اسلام، در عبادات و احکام که صِبغه تعبدی آنها زیاد است و عقل متعارف از ادراک خصوصیات آنها عاجز است، هم کلیّات را فرموده و هم جزئیات را؛ ولی در اقتصاد، سیاست، کشاورزی، دامداری، امور نظامی و مانند آن، فقط خطوط کلی را بیان فرموده و اجتهاد در جزئیات را به تعقّل واگذار نموده است و البتّه خود عقل نیز یکی از دو منبع دین است. در عهدنامه حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به مالک اشتر (رض) بسیاری از خطوط کلّی سیاست اسلامی آمده است(1)؛ نظیر: اوصاف حاکم اسلامی، حقوق اقشار مختلف، وظایف حاکم و حکومت و مردم، تقدم رضایت عموم بر رضایت خواص، روابط سه‌گانه با مؤمنین به اسلام و موحدین اهل کتاب و انسان‌های لائیک و خارج از حوزه توحید، عزّت و استقلال و حفظ ثغور، عدم استیلاء دشمنان و رابطه بطانه نداشتن با آنان، تقسیم مال به شخصی و ملّی و حکومتی، و….
(1) نهج البلاغه، نامه 53.
مأخذ: ( آیةالله جوادی آملی ، ولایت فقیه ، ص 334)
