معنای اضلال خداوند، در قرآن چیست؟

«ضلال» و «ضلالت» به معنای انحراف از حق است. و اضلال در مقابل هدایت، و از امور عدمی است و چون هدایت به معنای دلالت و ارشاد به مقصود است، اضلال، فقدان هدایت است و در اصطلاح منطق، رابطه این دو، ملکه و عدم است. یعنی اگر هدایت در جایی موجود باشد، هیچ‌گاه ضلالتی از آن جهت در آن‌جا نخواهد بود ولی اگر هدایت نباشد، نبودن هدایت، ضلالت است. لذا بر خلاف هدایت، ضلالت را نمی‌توان به خداوند نسبت داد؛ زیرا عدم، قابل دادن و گرفتن نمی‌باشد.
اِضلال بر خلاف هدایت که تکوینی و تشریعی است، فقط تکوینی است و تشریعی ندارد؛ زیرا خداوند تبارک و تعالی هادی با لذّات است؛ چون اگر غیر از این بود گمراهان و بدکاران در برابر خداوند عذر می‌آوردند که ما خواستار هدایت تو بودیم ولی تو ما را گمراه کردی. پس خداوند همگان را در وهله نخست با هدایت تشریعی و ابتدایی خود به راه راست و صلاح و فلاح و رستگاری دعوت می‌کند و در این مرحله هیچ اضلالی وجود ندارد. ولی اگر کسی این هدایت تشریعی را نپذیرفت و به اختیار خویش، بیراهه گمراهی را پیش گرفت، و از مهلت توبه و تراخی انابه و تاخیر مجازات متنّبه نشد و استفاده نکرد و به فطرت الهی خویش برنگشت آن‌گاه به اضلال تکوینی خداوند مبتلا خواهد شد. بنابراین، اضلال و گمراه ساختن از ناحیه خداوند، همان قطع هدایت و برگرفتن نعمت و توفیق، و رها ساختن انسان به حال خود است که نتیجه‌اش گمراه شدن و سرگردان ماندن در طریق هدایت است. پس در حقیقت عمل انسان منحرف، علت برای عدم برخورداری از هدایت الهی است و این معنای اضلال تکوینی است. «الله لا یهدی القوم الظالمین».