اقامه
اَشْهَدُ اَنْ لا اِلَهَ إِلاَّ اللّهُ(۲ بار)
مقدمات شناختی و معرفتی برای اقامه نماز کامل و معنوی چیست؟
هر فردی پیش از اینکه به وادی نماز و عبادت وارد شود، باید در نظام معرفتی خود مقدمات لازم را برای دستیابی به بینش های فرانگر، دارا باشد. عبادتی که از روی شناخت و معرفت نباشد، اگر چه همیشگی باشد، بی شک رابطه ای عمیق نخواهد بود. نمازگزار پس از پشت سر گذاشتن مراحل شناختی و برخی معرفت ها و ایجاد بینش های صحیح، با استفاده از عوامل انس می تواند به مراحل عالی نمازگزاری دست یابد و نمازی که از روی عادت و بدون اثر درونی خوانده می شود، چیزی بیش از به جا آوردن یک آداب ظاهری نیست. این پیش نیازهای شناختی عبارتند از: 1. خودشناسی انسان در فرآیند خودشناسی به ضرورت عبادت پی می برد و به وجود عبادت احساس نیاز می کند. انسان در روند خودشناسی، می فهمد که زندگی به جز جنبه های مادی، چهره ای معنوی نیز دارد، این جنبه زندگی مربوط به فطرت خدادادی است. پس تنها با اخلاق نیکو و پرستش خداوند دوام می یابد. نتیجه این شناخت، درک نیازمندی های انسان به خداوند است.1 پس از درک این نیازهاست که انسان، خداوند را به خاطر نعمت های بی پایانش شکر می کند. این همان روح بندگی است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در توصیف اهمیت خودشناسی می گوید: (برترین پیروزی برای آدمی، شناختن نفس خویشتن است).2 2. خداشناسی3 و توحید انسان تا زمانی که خدا را نشناسد و به مقام عظمت او آگاه نشود، انگیزه ای برای عبادت ندارد، ولی خداشناسی نیز به دنبال خودشناسی به دست می آید.4 با این حال، پی بردن به ابعاد وسیع توحید، نیازمند تلاش برای کسب معرفت بیشتر است. امام حسین علیه السلام می فرماید: ای مردم! خداوند بندگانش را خلق نفرمود، مگر برای آنکه او را بشناسند. پس هنگامی که او را شناختند، او را عبادت کنند و هنگامی که او را عبادت کردند، دیگر بی نیاز از عبادت غیر او شوند.5 ایمان به خدای یگانه و باور توحیدی، یکی از عمده ترین پیش نیازهای معرفتی عبادت است که بدون توجه به آن، عبادت چیزی جز آداب ظاهری نخواهد بود. آگاهی از معنای واقعی توحید، بر عبادت، آثاری بسیار ژرف می نهد. بر اساس نظر عرفا و علمای اخلاق، توحید، از عالی ترین مراحل سیر و سلوک است. 3. معادشناسی آثار تربیتی معاد، یکی از بزرگ ترین راهکارهای اخلاقی برای ترک صفات ناپسند و ایجاد فضایل اخلاقی است. به گونه ای که انکار معاد را می توان بزرگ ترین عامل گستاخی بشر در سرپیچی از فرمان های الهی دانست. در مقابل، ایمان به معاد، بالاترین ضمانت اجرایی عمل به دستورهای الهی است. از این منظر، معاد یکی از مهم ترین پیش نیازهای شناختی عبادت است. آگاهی انسان از زندگی پس از مرگ، سبب انس بیشتر و واقعی او با عبادت و احساس نیاز به کسب توانایی های لازم، برای این سفر سرنوشت ساز است.6 4. امام شناسی امامت از اصول مذهب شیعه و از مبانی جهان بینی شیعی است که نقش مهمی در زندگی عبادی شیعیان داشته است. ائمه اطهار علیهم السلام افزون بر اینکه الگوهای برجسته و کامل عبادت و اسوه دین داری بوده اند، اندیشه ها و راهبردهای گران قدرشان، همواره برنامه حرکت در مسیر عبادت الهی را در اختیار انسان ها قرار می دهد از منظر شیعه ائمه علیهم السلام واسطه فیض الهی اند و سبب نزول برکات بر انسان ها می شوند و پذیرش اصل ولایت از شرایط پذیرش اعمال است.7 امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: (ما باب اللّه هستیم و راه خدا از طریق ما شناخته می شود).8 پی‌نوشت‌ها: 1. (یا أَیهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَی اللَّهِ؛ ای مردم شما نیازمند به خدایید). (فاطر: 15) 2. غررالحکم و دررالکلم، ص 232. 3. نک: محمد محمدی ری‌شهری، مبانی خداشناسی. 4. قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: (آن کس که خود را شناخت، خدای خویش را شناخت). بحارالانوار، ج 2، ص 32. 5. همان، ج 5، ص 312. 6. نک: شیخ عباس قمی، منازل الاخرة؛ مرتضی مطهری، حیات اخروی؛ عبدالله جوادی آملی، معاد در قرآن؛ جعفر سبحانی، معاد انسان و جهان. 7. اصول کافی، ج 1، ص 430؛ وسائل الشیعه، ج 1، ص 90. 8. میزان الحکمة، ج 5، ص 422؛ بحارالانوار، ج 83، ص 127. منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
هر فردی پیش از اینکه به وادی نماز و عبادت وارد شود، باید در نظام معرفتی خود مقدمات لازم را برای دستیابی به بینش های فرانگر، دارا باشد. عبادتی که از روی شناخت و معرفت نباشد، اگر چه همیشگی باشد، بی شک رابطه ای عمیق نخواهد بود. نمازگزار پس از پشت سر گذاشتن مراحل شناختی و برخی معرفت ها و ایجاد بینش های صحیح، با استفاده از عوامل انس می تواند به مراحل عالی نمازگزاری دست یابد و نمازی که از روی عادت و بدون اثر درونی خوانده می شود، چیزی بیش از به جا آوردن یک آداب ظاهری نیست. این پیش نیازهای شناختی عبارتند از: 1. خودشناسی انسان در فرآیند خودشناسی به ضرورت عبادت پی می برد و به وجود عبادت احساس نیاز می کند. انسان در روند خودشناسی، می فهمد که زندگی به جز جنبه های مادی، چهره ای معنوی نیز دارد، این جنبه زندگی مربوط به فطرت خدادادی است. پس تنها با اخلاق نیکو و پرستش خداوند دوام می یابد. نتیجه این شناخت، درک نیازمندی های انسان به خداوند است.1 پس از درک این نیازهاست که انسان، خداوند را به خاطر نعمت های بی پایانش شکر می کند. این همان روح بندگی است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در توصیف اهمیت خودشناسی می گوید: (برترین پیروزی برای آدمی، شناختن نفس خویشتن است).2 2. خداشناسی3 و توحید انسان تا زمانی که خدا را نشناسد و به مقام عظمت او آگاه نشود، انگیزه ای برای عبادت ندارد، ولی خداشناسی نیز به دنبال خودشناسی به دست می آید.4 با این حال، پی بردن به ابعاد وسیع توحید، نیازمند تلاش برای کسب معرفت بیشتر است. امام حسین علیه السلام می فرماید: ای مردم! خداوند بندگانش را خلق نفرمود، مگر برای آنکه او را بشناسند. پس هنگامی که او را شناختند، او را عبادت کنند و هنگامی که او را عبادت کردند، دیگر بی نیاز از عبادت غیر او شوند.5 ایمان به خدای یگانه و باور توحیدی، یکی از عمده ترین پیش نیازهای معرفتی عبادت است که بدون توجه به آن، عبادت چیزی جز آداب ظاهری نخواهد بود. آگاهی از معنای واقعی توحید، بر عبادت، آثاری بسیار ژرف می نهد. بر اساس نظر عرفا و علمای اخلاق، توحید، از عالی ترین مراحل سیر و سلوک است. 3. معادشناسی آثار تربیتی معاد، یکی از بزرگ ترین راهکارهای اخلاقی برای ترک صفات ناپسند و ایجاد فضایل اخلاقی است. به گونه ای که انکار معاد را می توان بزرگ ترین عامل گستاخی بشر در سرپیچی از فرمان های الهی دانست. در مقابل، ایمان به معاد، بالاترین ضمانت اجرایی عمل به دستورهای الهی است. از این منظر، معاد یکی از مهم ترین پیش نیازهای شناختی عبادت است. آگاهی انسان از زندگی پس از مرگ، سبب انس بیشتر و واقعی او با عبادت و احساس نیاز به کسب توانایی های لازم، برای این سفر سرنوشت ساز است.6 4. امام شناسی امامت از اصول مذهب شیعه و از مبانی جهان بینی شیعی است که نقش مهمی در زندگی عبادی شیعیان داشته است. ائمه اطهار علیهم السلام افزون بر اینکه الگوهای برجسته و کامل عبادت و اسوه دین داری بوده اند، اندیشه ها و راهبردهای گران قدرشان، همواره برنامه حرکت در مسیر عبادت الهی را در اختیار انسان ها قرار می دهد از منظر شیعه ائمه علیهم السلام واسطه فیض الهی اند و سبب نزول برکات بر انسان ها می شوند و پذیرش اصل ولایت از شرایط پذیرش اعمال است.7 امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: (ما باب اللّه هستیم و راه خدا از طریق ما شناخته می شود).8 پی‌نوشت‌ها: 1. (یا أَیهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَی اللَّهِ؛ ای مردم شما نیازمند به خدایید). (فاطر: 15) 2. غررالحکم و دررالکلم، ص 232. 3. نک: محمد محمدی ری‌شهری، مبانی خداشناسی. 4. قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: (آن کس که خود را شناخت، خدای خویش را شناخت). بحارالانوار، ج 2، ص 32. 5. همان، ج 5، ص 312. 6. نک: شیخ عباس قمی، منازل الاخرة؛ مرتضی مطهری، حیات اخروی؛ عبدالله جوادی آملی، معاد در قرآن؛ جعفر سبحانی، معاد انسان و جهان. 7. اصول کافی، ج 1، ص 430؛ وسائل الشیعه، ج 1، ص 90. 8. میزان الحکمة، ج 5، ص 422؛ بحارالانوار، ج 83، ص 127. منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
پاسخ:
هر فردی پیش از اینکه به وادی نماز و عبادت وارد شود، باید در نظام معرفتی خود مقدمات لازم را برای دستیابی به بینش های فرانگر، دارا باشد. عبادتی که از روی شناخت و معرفت نباشد، اگر چه همیشگی باشد، بی شک رابطه ای عمیق نخواهد بود. نمازگزار پس از پشت سر گذاشتن مراحل شناختی و برخی معرفت ها و ایجاد بینش های صحیح، با استفاده از عوامل انس می تواند به مراحل عالی نمازگزاری دست یابد و نمازی که از روی عادت و بدون اثر درونی خوانده می شود، چیزی بیش از به جا آوردن یک آداب ظاهری نیست. این پیش نیازهای شناختی عبارتند از:
1. خودشناسی
انسان در فرآیند خودشناسی به ضرورت عبادت پی می برد و به وجود عبادت احساس نیاز می کند. انسان در روند خودشناسی، می فهمد که زندگی به جز جنبه های مادی، چهره ای معنوی نیز دارد، این جنبه زندگی مربوط به فطرت خدادادی است. پس تنها با اخلاق نیکو و پرستش خداوند دوام می یابد. نتیجه این شناخت، درک نیازمندی های انسان به خداوند است.1 پس از درک این نیازهاست که انسان، خداوند را به خاطر نعمت های بی پایانش شکر می کند. این همان روح بندگی است.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در توصیف اهمیت خودشناسی می گوید: (برترین پیروزی برای آدمی، شناختن نفس خویشتن است).2
2. خداشناسی3 و توحید
انسان تا زمانی که خدا را نشناسد و به مقام عظمت او آگاه نشود، انگیزه ای برای عبادت ندارد، ولی خداشناسی نیز به دنبال خودشناسی به دست می آید.4 با این حال، پی بردن به ابعاد وسیع توحید، نیازمند تلاش برای کسب معرفت بیشتر است.
امام حسین علیه السلام می فرماید:
ای مردم! خداوند بندگانش را خلق نفرمود، مگر برای آنکه او را بشناسند. پس هنگامی که او را شناختند، او را عبادت کنند و هنگامی که او را عبادت کردند، دیگر بی نیاز از عبادت غیر او شوند.5
ایمان به خدای یگانه و باور توحیدی، یکی از عمده ترین پیش نیازهای معرفتی عبادت است که بدون توجه به آن، عبادت چیزی جز آداب ظاهری نخواهد بود. آگاهی از معنای واقعی توحید، بر عبادت، آثاری بسیار ژرف می نهد. بر اساس نظر عرفا و علمای اخلاق، توحید، از عالی ترین مراحل سیر و سلوک است.
3. معادشناسی
آثار تربیتی معاد، یکی از بزرگ ترین راهکارهای اخلاقی برای ترک صفات ناپسند و ایجاد فضایل اخلاقی است. به گونه ای که انکار معاد را می توان بزرگ ترین عامل گستاخی بشر در سرپیچی از فرمان های الهی دانست. در مقابل، ایمان به معاد، بالاترین ضمانت اجرایی عمل به دستورهای الهی است.
از این منظر، معاد یکی از مهم ترین پیش نیازهای شناختی عبادت است. آگاهی انسان از زندگی پس از مرگ، سبب انس بیشتر و واقعی او با عبادت و احساس نیاز به کسب توانایی های لازم، برای این سفر سرنوشت ساز است.6
4. امام شناسی
امامت از اصول مذهب شیعه و از مبانی جهان بینی شیعی است که نقش مهمی در زندگی عبادی شیعیان داشته است. ائمه اطهار علیهم السلام افزون بر اینکه الگوهای برجسته و کامل عبادت و اسوه دین داری بوده اند، اندیشه ها و راهبردهای گران قدرشان، همواره برنامه حرکت در مسیر عبادت الهی را در اختیار انسان ها قرار می دهد از منظر شیعه ائمه علیهم السلام واسطه فیض الهی اند و سبب نزول برکات بر انسان ها می شوند و پذیرش اصل ولایت از شرایط پذیرش اعمال است.7 امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: (ما باب اللّه هستیم و راه خدا از طریق ما شناخته می شود).8
پی‌نوشت‌ها:
1. (یا أَیهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَی اللَّهِ؛ ای مردم شما نیازمند به خدایید). (فاطر: 15)
2. غررالحکم و دررالکلم، ص 232.
3. نک: محمد محمدی ری‌شهری، مبانی خداشناسی.
4. قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: (آن کس که خود را شناخت، خدای خویش را شناخت). بحارالانوار، ج 2، ص 32.
5. همان، ج 5، ص 312.
6. نک: شیخ عباس قمی، منازل الاخرة؛ مرتضی مطهری، حیات اخروی؛ عبدالله جوادی آملی، معاد در قرآن؛ جعفر سبحانی، معاد انسان و جهان.
7. اصول کافی، ج 1، ص 430؛ وسائل الشیعه، ج 1، ص 90.
8. میزان الحکمة، ج 5، ص 422؛ بحارالانوار، ج 83، ص 127.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
- [سایر] شبهه: معرفت دینی همان معرفتی بشری است لذا معرفت دینی خالص نخواهد بود.
- [سایر] دین چه نقشی در بحران های جهان دارد؟ (بحران اخلاقی، بحران معرفتی، بحران روحی و روانی)
- [سایر] آیا نماز که عالی ترین عبادت است، به مقدمات نیاز دارد؟
- [سایر] بهترین منابع اسلام شناختی چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا اقامه نماز جماعت ظهر همزمان با اقامه نماز جمعه در مکان دیگری نزدیک محل اقامه نماز جمعه جایز است؟
- [سایر] شناخت آیهای چه نوع شناختی است؟
- [سایر] نقش دین در رفع بحرانهای اخلاقی، معرفتی، روحی و روانی چیست؟
- [سایر] چه سیر مطالعاتی برای موضوعات اعتقادی، معرفتی،خودسازی،ازدواج، تربیت فرزند و زن پیشنهاد می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا اقامه نماز جماعت ظهر و عصر در روز جمعه، به هنگام اقامه نماز جمعه در بلادی که نماز جمعه در آنها اقامه می‌شود، جایز است؟
- [سایر] آیا هرکسی نماز اول بخواند، به درجات عالی معنوی می رسد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد، که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله نوری همدانی] باید بین اذان و اقامه ندهد و اگر بین آنها بقدری فاصله دهد که اذانی را گفته اذان این اقامه حساب نشود ، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز بقدری فاصله دهد فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود ، مستحب است دوباره برای آن نماز ، اذان و اقامه بگوید .
- [امام خمینی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها بقدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز بقدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز، اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله اردبیلی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی که گفته، اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشوند، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که تصمیم دارد ده روز در محلی بماند به طوری که برای ایجاد شرایط ماندن و رفع موانع آن اقدام می‌کند؛ هر چند احتمال عقلائی بدهد که نتواند بماند، باید نماز را تمام بخواند؛ بلی اگر تصمیم دارد چنانچه مقدّمات اقامت فراهم شد ده روز بماند و برای ایجاد مقدّمات اقدام نمیکند، چنانچه اطمینان داشته باشد که مقدّمات فراهم می‌شود و عملاً ده روز میماند، نمازش تمام است، وگرنه باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر زن در آخر وقت نماز از خون پاک شود و به اندازه غسل و خواندن یک رکعت نماز یا بیشتر وقت داشته باشد باید نماز را بخواند و اگر نخواند، باید آن را قضا کند و اگر میتوانسته با تهیه مقدمات از قبل، نماز را در این وقت بخواند، داشتن وقت برای تهیه مقدمات پس از پاک شدن، لازم نیست و همین مقدار که بتواند نماز اشخاصی را که به خاطر اضطرار و عذر به صورت خاصی خوانده می‌شود - مثلاً با لباس نجس یا بدون لباس - بخواند کفایت می‌کند و اگر این مقدار هم وقت نداشته باشد، نماز واجب نیست و اگر میتوانسته با تحصیل مقدمات قبل از پاک شدن، نمازش را پس از پاک شدن در آخر وقت بخواند ولی چون تحصیل مقدمات نکرده اکنون قادر به خواندن نماز - ولو نماز افراد معذور - نیست، نماز فعلاً بر او واجب نیست ولی قضای آن واجب است.
- [آیت الله مظاهری] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحبّ است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز، اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله سبحانی] باید بین اذان و اقامه فاصله نیندازد و اگر بین آنها به قدری فاصله بیفتد، که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله بیندازد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز، اذان و اقامه بگوید.
- [آیت الله بروجردی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامة آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.
- [امام خمینی] باید بین اذان و اقامه فاصله ندهد. و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که اذانی را که گفته اذان این اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید. و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره برای آن نماز اذان و اقامه بگوید.