پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در چه سنی با عایشه ازدواج کردو هدف از این ازدواج چه بود؟

قبل از پاسخ به سؤال، باید به نکته ای اشاره کنم و آن این که در تاریخ نگاری مباحث عقیدتی و کلامی تأثیر فراوانی در چگونگی گزارش وقایع و رویدادهای تاریخی داشته و دارد. در بیشتر موارد حب و بغض ها، در روایت رویداد تأثیر گذارند. جریان ازدواج های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز از این قاعده مستثنی نیست.
بدین معنا که دشمنان اسلام چون توانائی مقابله با آموزه های اصیل دین اسلام را ندارند راه های دیگری را برای مبارزه با اسلام برگزیده اند. از جمله اینکه به دنبال یافتن نقاط ضعف در وجود پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می باشند. با این که مستشرقین در مطالعه روشمند تاریخ و تحلیل های علمی کم توان نیستند، به عمد حوادث و رویدادهای تاریخی مربوط به قرن ها قبل را، با عرف و رسوم امروزی می سنجند تا بیش از پیش نسل جوان را به حقایق دینی بد گمان کنند. از این رو بر عهده محققین و عالمان جامعه است تا ترفند های ایشان را خنثی سازند.
امّا در مورد سؤال شما، اکثر منابع اهل سنت سال عقد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و عایشه را دو سال قبل از هجرت، و برخی از ایشان سه سال قبل از هجرت، متذکر شده اند، آنها سن عایشه را در هنگام عقد شش و یا هفت سال بیان کرده اند.
و ازدواج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را با او در سن نه سالگی عایشه، هجدهماه بعد از هجرت از مکه به مدینه ذکر کرده اند.
تاریخ دقیق عقد، ماه شوال سال دهمبعد از بعثت، که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پنجاهساله می باشند و تاریخ ازدواج، ماه شوال؛ یعنی، هجده ماه بعد از هجرت به مدینه اعلام شده است.
بنابراین او در ازدواج نه ساله و در هنگام فوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 18 ساله بوده است.[1]
امّا مسائلی باید مورد توجه قرار گیرند؛ مانند این که، اکثر روایات مربوط به عایشه و احوال و فضائل او از طریق عبدالله بن زبیر خواهر زاده عایشه بیان شده است.[2] و در برخی از روایات تمایلاتی برای فضیلت تراشی برای خاندان زبیر مشاهده می شود؛ مانند، آنچه که در مورد خطاب عایشه توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با کنیه (ام عبدالله) با اشاره به عبدالله بن زبیر بیان شده است.[3] یا روایات فضیلت عایشه بر زنان جهان،[4] و روایت های مربوط به دستور خداوند برای ازدواج با عایشه[5] و نظائر آن، که نشان از تحمیل عقاید نویسندگان سنّی مذهب بر تاریخ دارد. در ضمن بیشتر روایات مربوط به کمی سن عایشه از قول خود او نقل شده[6] و علاقه زنان به کم کردن سن خویش بر هیچ کس پوشیده نیست.
امّا جعفر مرتضی عاملی، در کتاب (الصحیح من سیرة النبی الاعظم) خود در مورد سن بیان شده در مورد عایشه تردید می کند و می گوید: با اینکه اکثر مورخین سن عایشه را در هنگام عقد شش یا هفت و سن ازدواج را نه اعلام می کنند، ما می گوییم که سن عایشه بیشتر از این مقدار بوده است به دلایلی که بیان می شود:
1. ابن اسحاق می گوید که، عایشه از جمله کسانی است که در سال اوّل بعثت ایمان آورده است در حالی که خردسال بوده و او پس از هیجده نفر مسلمان شده است.[7] چون تعداد مهاجران به حبشه 80 نفر بوده و هجرت در سال پنجم هجری روی داده اگر او نوزدهمین مسلمان باشد باید در فاصله کمی قبل از بعثت به دنیا آمده باشد.
2. در منابع اهل سنت گفته شدکه، (اسماء) دختر بزرگ ابوبکر می گوید: وقتی پدرم مسلمان شد به خانه آمد و بلافاصله ما هم اسلام آوردیم و عایشه هم در حالی که کوچک بود اسلام آورد؛[8] و گفته شده: اسماء هفدهمین مسلمان بود و در سال 73 هجری در گذشت،[9] به تحقیق که سن او در هنگام مرگ صد یا بیش از آن بود و او 17 سال قبل از بعثت به دنیا آمده بود. و او ده سال از عایشه بزرگتر بود.[10] و در هنگام ولادت او ابوبکر بیست و یک ساله بود.[11] که در نتیجه بنا بر قول خود ایشان عایشه در هنگام هجرت 17 ساله می شود و اگر به روایات اسلام آوردن ابوبکر دقت شود که اهل سنت مدعی هستند اولین مسلمان است، عایشه در هنگام هجرت بالغ بوده است.
3. ابن قتیبه، سال فوت عایشه را 58 هجری در حالی که نزدیک هفتاد سال داشت ذکر می کند و با اضافه کردن این مطلب که سال وفات حضرت خدیجه سلام الله علیها سه سال یا چهار و یا پنج سال قبل از هجرت، بیان شده است و توجه به نقل قولی از عایشه، که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مرا تزویج کرد در حالی که من نه ساله بودم[12]، معلوم می شود که عایشه متولد سال اول بعثت و یا قبل از آن است؛ که با روایات مستندات 1 و 2 ناسازگار است که در نتیجه سن عایشه در هنگام عقد در سال دهم بعثت بسیار بیشتر از شش سال و در حدود 13 الی 17 سال معین می گردد.[13]
امّا در مورد هدف از ازدواج، باید گفت نکات مختلفی در مورد ازدواج های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مطرح شده است. از جمله مسائل سیاسی و تحکیم موقعیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از طریق وصلت با قبایل مختلف؛ امّا در مورد عایشه، اصرار پدر او هم مزید بر علت بوده است.[14] همان طور که به این نکته در برخی از منابع اهل سنت اشاره شده است، هر چند برخی از آنها به خاطر مقاصد سیاسی و تعصبات مذهبی، این امر را به گونه دیگری توصیف کرده اند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 حکمت تعدد همسران پیامبر صلی الله علیه و آله ، محمد علی صابونی.
2 همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ،پرسش ها و پاسخ های دفتر تبلیغات اسلامی قم.

پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن اثیر، اسد الغابة، ج6، ص188 190؛ ابن حجر العسقلانی، الاصابة، ج8، ص231 به بعد؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص409؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة،ج3، ص130؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج1، ص279؛طبری، تاریخ طبری، ج3، ص161؛ بیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص409؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج2، ص367.
[2]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1881 و ما بعد.
[3]. ابن عبدالبر، همان؛ ابن کثیر، همان، ج8، ص91.
[4]. ابن اثیر، همان، ج6، ص189.
[5]. ابن حجر، همان،ج8، ص234.
[6]. ابن حجر، همان.
[7]. ابن هشام، عبدالملک، همان،ج1، ص254.
[8]. کراجکی، کنزالفوائد، ص124، به نقل از: الجعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج4، ص97.
[9]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1782.
[10]. ابن اثیر، همان، ج6، ص9.
[11]. همان منبع.
[12]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1882.
[13]. العاملی، سید جعفر المرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، قم، دارالحدیث، چاپ اوّل، 1385ش، ج4، ص96 102.
[14]. ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقاهر العطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1410ق، ج8.ص49.
منبع: اندیشه قم