اشکال دارد
يعنی چنين كاری موجب اسقاط تكليف نيست و نمی‌شود به آن اكتفا كرد؛ ولی در اين مورد می‌توان به فتوای مجتهدی كه در رتبه‌ی بعدی است رجوع كرد. رجوع کنيد به: احتياط واجب
کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحب باشد، می‌شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
عنوان مسئله:
کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحب باشد، می‌شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی پس از از دست دادن استطاعت بدنی استطاعت مالی پیدا کرد، آیا بر او واجب است که کسی را از جانب خود نایب بگیرد یا خیر؟ و در صورتی که لازم نباشد ولی کسی را احتیاطاً نایب بگیرد، نایب می‌تواند به این نحو نیّت حج کند که: اگر بر منوب عنه واجب نباشد به نیابت از او باشد و اِلّا این حج از خودم باشد و با مستأجر هم نیابت را به همین نحو قرار بدهند؟ و آیا کسی که خود مستطیع است می‌تواند از غیر نیابت کند؟
- شخصی مشغول کسب بقّالی بود، که با جزیی سرمایهای داد و ستدمی نمود و بعد مبتلا به مرض فلج شد و در حینی که به این مرض مبتلا شد سرمایه او زیاد شد و املاکی خرید، رسید به بیست هزار تومان و خواست بعد از به دست آوردن این مبلغ از سرمایه، در حال این مرض به حج برود، چون محتاج به یک نفر معین است و بعد از برگشتن از حج از عایدات ملک امورش اصلاح نمی شد و به حج نرفت و در همان مرض فوت نمود و حین الفوت آن بیست هزار تومان موجود بود و بعداً برای تنزّل نرخها مالیه او به نصف رسیده وفعلاً آن شخص دو نفر اولاد دارد، یکی ذکور به سن هشت سال و دیگری دختر به سن پنج سال و زوجه و مادر هم دارد، آیا واجب است برای او حج بدهند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نفقه اولاد در صورتی بر پدر واجب است که خودش مال نداشته و قدرت فعلی هم بر کسب و کار نداشته باشد، حال اگر بتواند کار کند ولی مشغول تحصیل علم و دانش شده و از تحصیل نفقه خود بازمانده است، آیا در این صورت هم نفقه او بر پدر واجب است؟
- [آیت الله خوئی] نظر مبارک راجع به تحصیل علم و اجتهاد مرقوم فرمائید که آیا اگر کسی مثلاً به وسیله نماز و روزه استیجاری می‌تواند استرزاق نماید و طلب علم و اجتهاد نماید، آیا تحصیل علم بر او واجب می‌باشد یا خیر؟ و دیگر آنکه اگر پدر و مادری مخالفند با تحصیل برای فرزند خودشان شخصاً، آیا در این صورت امر آنان مطاع می‌باشد یا نه؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی توانایی کسب و کار و تحصیل درآمد را دارد؛ ولی راههای کسب درآمد، مطابق شأن و موقعیت او نیست و به آبروی او لطمه وارد میکند. آیا میتوانیم به او زکات بدهیم تا مجبور به کسب درآمد از این راهها نباشد؟
- [آیت الله بهجت] برخی از طلاّب در رشته تخصّصی کلام حوزه علمیّه مشغول تحصیل هستند، آن ها درس فقه و اصول نمی خوانند، آیا مجاز به دریافت شهریه می باشند؟
- [سایر] آیا خانمی که وضعیت شوهرش برای امرار معاش متوسط پایین است، می‌تواند فطریه و یا کفاره روزهاش را به شوهر دهد تا نان خانه را تأمین کند؟
- [آیت الله اردبیلی] پدری خانهای را به پسرش میبخشد و چون پسر در خارج از شهر خود مشغول تحصیل است، نمیتواند برای سکونت از آن خانه استفاده کند؛ ولی برای امرار معاش و خرج تحصیل خود، خانه را اجاره میدهد و از پول اجاره استفاده میکند. آیا پسر باید خمس این خانه را بپردازد؟
- [آیت الله بهجت] آیا اگر تحصیل علم واجب باشد، فرد معتکف می تواند جهت شرکت در دروس ساعاتی را از مسجد خارج شود؟
- [آیت الله سیستانی] من در آمریکا مشغول به تحصیل هستم. می خواستم در مورد زکات فطریه بپرسم که به چه صورت و چه مقدار باید بپردازم. آیا می توانم این مبلغ را نگهدارم و وقتی برگشتم به ایران به افراد نیازمند بدهم؟
- [آیت الله سیستانی] من در آمریکا مشغول به تحصیل هستم. می خواستم در مورد زکات فطریه بپرسم که به چه صورت و چه مقدار باید بپردازم. آیا می توانم این مبلغ را نگهدارم و وقتی برگشتم به ایران به افراد نیازمند بدهم؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی به علوم دینی علاقه زیادی داشته باشد ولی به دلایلی در دانشگاه به تحصیل مشغول شده است، آیا ادامه تحصیل او در دانشگاه واجب است یا می تواند با انصراف از دانشگاه، علوم دینی را تحصیل نماید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- فقیری که یاد گرفتن صنعت برای او مشکل نیست، بنا بر احتیاط واجب باید یاد بگیرد و با گرفتن زکات زندگی نکند، ولی تا وقتی مشغول یاد گرفتن است، می‌تواند زکات بگیرد.
- زنی که از شوهر اطاعت میکند و شوهر خرج او را نمیدهد، اگر ممکن است می‌تواند خرجی خود را بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست، چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیهی معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- کسی که مال ندارد و مخارجی بر او واجب است مثل خرج زن و بچه باید کسب کند (4) و برای کارهای مستحب، مانند وسعت دادن به عیالات و دستگیری از فقرا کسب کردن مستحب است.
- کسی که زکات چند مال بر او واجب شده، اگر مقداری زکات بدهد و نیت هیچ کدام آنها را نکند، چنانچه چیزی را که داده، هم جنس یکی از آنها باشد، زکات همان جنس حساب می‌شود و اگر هم جنس هیچ کدام آنها نباشد، به همهی آنها قسمت می‌شود؛ پس کسی که زکات چهل گوسفند و زکات پانزده مثقال طلا بر او واجب است، اگر مثلاً یک گوسفند از بابت زکات بدهد و نیت هیچ کدام آنها را نکند، زکات گوسفند حساب می‌شود، ولی اگر مقداری نقره بدهد به زکاتی که برای گوسفند و طلا بدهکار است تقسیم می‌شود.
- مستحّب است زکات گاو و گوسفند و شتر را به فقیرهای آبرومند بدهد و در دادن زکات خویشان خود را بر دیگران و اهل علم و کمال را بر غیر آنان و کسانی که اهل سؤال نیستند بر اهل سؤال مقدم بدارد. ولی اگر دادن زکات به فقیری از جهت دیگری بهتر باشد، مستحّب است زکات را به او بدهد.
- سید نمیتواند از غیر سید زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات، کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می‌تواند از غیر سید زکات بگیرد.
- اگر به کسی که بدهکار است و نمیتواند بدهی خود را بدهد زکات بدهد، بعد بفهمد قرض را در معصیت مصرف کرده، چنانچه آن بدهکار فقیر باشد، می‌تواند آنچه را به او داده بابت زکات حساب کند، ولی احتیاط واجب آن است که اگر از آن معصیت توبه نکرده، چیزی را که به او داده بابت زکات حساب نکند.
- کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، می‌تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را، ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.
- مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را، ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحبّ باشد می‌شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحبّ نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
- [امام خمینی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم واجب یا مستحب باشد، می شود به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او اشکال دارد.
- [آیت الله سبحانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد می شود از سهم (فی سبیل الله) به او زکات داد. زکات فطره;
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند، چنانچه آن علم واجب یا مستحبّ باشد، می‌شود به او زکاْ داد، و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحبّ نباشد، زکاْ دادن به او اشکال دارد، بنابر احتیاط واجب نباید بگیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند چنانچه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد می توان به او زکات داد و اگر تحصیل آن علم واجب یا مستحب نباشد، زکات دادن به او جایز نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند، چنان چه تحصیل آن علم، واجب یا مستحب باشد، می شود به او زکات داد. ولی احتیاط برای اهل علم نگرفتن زکات است مگر در صورتی که از تحصیل مخارج عاجز باشند ولکن جایز است اشتغال به تحصیل علم هر چند باعث عجز از تحصیل نفقه بشود.
- [آیت الله سیستانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می‌تواند برای معاش خود کسب کند ، چنانچه تحصیل آن علم واجب عینی باشد می‌شود از سهم فقرا به او زکات داد ، و اگر تحصیل آن علم دارای مصلحت عامه باشد ، زکات دادن به او از سهم سبیل اللّه و بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع جایز است ، در غیر این دو صورت جایز نیست به او زکات بدهند .
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مشغول تحصیل علم است و خرج تحصیل خود را ندارد ولی چنانچه تحصیل نکند، می‌تواند برای تأمین معاش خود کسب کند، اگر تحصیل او منفعت عمومی برای مسلمین داشته باشد، می‌توان از سهم سبیل اللّه به وی زکات داد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که مشغول تحصیل علم است و اگر تحصیل نکند می تواند برای معاش خود کسب کند چنانچه تحصیل ان علم بر او واجب عینی یا واجب کفایی باشد و دیگری به ان وظیفه قیام نکرده باشد می شود از سهم فقرا به او زکات داد و همچنین از سهم سبیل الله ولی در این صورت احتیاط واجب ان است که تحصیل او مصلحت عمومی داشته باشد و اگر تحصیل ان علم برای او مستحب باشد زکات دادن به او از سهم فقرا جایز نیست ولی از سهم سبیل الله جایز است و بنابر احتیاط باید تحصیل او مصلحت عمومی داشته باشد و اگر نه واجب باشد و نه مستحب جایز نیست به او زکات بدهند
- [آیت الله سیستانی] فقیری که می‌تواند کسب کند ومخارج خود وعیالش را تهیه نماید و از روی تنبلی اقدام نمیکند جایز نیست زکات بگیرد ، وطلبه فقیری که کسب مانع ادامه تحصیل اوست در هیچ صورتی نمیتواند از سهم فقرا زکات بگیرد ، مگر این که تحصیل بر او واجب عینی باشد ، واز سهم سبیل اللّه در صورتی که تحصیل او منفعت عمومی داشته باشد با اجازه حاکم شرع بنابر احتیاط لازم جایز است ، و فقیری که یاد گرفتن صنعت برای او مشکل نیست بنابر احتیاط واجب نمیتواند با گرفتن زکات ، زندگی کند ، ولی تا وقتی مشغول یاد گرفتن است می‌تواند زکات بگیرد .