سرمایه داری در دنیای امروز پدیده بی سابقه ای است که دو سه قرن از عمر آن بیشتر نمی گذرد. [این مسئله، ]پدیده اقتصادی و اجتماعی [جدیدی] است که محصول پیشرفت و ترقی تکنیک جدید [به شمار می رود]. ازاین رو، باید به عنوان یک مسئله مستحدث از آن بحث شود. فقهای عصر، از مسائل بانک و بیمه و چک و سفته، به عنوان مسائل مستحدث، کم و بیش بحث هایی کرده و می کنند، ولی توجه ندارند که رأس و [اساس] مسائل مستحدثه، خود سرمایه داری است؛ زیرا ابتدا چنین تصور می رود که سرمایه داری، یک موضوع کهنه و قدیمی است که شارع اسلام برای آن، حدود و موازینی مقررّ کرده است. تجارت، اجاره، مستغلات، مزارعه، مضاربه، مساقات، شرکت ها، [نوعی] سرمایه داری است که در اسلام برای آنها احکام و مقرراتی تعیین شده است. [البته] اینکه مقدار سرمایه، کمتر یا بیشتر باشد، ربطی به مطلب ندارد. سرمایه داری جدید، پدیده مستقل و بی سابقه ای است که جداگانه باید درباره آن اجتهاد کرد. همچنان که تجارت در دنیای جدید سرمایه داری با تجارت ساده قدیم از لحاظ ماهیت ممکن است متفاوت باشد. این موضوع از لحاظ اصول علم اقتصاد باید مورد مطالعه قرار گیرد؛ زیرا ادعا می شود که سرمایه داری جدید نوعی استثمار بیّن و اکل مال به باطلِ مسلّمی است. معامله ای است که یک طرف، محصول زحمت کشیدن دیگری را مفت می خورد و می برد. در سرمایه داری جدید، بحث در این نیست که سرمایه دار، با انصاف است یا بی انصاف، [بلکه] بحث در این است که اگر سرمایه دار بخواهد حق واقعی کارگر را بدهد، باید از سود، مطلقا صرف نظر کند. [چنین ]سرمایه داری نیز هرگز در دنیا پیدا نخواهد شد. اگر هم بخواهد سود ببرد، هر اندازه ببرد، دزدی و غصب است.
[تمایز] اصلی سرمایه داری جدید [کاپیتالیسم] از سرمایه داری قدیم و به طریق اولی از سوسیالیسم این است که سرمایه دار، نیروی کار کارگر را برای خود خودش می خرد، نه برای آنکه شخصا به آن احتیاج دارد. با این نیروی کار، اضافه ارزش ایجاد می کند. اضافه ارزش که مولّد نیروی کار کارگر [بوده] و طبعا متعلّق به خود او است، همان سودی است که کارفرما می برد. این است که می گویند سرمایه داری جدید عین استثمار کارگر است.
منبع:نظری به نظام اقتصادی اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 112 و 113.
