در پاسخ به این سؤال باید چند جهت را مورد بررسی قرار داد:
1. شرایط آمریکا برای مذاکره با ایران؛ 2. اهداف آمریکا از برقراری رابطه یا مذاکره با ایران؛ 3. دلایل ردّ مذاکره از سوی ایران .
شرایط آمریکا برای مذاکره با ایران
اگر چه در بعضی از اظهار نظرهای کاگزاران سیاست خارجی آمریکا مسئلة مذاکره بدون پیش شرط مطرح شده است لکن در مواردی دولت آمریکا چهار شرط اساسی برای برقراری رابطه با ایران تعیین نموده است:
1. رسمیت یافتن حقوق بشر مورد نظر آمریکا در ایران؛ 2. عدم حمایت از تروریزم؛ 3. عدم مخالفت با روند سازش خاورمیانه؛ 4. عدم تلاش برای دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی. کلینتون رئیس جمهور وقت امریکا در یک گردهمایی در لندن سه شرط برای برقراری رابطه با ایران مطرح نمود.
1. حمایت نکردن ایران از تروریسم؛ 2. عدم اخلال در صلح خاورمیانه؛ 3. تلاش نکردن برای تولید سلاح‌های هسته‌ای)[1] همچنین مارتین ایندایک (معاون وزارت خارجه آمریکا) اظهار داشت: (ایران باید رفتارهای خود را در زمینه‌های تروریسم، حقوق بشر، تسلیحات هسته‌ای و تخریب جمعی و صلح خاورمیانه تغییر دهد.)[2] ادوارد شرلی نیز که یکی از مقامات سابق و تحلیل‌گر و محقق فعلی است می‌گوید: (اگر نظام ولایت فقیه در ایران از هم بپاشد آن وقت می‌توان پذیرفت که جمهوری اسلامی تغییر ماهیت داده و برقراری روابط ممکن خواهد بود.)[3]
اهداف آمریکا از برقراری رابطه یا مذاکره با ایران
اهدافی را که آمریکا از طرح مذاکره با ایران دنبال می‌کند عبارتست از:
1. ایجاد یأس عمومی در تمام ملت‌ها؛ مقام مظعم رهبری فرمودند: (آنها می‌خواهند با برقراری این پیوند در درجة اوّل یک ضربة نمایانی را به جمهوری اسلامی بزنند و در دنیا منعکس کنند که جمهوری اسلامی از حرف‌هایش برگشت و حرف اولش را پس گرفت، تبلیغات دنیا هم که دست آنهاست، دلیل آنها هم این است که جمهوری اسلامی با آمریکا مذاکره می‌کند این یعنی ایجاد یک یأس عمومی در تمام ملت‌ها اعم از مسلمان و غیر مسلمان این یعنی مخدوش کردن چهرة با صلابت امام بزرگوارمان که جلوه و نماد جمهوری اسلامی هست.)[4]
2. شکستن قبح رابطه و مذاکره با آمریکا، یکی از راههای از بین بردن قبح یک موضوع مورد تنفّر در یک جامعه طرح مکرر آن است لذا بازگویی هرچند گاه یک بار مذاکره از طرف آمریکا و عناصر داخلی در این راستا هم قابل ارزیابی و تأمل است. مقام معظم رهبری فرمودند: (می‌خواهند با تکرار این قضیه مذاکره با آمریکا قضیه‌ای را که در چشم ملت ایران به دلایلی منطقی یکی از زشت‌ترین چیزهاست قبحش را از بین ببرند.)[5]
3. شکست اسلام در برابر استکبار جهانی
مقام معظم رهبری فرمودند: (این‌ها می‌خواهند با شایعة مذاکره با جمهوری اسلامی بگویند جمهوری اسلامی تسلیم شد، طرف ما آمد و مجبور شد کنار بیاید و با ما مذاکره کند، این طور وانمود بکنند که در این مصاف بالاخره قطب اسلامی شکست خورد و مجبور به عقب‌نشینی شد و قطب استکبار در این مصاف پیروز گردید.)[6] پس اظهارات ریاکارانه آمریکا و ابراز تمایل به برقراری رابطه با ایران به معنای پذیرفتن اشتباهات گذشته و یا تعهد نسبت به اصلاح رفتار خود در آینده نیست بلکه یک اقدام فریبکارانه و شیطانی است.
دلایل ردّ مذاکره از سوی ایران
بر طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران[7] آنچه اساس سیاست خارجی ایران را تشکیل می‌دهد، نفی هرگونه سلطه‌جویی و سلطه‌پذیری، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همة مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت‌های سلطه‌گر است که مقام معظم رهبری از آن به سه اصل عزت، حکمت و مصلحت تعبیر فرمودند. لذا با توجّه به این اصول هرگونه مذاکره با آمریکا در شرایط کنونی برخلاف حکمت و مصلحت و در جهت تخریب اقتدار و عزت نظام خواهد بود در واقع آمریکا برقراری رابطه با ایران را مشروط به دست برداشتن ملت ایران از مواضع اصولی خود کرده است چنانچه مقام معظم رهبری فرمودند: (تا وقتی که آرمان‌ها و اهداف قرآنی و الهی و اسلامی بر ما و بر این نظام حاکم است این نفرت و مقابله با سردمداران استکبار جهانی و در رأس همه آمریکا به قوت خود باقی است.)[8]
دولت آمریکا بارها ادعا نموده است که در جمهوری اسلامی حقوق بشر رعایت نمی‌گردد تجربة عینی از سیاست خارجی آمریکا نشان می‌دهد که هدف سران این کشور از طرح موضوعاتی هم چون رعایت حقوق بشر حتی از لحاظ معیارهای غربی نیز امری واقع بینانه و جدی نیست بلکه دست آویزی برای اعمال سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای این کشور است نوآم چامسکی می‌گوید: (مسئلة حقوق بشر هیچ نقشی در سیاست خارجی آمریکا ندارد. مسئلة حقوق بشر بهانه‌ای است در دست گردانندگان امور که می‌خواهند آن چه را اتفاق می‌افتد پنهان نگه دارند اگر به تاریخ نگاه کنیم هیچ گاه بین سیاست خارجی آمریکا و موضوع حقوق بشر ارتباطی وجود نداشته است و در حقیقت اگر ارتباطی هم بوده رابطة منفی بوده است.)[9] در روابط آمریکا با دولت ایران قبل از انقلاب که پایمال کننده همه حقوق انسانی بود حرفی از حقوق بشر در میان نبود امروز نیز بسیاری از کشورهای دوست آمریکا حقوق بشر را رعایت نمی‌نمایند آیا آنچه در فلسطین اشغالی توسط اسرائیل غاصب صورت می‌گیرد نقض حقوق بشر نیست؟
رمزی کلارک (وزیر دادگستری اسبق آمریکا) می‌گوید: (هدف سیاست خارجی آمریکا از ابتدا تا به امروز سیطره بر جهان و به انقیاد کشیدن مردم کره زمین بوده است و دولت‌مردان آمریکا قانون‌شکنان بین‌المللی هستند.)[10] در خصوص عدم حمایت از تروریسم هم هدف آمریکا این است که جمهوری اسلامی ایران از نهضت‌های آزادی‌بخش بالاخص در لبنان و فلسطین که موجب شکست‌های اساسی برای آمریکا و اسرائیل شده است دست بردارد. همچنین با وجود آن‌که دولت ایران قراردادهای منع ایجاد و تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی، اعم از شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای را امضاء نموده و نظارت سازمان انرژی اتمی جهان را بر تأسیسات اتمی خود پذیرفته است با این حال آمریکایی‌ها از آن می‌ترسند که روزی ایران به تکنولوژی سلاح‌های هسته‌ای دست پیدا کند و موازنه قوا را به گونه‌ای که آمریکا تحریف کرده است در خاورمیانه بر هم زند، این در شرایطی است که رژیم صهیونیستی به قراردادهای فوق‌الذکر نپیوسته است، به عبارت دیگر دولت آمریکا از ایران می‌خواهد که در جهت تقویت موقعیت نظامی خود که موجبات نگرانی اسرائیل و آمریکا را فراهم می‌نماید تلاش نکند، این چیزی است که طبیعتاً با فرامین و دستورات اسلامی به ویژه آیة شریفه (و اعدّوا لهم مااستطعتم من قوّة..)[11] منافات دارد.
(رژیم آمریکا از اولین سال‌هایی که در نیم قرن پیش در صحنة سیاسی ایران قدم نهاد به ایران و ایرانی جفا و خیانت کرد از رژیم فاسد و ضد مردمی پهلوی حمایت کرد، دولت‌های وابسته و ضعیف و نوکرمأب را بر سر کار آورد، ارادة خود را بر ملت ما تحمیل و منابع ملی ما را غارت کرد، ثروت عظیمی از این ملت را از طریق معاملات خسارت بار نفت و سلاح ربود، نیروهای مسلح ایران را در قبضة خود گرفت، دستگاه ضد امنیتی شاه و شکنجه‌گران آن را آموزش داد، فساد و فحشا را در ایران ترویج کرد... از نخستین روزهای تشکیل جمهوری اسلامی نیز انواع دشمنی‌ها و کارشکنی‌ها و تهاجم‌ها و توطئه‌ها را بر ضد ایران و ملت انقلابی آن به کار بست از کمک فعال به رژیم عراق در جنگ هشت ساله تا فعالیّت برای محاصره اقتصادی کامل ایران تا کمک به عناصر خائن و فراری، تا تبلیغات دائمی در همة دستگاه‌های تبلیغی مربوط به خود، تا آتش بیاری در اختلافات منطقه‌ای و سعی وافر برای ایجاد اختلاف میان ایران و همسایگان تا تلاش‌های براندازی و تروریستی به وسیلة مزد بگیران سازمان سیا تا فعالیّت شدید برای جلوگیری از انعقاد قراردادهای اقتصادی ایران و کشورهای گوناگون جهان...
این فهرست کوتاهی از طومار بلند خصومت‌های رژیم آمریکا با ایران و ایرانی است... با توجّه به این حقایق روشن چگونه ممکن است که ملت و دولت ایران به سوی دشمنی که هنوز هم با دلی پرکینه و کامی تلخ از شکست‌های پی در پی در صدد ضربه زدن به ایران و ایرانی است دست دوستی دراز کند و فریب لبخند زهرآگین دشمن را که همین امروز هم با خنجری زهرآلود در دست وی همراه است بخورد.)[12]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مؤسسة فرهنگی قدر ولایت، مذاکره با آمریکا چرا، 790.
2. فاطمه رجبی، آمریکا شیطان بزرگ، کتاب صبح 76.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . روزنامة ابرار 11/3/ 76.
[2] . روزنامة ابرار، 7 / 3/ 76.
[3] . کیهان 30/4/77.
[4] . جمهوری اسلامی، 27/10/76.
[5] . همان.
[6] . همان.
[7] . قانون اساسی، اصل 152.
[8] . اطلاعات، 12/8/73.
[9] . کیهان 7/4/ 74.
[10] . جمهوری اسلامی 28/3/81.
[11] . سورة انفال، آیة 60.
[12] . جمهوری اسلامی ، 16/1/77.
