نظر، پذیرفته نشدن از سوی جمع دوستان و حتی اجتماع، فرق‌گذاری‌های فاحش اولیای مدرسه بویژه آموزگاران میان دانش‌آموزان رنگین پوست و سفیدپوست و ...است. رفع این تفاوت‌ها و تبعیض‌ها راهکار مهمی جهت جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان است. 10- آموزش به متولیان آموزشی؛ رفتارهای نامناسب متولیان آموزشی، بویژه آنهایی که در رده سنی حساسی چون دبیرستان مشغول به فعالیت هستند، یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان این مقطع است. تنبیه بی‌جا، تبعیض‌های فاحش میان دانش‌آموزان برتر و ضعیف، تبعیض‌های نژادی، قومی، تبعیض‌های جنسیتی، تبعیض میان دانش‌آموزان کم بضاعت، بی‌بضاعت و متمول؛ ناتوانی‌های شخصی آموزگار، که آموزگار آن را به گونه‌ای دیگر جلوه می‌دهد، ناتوانی‌های اولیای مدرسه که در نهایت دانش‌آموزان را به عنوان مقصر معرفی می‌کنند و بسیاری از موارد از این دست، عامل‌های مهمی برای ترک تحصیل دانش‌آموزان است. 11- ابتلا به بیماری؛ ابتلای دانش‌آموزان و یا والدین آنها عاملی دیگر برای ترک تحصیل دانش‌آموز است. منابع و ماخذ کمکی 1- تعلیم و تربیت در اسلام، استاد شهید مرتضی مطهری 2- روانشناسی تربیتی، محمد پارسا 3- فرهنگ عمید 4- سایت اینترنتی www. nsta. org 5- سایت اینترنتی رشد 6- روانشناسی شخصیت از دیدگاه اسلام، علی‌اصغر احمدی 7- روانشناسی رشد، علی‌اکبر شعاری‌نژاد 8-NEA انجمن بین‌المللی مطالعات آموزشی آمریکا 9- روانشناسی پرورشی، علی‌اکبر سیف
پاسخ:
تعلیم و تریبت و معضلات و مشکلات مربوط به آن یکی از بحث‌انگیزترین مسائل در جوامع مختلف بوده و هست. دلایل این اهمیت را نیز می‌توان به نکاتی چون، لزوم تعلیم و تربیت صحیح نسل آتی، حساسیت و شکنندگی کودکان، نوجوانان و جوانان در مقابل مسائل مختلف؛ سرمایه‌گذاری دولتمردان جوامع برای دستیابی به موفقیت بیشتر با استفاده از تخصص نسل جوان؛ تاکید والدین بر تعلیم و تربیت درست فرزندان؛ حرکت سرسام‌آور جوامع به سوی رشد و ترقی و بسیاری نکات ریز و درشت دیگری نسبت داد و بنا بر دلایل ذکر شده، (ترک تحصیل دانش‌آموزان) یکی از معضلاتی است که می‌توان آن را به دلایل مختلف، آفتی برای ساختار آموزشی، پرورشی جوامع دانست.
شاخص‌ترین دلایل و راهکارهای جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان دبیرستانی در یازده مورد خلاصه می‌شود:
1- فراهم نشدن زمینه مناسب برای تحصیل همه جوانان و نوجوانان زیر بیست و یک سال؛ در بسیاری از کشورها حداکثر سن برای تحصیل در دوره دبیرستان18 سال است و پس از این سن دانش‌آموزان به فرض اشتیاق به ادامه تحصیل باید راهی مدارس شبانه شوند. حضور در مدارس شبانه عاملی برای ترک تحصیل دانش‌آموزان است. از این رو با ارتقای سطح سنی این معضل برطرف شده و دانش‌آموزان بدون ترس و هیجان، بویژه هیجان ناشی از افزایش سن می‌توانند به تحصیل بپردازند. به عقیده پژوهشگران در قرن حاضر که بسیاری از دانش‌آموزان با مشکلات فراوانی چون ناتوانی در تامین نیازهای اقتصادی، اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند، افزایش سن تحصیل در دبیرستان راهکاری است تا دانش‌آموزان بتوانند در کنار کار به تحصیل نیز بپردازند.
براساس پژوهش‌های انجام شده بالاترین آمار مربوط به ترک تحصیل به دلیل افزایش سن و امتناع دانش‌آموزان از حضور در مدارس شبانه است.
2- مدارس ویژه دانش‌آموزان 19 تا 21 سال؛ خجالت دانش‌آموزانی که نسبت به همکلاسی‌های خود سن بالاتری دارد، عاملی دیگر برای ترک تحصیل آنها ست. بنابراین با ساخت مدارس ویژه دانش‌آموزان 19 تا 21 ساله، می‌توان گام موثری جهت جلوگیری از ترک تحصیل این رده سنی برداشت. این مدارس باید جدا از مدارس شبانه فعالیت کرده و از هر نظر حتی از جهت زمانی مانند سایر مدارس مقطع دبیرستان باشند.
3- بر روی تک‌تک دانش‌آموزان تمرکز کنیم؛ به عقیده پژوهشگران انجمن بین‌المللی مطالعات آموزشی آمریکا )NEA( مرکز آموزشی می‌تواند در زمینه آموزش و پرورش دانش‌آموزان موفق عمل کند که از وضعیت آموزشی، پرورشی فرد فرد دانش‌آموزان آگاه باشد. این تمرکز با کاهش تعداد کادر آموزشی و انتخاب افراد زبده، ارتباط منظم و موثر والدین و اولیای مدرسه، ارتباط صمیمانه (در حد معقول و منطقی) بین دانش‌آموزان و آموزگار، کاهش تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس (حداکثر بین 18 تا 25 نفر)، برنامه‌ریزی منظم برای رسیدگی به وضعیت درسی دانش‌آموزان، برگزاری کلاس‌های تقویتی منظم به منظور رفع ضعف‌های آموزشی میسر است. پژوهشگران برگزاری برنامه‌های تفریحی دسته جمعی در پایان هفته و حتی در طول تعطیلات تابستان را یکی از شیوه‌های افزایش ارتباط میان دانش‌آموزان با یکدیگر و دانش‌آموزان با اولیای مدرسه بویژه آموزگار می‌دانند. این ارتباط زمینه‌ساز حل بسیاری از مشکلات آموزشی، پرورشی است. در حقیقت به هر میزان موانعی چون ترس، خجالت و بی‌اعتمادی میان دانش‌آموزان و آموزگار و ... برطرف شود به همان میزان امکان موفقیت دانش‌آموز افزایش می‌یابد.
4- گسترش زمینه تحصیل؛ محدود کردن رشته‌های تحصیلی و القای این باور که ادامه تحصیل در برخی رشته‌های تحصیلی ضامن موفقیت بوده و ادامه تحصیل در سایر رشته‌ها، آینده روشنی را به دنبال ندارد، دانش‌آموز را از ادامه تحصیل دلزده می‌کند. این نکته بویژه در دانش‌آموزانی که به ادامه تحصیل در برخی رشته‌ها علاقه نداشته و فقط به اجبار اجتماع، والدین و مدرسه ادامه تحصیل در این رشته‌ها را برمی‌گزینند حائز اهمیت بوده و عامل اصل بازدارنده از تحصیل آنهاست. بنابراین مدرسه و در گام بعدی اجتماع و والدین موظفند تا زمینه تحصیل برای همه رشته‌های تحصیلی را برای دانش‌آموزان فراهم کنند. از دیدگاهی دیگر شکستن حصار باورهای نادرست اجتماعی، فرهنگی راهی جهت هموار کردن انتخاب آزادانه دانش‌آموزان و در نتیجه موفقیت آنهاست.
5- ارتباط بخش آموزش و اشتغال؛ ارتباط موثر بین بخش آموزش و اشتغال نه تنها باعث می‌شود آموزش‌ها جهت‌یابی صحیحی داشته و به سمت و سوی برآوردن نیازهای اجتماع و چرخاندن چرخ‌های اقتصادی گام بردارد، بلکه دانش‌آموزان اطمینان می‌یابند که پس از فراغت از تحصیل و تحصیل در هر رشته‌ای، بیکار نخواهند ماند. ترس از بیکاری پس از اتمام تحصیلات (چه پس از اخذ مدرک دیپلم یا فارغ‌التحصیلی از دانشگاه) و باور به هدر رفتن سال‌های مفید جوانی به دلیل ترس از بیکاری پس از تحصیل، در مقایسه با افراد تحصیل نکرده‌ای که وارد بازار کار شده و از شرایط به مراتب بهتری نسبت به افراد تحصیلکرده برخوردارند، دانش‌آموز را از ادامه تحصیل باز می‌دارد. در حقیقت مقایسه دائمی قشر تحصیلکرده و بیکار و تحصیلکرده و کم درآمد با قشر تحصیل نکرده و حتی بیسواد با درآمد بالا، یکی از دلایلی است که بسیاری از دانش‌آموزان دبیرستانی را از ادامه تحصیل باز می‌دارد. این وضعیت در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به وضوح مشاهده می‌شود.
6- ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها و شروع زود هنگام آموزش‌ها؛ پژوهش‌ها نشان می‌دهد ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها، شروع آموزش‌ها به صورت جدی از دوره پیش‌دبستانی؛ پر بار کردن مباحث درسی ارائه شده در دوره‌های گوناگون تحصیلی؛ ایجاد اشتیاق و علاقه به تحصیل و فراگیری آموزش‌های ارائه شده با انتخاب مباحث درسی که خلاقیت و اشتیاق دانش‌آموزان را پاسخگو باشد و ... عوامل موثری جهت جلوگیری از دلزدگی و ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقطع دبیرستان است. به هر میزان دانش‌آموز از فراگیری لذت ببرد، به همان میزان امکان ترک تحصیل او کاهش می‌یابد. از سوی دیگر حذف مباحث درسی وقت‌گیر و ایستا و جایگزین کردن مباحث درسی که پاسخگوی حس اشتیاق، پرسشگری وخلاقیت دانش‌آموزان باشد، راهکار مناسبی جهت کاهش خطر ترک تحصیل دانش‌آموزان است.
7- حضور موثر و منطقی والدین در مراحل مختلف تحصیل دانش‌آموزان؛ خانواده در هر جایگاه و موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... که باشد نقش بسزایی در موفقیت یا شکست تحصیلی دانش‌آموز دارد. آموزش رفتارهای صحیح فردی و اجتماعی؛ تشویق دانش‌آموز برای ادامه تحصیل؛ فراهم کردن زمینه مناسب برای ادامه تحصیل فرزندان؛ رفع مشکلات آموزشی و پرورشی با همکاری اولیای مدرسه و ...، همگی عوامل موثری برای ادامه تحصیل و موفقیت دانش‌آموز است. اگر این حمایت‌ها از دوران کودکی و حتی پیش از شروع درس و مدرسه آغاز شود، بی‌شک نتیجه بهتری را نیز به همراه خواهد داشت. به عقیده پژوهشگران نقش والدین، حتی از عملکرد اولیای مدرسه نیز شاخص‌تر و تاثیرگذارتر است.
8- حمایت؛ همراهی والدین و اولیای مدرسه و به طور کلی همه افرادی که به شکلی در آموزش و پرورش دانش‌آموز نقش دارند، شاخصی برای تضمین موفقیت تحصیلی دانش‌آموز است. (اطمینان) از اینکه در شرایط بحرانی همواره فرد یا افرادی دانش‌آموز را (حمایت و هدایت) خواهند کرد، او را به ادامه مسیر دلگرم می‌کند. پژوهشگران نقش حمایتی والدین و اولیای مدرسه را تنها به صرف هزینه محدود نکرده و تاکید دارند این حمایت باید همه جانبه باشد. به این معنی که دانش‌آموز باید از جهت روانی، عاطفی، اجتماعی، اقتصادی، فکری و ... تحت حمایت قرار بگیرد و در بسیاری از موارد اصلا نیاز به صرف هزینه نبوده و نیاز دانش‌آموز در حمایت‌هایی غیر از حمایت‌های اقتصادی تعریف می‌شود.
9- رفع تبعیض‌ها؛ هر یک از تبعیض‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نژادی، قومی و ... می‌تواند به تنهایی دانش‌آموز را از ادامه مسیر باز دارد. در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، شاخص‌ترین آمار ترک تحصیل، به ترتیب متعلق به دانش‌آموزان آفریقایی، آمریکای لاتین و آسیایی است. دلیل این امر جدا از تبعیض‌های اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی و به دنبال آن جدا ماندن از جمع دوستان و اجتماع، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، نابسامانی‌های روحی، روانی ناشی از این تفاوت‌ها در دانش‌آموز، ناتوانی در فهم آموزش‌ها به دلیل عدم تسلط کافی دانش‌آموز به زبان، فرهنگ و ... کشور مورد نظر، پذیرفته نشدن از سوی جمع دوستان و حتی اجتماع، فرق‌گذاری‌های فاحش اولیای مدرسه بویژه آموزگاران میان دانش‌آموزان رنگین پوست و سفیدپوست و ...است. رفع این تفاوت‌ها و تبعیض‌ها راهکار مهمی جهت جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان است.
10- آموزش به متولیان آموزشی؛ رفتارهای نامناسب متولیان آموزشی، بویژه آنهایی که در رده سنی حساسی چون دبیرستان مشغول به فعالیت هستند، یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان این مقطع است. تنبیه بی‌جا، تبعیض‌های فاحش میان دانش‌آموزان برتر و ضعیف، تبعیض‌های نژادی، قومی، تبعیض‌های جنسیتی، تبعیض میان دانش‌آموزان کم بضاعت، بی‌بضاعت و متمول؛ ناتوانی‌های شخصی آموزگار، که آموزگار آن را به گونه‌ای دیگر جلوه می‌دهد، ناتوانی‌های اولیای مدرسه که در نهایت دانش‌آموزان را به عنوان مقصر معرفی می‌کنند و بسیاری از موارد از این دست، عامل‌های مهمی برای ترک تحصیل دانش‌آموزان است.
11- ابتلا به بیماری؛ ابتلای دانش‌آموزان و یا والدین آنها عاملی دیگر برای ترک تحصیل دانش‌آموز است.
منابع و ماخذ کمکی
1- تعلیم و تربیت در اسلام، استاد شهید مرتضی مطهری
2- روانشناسی تربیتی، محمد پارسا
3- فرهنگ عمید
4- سایت اینترنتی www. nsta. org
5- سایت اینترنتی رشد
6- روانشناسی شخصیت از دیدگاه اسلام، علی‌اصغر احمدی
7- روانشناسی رشد، علی‌اکبر شعاری‌نژاد
8-NEA انجمن بین‌المللی مطالعات آموزشی آمریکا
9- روانشناسی پرورشی، علی‌اکبر سیف
- [سایر] عوامل موثر در ترک تحصیل دانش‌آموزان را بیان نمایید.
- [سایر] راهکارهای ترک خیانت پس از ازدواج چیست؟
- [سایر] وظایف والدین در فصل امتحانات دانش‌آموزان چیست؟
- [سایر] راهکارهای ایجاد وحدت چیست؟
- [آیت الله مظاهری] آیا می‌توان تمام یا قسمتی از وجوه نقدی فطریه خانواده دانش‌آموزان و همکاران را دریافت و در جهت کمک به دانش‌آموزان بی‌بضاعت هزینه نمود و یا نقداً وجوه را تحویل خانواده این گونه دانش‌آموزان داد؟
- [سایر] نقش والدین در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان چیست؟
- [سایر] راهکارهای بهبود رابطه جنسی با همسر کدامند؟
- [سایر] راهکارهای افزایش انگیزه و موفقیت تحصیلی چیست؟
- [آیت الله سیستانی] درصورتی که مدرسه ای وقف تحصیل برای شیعه اِثنا عشری شده باشد آیا انجام کارهای مباح مثل صحبت و خواب و کارهایی که نمی توان آنرا تحصیل نامید خواه کم یا زیاد د رمدرسه حرام است ؟ و نیز موقعی که انسان حالش برای درس مساعد نیست آیا جایز است در مدرسه بماند؟ ویا منظور واقف این بوده که کارهایی که مخالف تحصیل است نباید انجام شود؟
- [سایر] راهکارهای مقابله با مردسالاری چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر سهواً چیزی را فرو ببرد، و پیش از رسیدن به شکم یادش بیاید که روزه است، چنانچه بقدری پائین رفته باشد که اگر آنرا داخل شکم کند خوردن نمی گویند لازم نیست آنرا بیرون آورد و روزه او صحیح است و اگر به وسط یا ابتداء حلق رسیده باشد باید آنرا بیرون آورد، و در این مورد قی کردن صدق نمی کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث میت پدر یا مادر و چند دختر باشند تمام مال متوفی رابه 5 قسمت تقسیم می کنند و یک قسمت آنرا به پدر یا مادر می دهند و بقیه آنرا بین دخترها بالسویه تقسیم می کنند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید، باید آنرا بیرون بریزد، و اگر بی اختیار فرو رود اشکال ندارد، و احتیاط مستحب آن است که قضای آنرا نیز بجا آورد.
- [آیت الله اردبیلی] پدر نمیتواند برای آن مقدار از مخارج تحصیل فرزند که بر وی واجب است، از زکات مالش به او بپردازد؛ ولی برای مخارج تحصیل زاید بر آن مقدار، چنانچه فرزند احتیاج به تحصیل داشته باشد، می‌تواند به وی از زکات مالش بدهد؛ بلکه در صورتی که تحصیل فرزند دارای منفعت عمومی برای مسلمین باشد هرچند فرزند خود احتیاج به تحصیل نداشته باشد و یا این که مخارج تحصیل را داشته باشد می‌تواند مخارج تحصیل زاید بر مقداری را که بر خودش پرداخت آن واجب است، از زکات و به عنوان سهم سبیل اللّه به او بپردازد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] انسان نباید در بجا آوردن کفّاره کوتاهی کند، ولی لازم نیست فوراً آنرا انجام دهد.
- [آیت الله سبحانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد می شود از سهم (فی سبیل الله) به او زکات داد. زکات فطره;
- [آیت الله بروجردی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحب باشد، می‌شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
- [امام خمینی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحب باشد، می شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحبّ باشد می‌شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحبّ نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد می توان به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او جایز نیست.