نادان کیست و چگونه عمل می کند؟

امام علی علیه‌السلام :
إنَّ الجاهِلَ مَن عَدّ نَفسَهُ بما جَهِلَ مِن مَعرفَةِ العِلمِ - عالِما ، وبِرَأیهِ مُکْتَفیا ، فمَا یَزالُ للعُلماءِ مُباعِدا وعَلَیهِم زارِیا ، ولِمَن خَالفَهُ مُخَطِّئا ، ولِمَا لَم یَعْرِفْ مِن الاُمورِ مُضَلِّلاً ، فإذا وَردَ علَیهِ مِن الاُمورِ ما لَم یَعْرِفْهُ أنْکَرَهُ وکَذّبَ بهِ وقالَ بجَهالَتِهِ : ما أعْرِفُ هذا ! وما أراهُ کانَ ! وما أظُنُّ أنْ یَکونَ ! وأنّی کانَ ؟! وذلکَ لِثِقَتِهِ بِرَأْیِه وقِلَّةِ مَعْرِفَتِهِ بجَهالَتِهِ ! فمَا یَنْفَکُّ بما یَری مِمّا یَلْتَبِسُ علَیهِ رأیُهُ مِمّا لا یَعْرِفُ للجَهلِ مُسْتَفیدا ، وللحقِّ مُنکِرا ، وفی الجَهالَةِ مُتَحیِّرا ، وعن طَلَبِ العِلمِ مُسْتَکبِرا ؛
نادان ، کسی است که خود را به آنچه نمی‌داند دانا شمارد و به رأی و نظر خود بسنده کند و پیوسته از دانشمندان دوری کند و از آنان عیب و ایراد گیرد و مخالفان خود را بر خطا داند و آنچه را نفهمیده ، گمراه کننده شمارد . هرگاه به مطلبی برخورد که آن را نمی‌داند . منکرش شود و آن را دروغ شمارد و از روی نادانی خود گوید : من چنین چیزی را نمی‌شناسم و فکر نمی‌کنم که وجود داشته و گمان نمی‌کنم وجود داشته باشد و کجا چنین چیزی است ؟ و این از آن روست که به نظر و رأی خود اعتماد دارد و از نادانی خود بی‌خبر است ! از این‌رو به‌سبب‌نادانی خویش پیوسته از جهل بهره‌مند شود و حقّ را انکار کند و در نادانی سرگشته ماند و از طلب دانش تکبر ورزد .
تحف العقول : 73 منتخب میزان الحکمة : 118