عقد لازم
قراردادی كه در آن هيچ يك از طرفين حق فسخ معامله را ندارند.
بیمه، عقد لازم است یا جایز؟
آیا عقدهای مستحدث و جدید را باید عقد لازم بدانیم یا عقد جایز؟ این مسئله نیز در فقه مطرح است که اصل اولی در همه عقدها، لازم بودن است مگر اینکه دلیلی بر جایزبودن داشته باشیم. بنابراین، اگر ما معامله بیمه را معامله بی مانعی تشخیص دهیم، معامله غیر قابل برگشت هم هست؛ یعنی بیمه گر یا بیمه گزار حق ندارد بعد از بستن قرارداد معامله، آن را به هم بزند؛ مگر دو طرف حاضر بشوند. در این صورت، [به ]آن، (اِقامه یا تقایُل) [گویند]؛ یعنی دو طرف می خواهند معامله را به هم بزنند. دو طرف می توانند هر عقد لازمی را به هم بزنند، ولی خاصیت عقد لازم این است که یک طرف به تنهایی نمی تواند آن را به هم بزند. پس، از جمله خصوصیات عقد بیمه اگر بیمه را یک عقد جداگانه بدانیم این است که عقد لازم هم هست. منبع : ربا، بانک، بیمه، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 297 و 298.
آیا عقدهای مستحدث و جدید را باید عقد لازم بدانیم یا عقد جایز؟ این مسئله نیز در فقه مطرح است که اصل اولی در همه عقدها، لازم بودن است مگر اینکه دلیلی بر جایزبودن داشته باشیم. بنابراین، اگر ما معامله بیمه را معامله بی مانعی تشخیص دهیم، معامله غیر قابل برگشت هم هست؛ یعنی بیمه گر یا بیمه گزار حق ندارد بعد از بستن قرارداد معامله، آن را به هم بزند؛ مگر دو طرف حاضر بشوند. در این صورت، [به ]آن، (اِقامه یا تقایُل) [گویند]؛ یعنی دو طرف می خواهند معامله را به هم بزنند. دو طرف می توانند هر عقد لازمی را به هم بزنند، ولی خاصیت عقد لازم این است که یک طرف به تنهایی نمی تواند آن را به هم بزند. پس، از جمله خصوصیات عقد بیمه اگر بیمه را یک عقد جداگانه بدانیم این است که عقد لازم هم هست. منبع : ربا، بانک، بیمه، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 297 و 298.
پاسخ:
آیا عقدهای مستحدث و جدید را باید عقد لازم بدانیم یا عقد جایز؟ این مسئله نیز در فقه مطرح است که اصل اولی در همه عقدها، لازم بودن است مگر اینکه دلیلی بر جایزبودن داشته باشیم. بنابراین، اگر ما معامله بیمه را معامله بی مانعی تشخیص دهیم، معامله غیر قابل برگشت هم هست؛ یعنی بیمه گر یا بیمه گزار حق ندارد بعد از بستن قرارداد معامله، آن را به هم بزند؛ مگر دو طرف حاضر بشوند. در این صورت، [به ]آن، (اِقامه یا تقایُل) [گویند]؛ یعنی دو طرف می خواهند معامله را به هم بزنند. دو طرف می توانند هر عقد لازمی را به هم بزنند، ولی خاصیت عقد لازم این است که یک طرف به تنهایی نمی تواند آن را به هم بزند. پس، از جمله خصوصیات عقد بیمه اگر بیمه را یک عقد جداگانه بدانیم این است که عقد لازم هم هست.
منبع : ربا، بانک، بیمه، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 297 و 298.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] غرر که مبطل بیع می شود آیا در عقد بیمه نیز حکم غرر جاری است و مبطل عقد بیمه است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بر فرض صحت عقد بیمه، به نظر حضرتعالی بیمه عمر چه حکمی دارد؟ (چه بیمه عمر به شرط حیات، به شرط فوت، مختلط).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان یقین کند که شرکت بیمه با پولهای بیمه گزاران ربا انجام می دهد آیا جایز است در این نوع بیمه ها شرکت کند؟ (نوع شرکت بیمه های خارجی اینگونه اند).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اکثر اوقات پولی را که بیمه گزار به بیمه می دهد در مقابلش چیزی دریافت نمی کند، آیا در این صورت عقد بیمه صحیح است، و مصداق اکل مال به باطل نیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بیمه های اجباری که دولت برای حفظ نظم اجتماعی بیمه گزار را مجبور به پرداخت حق بیمه می کند، چه حکمی دارد؟ (چنانچه یکی از شرایط عقد اختیار می باشد).
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر خسارت تأخیر پرداخت دین به صورت شرط ضمن عقد لازم باشد اخذ آن جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر خسارت تأخیر تأدیه بصورت شرط ضمن عقد لازم باشد، آیا اخذ این خسارت جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] استفاده از دفترچه بیمه دیگران چگونه است؟ آیا تحقیق و تفحّص توسّط پزشک لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] در صورتی که خودروی شخصی در سانحه تصادف، بیمه نبوده و این شخص نیز توانایی پرداخت دیه و مخارج مصدوم را ندارد، آیا جایز است که به گونه ای خودروی پدر یا دیگری را که دارای بیمه است با خودروی فاقد بیمه خود در همان سانحه جابجا کند تا از بیمه آن بهره مند گردد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا عقد عاریه که جایز است ما می¬توانیم آن را لازم کنیم؟ آیا ما عاریه لازم یا دائمی هم داریم و اگر داریم ماهیت آن چیست؟
- [آیت الله خوئی] لازم است در قرارداد بیمه تعیین آنچه که بیمه می‌شود و تعیین خطرهای احتمالی که آن چیز به خاطر آن خطرات بیمه می‌شود و همین طور لازم است اقساط بیمه و ابتداء و انتها و مدت بیمه تعیین گردد.
- [آیت الله علوی گرگانی] لازم است در قرارداد بیمه تعیین آنچه که بیمه می‌شود وتعیین خطرهای احتمالی که آن چیز به خاطر آن خطرات بیمه می‌شود وهمینطور لازم است اقساط بیمه وابتدأ وانتهأ ومدّت بیمه تعیین گردد.
- [آیت الله مظاهری] بیمه عقدی است بین بیمه کننده و بیمه‌گر (دولت، شرکت، شخص) و لازم الاجرا می‌باشد و با هر لفظی چه عربی و یا غیر عربی یا با هر کاری نظیر کتابت، اجرا می‌شود، و آن عقد این است که بیمه‌گر در برابر پولی که میگیرد خسارتهای وارده را جبران میکند و آن اقسامی دارد: بیمه تجارتی، ساختمانی، وسایل نقلیه، کارمندان و کارگران، بیمه عمر و مانند آن، که همه اقسام آن صحیح و لازم الاجرا است.
- [آیت الله علوی گرگانی] میتوان قرارداد بیمه را با تمام اقسام آن از باب عقد هبه معوضّه تصحیح کرده به این معنی که بیمه کننده مبلغی را بطور ماهیانه یا سالیانه یا یکجا به بیمه‌گر هبه میکند و در ضمن عقد هبه به بیمه‌گر شرط میکند که در صورت پیشآمد ورخداد هر نوع خسارتی که در بیمه نامه ذکر شده، باید بیمه‌گر آن را جبران کند وبر بیمه‌گر نیز واجب است به این شرط وفا کند وخسارت بیمه کننده را جبران کند، بنابراین عقد بیمه به تمام اقسام آن یکنوع هبه معوّضه است، جائز و صحیح است.
- [آیت الله وحید خراسانی] در صحت عقد بیمه مدت معینی معتبر نیست که باید مثلا یکساله باشد یا دو ساله یا بیشتر بلکه تابع توافق بیمه شونده و بیمه کننده است
- [آیت الله وحید خراسانی] می توان تمام اقسام عقد بیمه را از باب تعهد بیمه کننده و بیمه شونده به پرداخت خسارت و مال معین قرار داد هرچند احوط ان است که مثلا بیمه شونده مال معینی به بیمه کننده صلح کند به شرط ان که بیمه کننده خسارت احتمالی که معین شده جبران نماید و بر بیمه کننده جبران واجب می شود و همچنین در صورتی که مال معین از طرف بیمه شونده عین باشد می توان عقد بیمه را به عنوان هبه به شرط تحمل خسارت احتمالی از جانب بیمه کننده انجام داد که بر بیمه کننده وفای به شرط واجب است
- [آیت الله اردبیلی] (بیمه) قراردادی است بین بیمه شونده (بیمه گزار) و مؤسسه یا شرکت یا شخصی که بیمه را میپذیرد (بیمه‌گر) که به موجب آن یک طرف تعهّد میکند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر، در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده بر او را جبران کند و یا وجه معیّنی بپردازد. متعهّد را (بیمه‌گر)، طرف تعهّد را (بیمه گزار)، وجهی را که بیمهگزار به بیمه‌گر میپردازد (حقّ بیمه) و آنچه را که بیمه می‌شود (موضوع بیمه) می‌گویند و این عقد مثل سایر عقود محتاج به رضایت طرفین است و شرایطی که در عقد و طرفین آن در سایر عقود معتبرند، در این عقد نیز معتبر میباشند و میتوان این عقد را با هر لغت و زبانی منعقد کرد و تعهدات طرفین قرارداد بیمه به اعتبار انواع و اقسام بیمه متفاوت است.
- [آیت الله وحید خراسانی] بیمه قراردادی است بین بیمه کننده و بیمه شونده بر این که بیمه شونده مالی به بیمه کننده بپردازد چه ان مال عین یا منفعت یا عمل باشد و چه یک جا و یا به اقساط باشد و در مقابل بیمه کننده خسارتی را که بر بیمه شونده یا بر دیگری وارد می شود به طوری که در عقد معین شده بپردازد
- [امام خمینی] ظاهراً تمام اقسام بیمه صحیح باشد، با به کار بردن شرایطی که ذکر شد، چه بیمه عمر باشد، یا بیمه کالاهای تجارتی، یا عمارات یا کشتیها و هواپیماها، و یا بیمه کارمندان دولت یا مؤسسات یا بیمه اهل یک قریه یا شهر، و بیمه عقد مستقلی است و میتوان به عنوان بعض عقود دیگر از قبیل صلح آن را اجرا کرد.
- [آیت الله اردبیلی] ظاهرا با رعایت شرایطی که ذکر شد، تمام اقسام بیمه صحیح می‌باشد، چه بیمه عمر باشد یا بیمه کالاهای تجارتی یا عمارتها یا کشتیها و هواپیماها و یا بیمه کارمندان دولت یا مؤسّسات یا بیمه اهل یک قریه یا شهر و بیمه عقد مستقلّی است و میتوان به عنوان بعضی از عقود دیگر از قبیل صلح، آن را اجرا کرد.