پس انداز
به آنچه براى نیاز آینده کنار گذاشته و اندوخته مى‌شود، ذخیره گویند. از احکام ذخیره در باب هاى خمس، حج و تجارت سخن رفته است.
آیا می‌شود وام را گرفت و به عنوان سپرده در بانک پس انداز کرد و از سود آن، اقساط وام را پرداخت؟
بانک ها غالبا در ضمن عقود شرعیه تسهیلاتی را می‌دهند، پس باید در همان کار مصرف شود و پس‌انداز نشود تا سودی که به بانک می‌پردازد ربا نباشد مانند وام خرید خودرو که باید خودرو خریداری شود. در مورد وامهای قرض‌الحسنه که سود نمی‌گیرند، هدف این وام‌ها برای رفع حوائج و مقاصد ضروری و نیازهای افراد نیازمند است (وام مشروط است) و برای سرمایه‌گذاری نمی‌دهند و نمی‌توان از این شرط تخلف کرد. تذکر: چنانچه بخواهند پول را در همان مورد مصرف کنند ولی تا زمان مصرف در بانک بگذارند اشکال ندارد؛ ولی پول باید حتما در همان کار مصرف شود.
بانک ها غالبا در ضمن عقود شرعیه تسهیلاتی را می‌دهند، پس باید در همان کار مصرف شود و پس‌انداز نشود تا سودی که به بانک می‌پردازد ربا نباشد مانند وام خرید خودرو که باید خودرو خریداری شود. در مورد وامهای قرض‌الحسنه که سود نمی‌گیرند، هدف این وام‌ها برای رفع حوائج و مقاصد ضروری و نیازهای افراد نیازمند است (وام مشروط است) و برای سرمایه‌گذاری نمی‌دهند و نمی‌توان از این شرط تخلف کرد. تذکر: چنانچه بخواهند پول را در همان مورد مصرف کنند ولی تا زمان مصرف در بانک بگذارند اشکال ندارد؛ ولی پول باید حتما در همان کار مصرف شود.
عنوان سوال:
آیا می‌شود وام را گرفت و به عنوان سپرده در بانک پس انداز کرد و از سود آن، اقساط وام را پرداخت؟
پاسخ:
بانک ها غالبا در ضمن عقود شرعیه تسهیلاتی را می‌دهند، پس باید در همان کار مصرف شود و پس‌انداز نشود تا سودی که به بانک می‌پردازد ربا نباشد مانند وام خرید خودرو که باید خودرو خریداری شود. در مورد وامهای قرض‌الحسنه که سود نمی‌گیرند، هدف این وام‌ها برای رفع حوائج و مقاصد ضروری و نیازهای افراد نیازمند است (وام مشروط است) و برای سرمایه‌گذاری نمی‌دهند و نمی‌توان از این شرط تخلف کرد. تذکر: چنانچه بخواهند پول را در همان مورد مصرف کنند ولی تا زمان مصرف در بانک بگذارند اشکال ندارد؛ ولی پول باید حتما در همان کار مصرف شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر پول در حساب سپرده بانکی بر اساس معامله شرعی در بانک گذاشته شود سودآن را می توان تصرف نمود. بنابراین بفرمایید: 1 منظور از معامله شرعی چیست؟ 2 بانک ها اعلام می نمایند سود سپرده ناشی از مشارکت است. به همین دلیل سود به طور علی الحساب پرداخت گردیده و در پایان سال مالی پس از محاسبه سود مشارکت مابقی سود اعلام و پرداخت می گردد. آیا با توجه به مراتب فوق سود ربا محسوب می گردد؟
- گفته شده اگر وامی را اخذ نموده و تا سال خمسی آن را مصرف نکنیم می بایست به اندازه اقساط واریز شده خمس را پرداخت نماییم. سوال اینجاست که اقساط پرداختی در ماه های اول صرفاً مربوط به سود آن وام است و از خود پول چیزی کم نشده است. مثلاً اگر ده میلیون وام گرفته و باید یازده میلیون پرداخت کنیم، در ماه های ابتدایی اقساط آن یک میلیون سود پرداخت شده و چیزی از اصل وام کم نشده است. آیا با این فرض باید خمس اقساط پرداختی را حساب و پرداخت نماییم؟
- آیا صندوق های قرض الحسنه مجازند با اجازه صاحبان پول درصدی از پس انداز ها را در بانک سپرده گذاری کرده سود دریافت نمایند و صرف مخارجات صندوق و یا سایر امورات خیر نماید؟
- سرمایه گذاری در بانک های اسلامی و دریافت سود سپرده از آن ها چه حکمی دارد؟
- سپرده گذاری کردن طلا در بانک و گرفتن سود آن چه حکمی دارد؟
- دریافت سود در برابر سپرده گذاری در بانک ها چه حکمی دارد؟
- اگر شخصی طبق یک عقد شرعی وام خرید کالا بگیرد و سود این وام از طرف بانک 14 درصد اعلام شود و بانک در ضمن این قرارداد شرط کند که در صورتیکه اقساط را به موقع پرداخت نکند دو درصد اضافه گرفته خواهد شد ، چه حکمی دارد ؟ اگر اشکال دارد و صحیح نیست پس چگونه است که در جرائم رانندگی که بعد از یکماه دو برابر می شود ، فرموده اید نوعی مجازات و تعزیر است و اشکالی ندارد ؟
- شرطی ضمن یک عقد بیع منعقد شده که فروشنده متعهد می شود در صورتی که خریدار نتواند قسمتی از ثمن را از بانک وام بگیرد بایع شخصاً آن مبلغ را با سود بانکی به مشتری وام دهد و عملاً بخشی از ثمن را به صورت اقساط به علاوه سود بگیرد؛ آیا شرط مذکور صحیح است؟
- شرطی ضمن یک عقد بیع منعقد شده که فروشنده متعهد می شود در صورتی که خریدار نتواند قسمتی از ثمن را از بانک وام بگیرد بایع شخصاً آن مبلغ را با سود بانکی به مشتری وام دهد و عملاً بخشی از ثمن را به صورت اقساط به علاوه سود بگیرد؛ آیا شرط مذکور صحیح است؟
- بعضی از متّهمین یا طرفین دعوا به دستور دادگاه مبالغی را به عنوان تأمین برای مدّتی در بانک به حساب دولت واریز می نمایند، چنانچه بانک از سوی خود سودی به این وجه سپرده شده پرداخت نماید، آیا این سود متعلّق به سپرده گذاران است، یا این که متعلّق به دولت است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] حکم سود بانکی، سود وام و سود سپرده چیست؟
- [سایر] با سلام مقداری پول در بانک ملت به عنوان سپرده کوتاه مدت گذاشته ام تا سود 19.5 درصدی بگیرم. آیا کار درستی کرده ام؟ گرفتن سود بانکی شرعی است؟ و اینکه از ابتدا چون سود بانک ملت بیشتر از دیگر بانک ها بود در این بانک سپرده گذاری کرده ام. یعنی از ابتدا شرط سود کرده ام. حکم این کار چیست؟ امروز سود ماه اول پرداخت می‌شود. از نظر شرعی می توانم از آن استفاده کنم؟
- [آیت الله اردبیلی] وام گیرندهای از بانک با شخصی قرارداد می بندد که: 1- وام دریافتی کلاً در اختیار شخص (ب) قرار داده می‌شود 2- شخص (ب) متعهد به پرداخت کلیة اقساط وام دریافتی میگردد. 3- پس از پرداخت اقساط وام توسط شخص (ب)، نامبرده معادل مبلغ وام را به شخص (الف) وام گیرنده پرداخت نماید. این اقدام توسط شخص (الف) و (ب) واجد چه حکم شرعی است؟
- [آیت الله اردبیلی] پدرم مبلغی در حساب بانکی (سپرده) خود دارد و با سود علیالحساب آن قسط وام منزل خود را پرداخت میکند. اگر بخواهد این پول را به من قرض بدهد، من به چه صورت میتوانم اقساط وامش را پرداخت کنم که اشکال شرعی نداشته باشد؟
- [آیت الله اردبیلی] پدرم مبلغی در حساب بانکی (سپرده) خود دارد و با سود علیالحساب آن قسط وام منزل خود را پرداخت میکند. اگر بخواهد این پول را به من قرض بدهد، من به چه صورت میتوانم اقساط وامش را پرداخت کنم که اشکال شرعی نداشته باشد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا به سود پولی که در بانک سپرده گذاری شده در صورتی که خمس اصل پول پرداخت شده باشد خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] 4- آیا به سود پولی که در بانک سپرده گذاری شده در صورتی که خمس اصل پول پرداخت شده باشد خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله سبحانی] بانک مبلغی را به سپرده گذار به عنوان سود، به مبلغ مشخص مثلاً 15درصد، پرداخت می کند آیا این نوع معامله، ربا است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا سپرده گذاری در بانک به قصد بکارگیری آن در یکی از معاملات حلال و بدون تعیین دقیق سهم سپرده گذار از سود، به این شرط که بانک هر شش ماه سهم او را از سود بپردازد، جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] این جانب ضمانت شخصی را در بانک برای مبلغ مشخص و مدت معینی که از طرف بانک اعلام گردیده، نمودهام و در مقابل اصل وام و سود آن بانک از این جانب سفته دریافت کرده است، شخص وام گیرنده ورشکست و متورای میباشد، این جانب بر مبنای اینکه ضمانت را قبول نمودهام اصل و سود وام را پرداخت نمودهام مجدداً بانک مبلغی را به عنوان جریمه مطالبه مینماید در صورتی که وام را به این جانب پرداخت نکرده که با آن معاملهای انجام دهم که جریمه شامل حال بنده باشد و از طرف این جانب فقط ضمانت اصل وام و سود آن را که مدت پرداخت آن از طرف بانک مشخص گردیده است قبول کردهام و به تعهد خود عمل نمودهام و با توضیحاتی که به عرض مبارک رساندم جناب عالی بفرمایید که شرعا این جانب مسئول پرداخت جریمهای که بانک مطالبه کرده هستم یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] در مسائل قبل گفته شد که حکم قرض دادن به بانک مانند حکم قرض گرفتن از بانک است، و چنانچه در قرارداد وام شرط سود شده باشد ربا و حرام است، و فرق نمیکند که پولی که به بانک داده می‌شود بهصورت (سپرده ثابت) باشد، یعنی صاحب پول بر حسب قرارداد تا مدت معینی نمیتواند از پول خود استفاده کند، یا بهنحو (حساب در گردش) باشد، که هر موقع بخواهد میتواند از پول خود استفاده کند، و در هر دو صورت حرام است.
- [آیت الله وحید خراسانی] در مساله قبل گذشت که حکم قرض دادن به بانک مانند حکم قرض گرفتن از بانک است و چنانچه در قرارداد وام شرط فایده و سود شده باشد ربا و حرام است و فرق نمی کند پولی که به بانک داده می شود به نحو سپرده ثابت باشد یعنی صاحب پول بر حسب قرار داد تا مدت معینی نمی تواند از پول خود استفاده نماید یا به نحو حساب در گردش باشد که هر موقع بخواهد می تواند از پول خود استفاده کند ولی چنانچه شرط سود نشود و خود را طلب کار نداند اگرچه بانک به او سود بدهد گذاشتن پول نزد ان بانک جایز است و در بانک های دولتی و مشترک که به شرکت دولت و مردم تاسیس شده است بنابر احتیاط واجب یک پنجم ان سود را به نیت مافی الذمه به سادات فقیر بدهد و بقیه از منافع ان سال می باشد که اگر در موونه ان سال صرف نشود باید خمس ان را بپردازد
- [آیت الله خوئی] وام گرفتن از این بانکهای شخصی و وام دادن به آن‌ها که در شرط سود و فایده شده باشد جایز نیست و ربا و حرام است، ولی میتوان با انجام دادن عملی که ذیلًا اشاره می‌شود، از ارتکاب به حرام و از ابتلاء و ربا دور شد و آن شخصی که میخواهد وام بگیرد کالا و جنسی را از بانک و یا وکیل او به نسبت معینی 10 درصد یا 20 درصد از قیمت بازار گرانتر بخرد، به شرط بانک مبلغ مورد تقاضای او را تا مدت معینی به او قرض دهد و یا کالا و جنسی را به بانک یا وکیل او به کمتر از قیمت بازار به نسبت معینی بفروشد، به شرط بانک مبلغ مورد تقاضای او را قرض دهد و همین طور در عکس قضیه، اگر بخواهد وام به بانک دهد، بانک کالا و جنسی را بیشتر از قیمت بازار از او بخرد به شرط مبلغ مورد نظر را به بانک قرض دهد یا کالا و جنسی را به کمتر از قیمت بازار، بانک به او بفروشد به شرط مبلغی را تا مدت معینی به بانک قرض دهد و با این کار میتوان از ربا دور شد. اما فروختن مبلغی به ضمیمة چیزی به مبلغ بیشتری تا مدت معینی، مانند یک صد تومان را به ضمیمة یک قوطی کبریت و یا یک عدد استکان مثلًا بفروشند به یک صد و ده تومان به مدت دو یا سه ماه یا بیشتر، جایز نیست و این عمل در واقع همان وام دادن با سود است که به صورت خرید و فروش انجام می‌شود.
- [آیت الله سیستانی] سپردهگذاری در بانکهای خصوصی به معنای قرض دادن به آن‌ها با شرط دریافت سود جایز نیست و اگر کسی چنین کند، اصل سپردهگذاری صحیح و شرط باطل است. و اگر بانک سود را پرداخت کرد، او مالک نمیشود، ولی اگر مطمئن باشد که مالکان بانک حتی در صورت علم به عدم مالکیت شرعی به تصرف او در این مال (سود) راضی هستند، تصرف او اشکال ندارد. و غالباً چنین است.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که سفته را امضا میکند اگر قصد ضمان کند و شرایط ضمان مراعات شده باشد ضامنِ شخص وام گیرنده است و بانک یا طلبکار دیگر حق دارد به او رجوع نماید و او ملزم به پرداخت بدهی خواهد بود.
- [آیت الله علوی گرگانی] در صورتی که بیمه کننده به پرداخت اقساط بیمه کمّاً وکیفاً اقدام نکند، واجب نیست بر بیمهگر که خسارت وارده را جبران کند و بیمهکننده حق ندارد آنچه از اقساط بیمه پرداخت کرده است، مسترد بدارد و پس بگیرد.
- [آیت الله خوئی] درصورتی که بیمهکننده به پرداخت اقساط بیمه کمّاً و کیفاً اقدام نکند، واجب نیست بر بیمهگر که خسارات وارده را جبران کند و بیمهکننده حق ندارد آنچه از اقساط بیمه پرداخت کرده است مسترد بدارد و پس بگیرد.
- [آیت الله علوی گرگانی] در مسأله قبل گفته شد که حکم قرض دادن به بانک مانند حکم قرض گرفتن از بانک است، چنانچه در قرارداد وام شرط فائده وسود شده باشد ربا وحرام است وفرق نمیکند پولی که به بانک داده می‌شود به نحو سپرده ثابت باشد یعنی صاحب پول بر حسب قرارداد تا مدّت معیّنی نمیتواند از پول خود استفاده کند یا به نحو حساب در گردش که هر موقع بخواهد میتواند از پول خود استفاده کند، ولی چنانچه شرط سود نشده باشد وصاحب پول به این قصد پول خود را به بانک نمیدهد که فائدهای ازآن عاید او گردد و اگر سودی هم به او ندهند خود را طلبکار نمیداند و مطالبه نخواهد کرد، در این صورت گذاشتن پول نزد آن بانک جائز است واشکال ندارد. بانکی که بوسیله دولت سرمایه‌گذاری شده و به سرمایه دولت میباشد این بانکها را دولتی مینامند.
- [آیت الله بهجت] کسی که پول به بانک میدهد چنانچه شرط سود نشده باشد و صاحب پول به این قصد پول خود را به بانک ندهد که از آن فایدهای عاید او گردد و اگر بانک سودی هم به او ندهد خود را طلبکار ندانسته و مطالبه نکند در این صورت گذاشتن پول نزد آن بانک جایز است و سود آن هم اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] سپردهگذاری در بانکهای خصوصی که در واقع قرض دادن به آن‌ها است در صورتی که شرط سود نکند جایز است، هرچند بداند به او سود می‌دهند و منظور از شرط نکردن این نیست که شخص قلباً بنا نداشته باشد که سود را مطالبه کند اگر بانک نپرداخت؛ زیرا ممکن است این بنا را نداشته باشد ولی شرط کند و ممکن است بنا را نداشته باشد ولی شرط نکند، بلکه منظور از شرط نکردن این است که سپردهگذاری را مشروط به تعهّد بانک به پرداخت سود نکند.