اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
آیا فرزندان یا بعضی از آنها می توانند هزینه هایی که برای درمان پدر متوفای خود کرده اند را از ورثه و یا اصل اموال مطالبه کنند؟
مخارج بیماری پدر بر عهده خود اوست و از ترکه برداشته می شود مگر این که بعضی از فرزندان یا غیر آنها به میل خود آن را پرداخته باشند.
مخارج بیماری پدر بر عهده خود اوست و از ترکه برداشته می شود مگر این که بعضی از فرزندان یا غیر آنها به میل خود آن را پرداخته باشند.
عنوان سوال:
آیا فرزندان یا بعضی از آنها می توانند هزینه هایی که برای درمان پدر متوفای خود کرده اند را از ورثه و یا اصل اموال مطالبه کنند؟
پاسخ:
مخارج بیماری پدر بر عهده خود اوست و از ترکه برداشته می شود مگر این که بعضی از فرزندان یا غیر آنها به میل خود آن را پرداخته باشند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فردی به صورت شفاهی وصیّ و ناظری برای خود مشخّص نموده، امّا وصیّت نامه کتبی ندارد. آیا اموال او ثلث میشود؟ اگر ثلث نمیشود، آیا ورثه میتوانند برای ذخیره اخروی پدر، بخشی از اموال را ثلث قرار دهند؟
- گر یکی از فرزندان خانواده ای طلاق بگیرد، و در این هنگام برای فرزند دیگرشان خواستگاری بیاید، و پدر و مادر مجبور شوند از مهریّه فرزند بزرگتر برای مخارج ازدواج فرزند دیگر هزینه کنند، چه حکمی دارد؟
- اگر یکی از فرزندان خانواده ای طلاق بگیرد، و در این هنگام برای فرزند دیگرشان خواستگاری بیاید، و پدر و مادر مجبور شوند از مهریّه فرزند بزرگتر برای مخارج ازدواج فرزند دیگر هزینه کنند، چه حکمی دارد؟
- با عنایت به این که تقدیم دادخواست به دادگاه ها از طرف مدّعی مستلزم مخارج زیادی، از قبیل هزینه تمبر دادرسی، هزینه کارشناسی، هزینه تهیّه وسیله اجرای معاینه محلّ، و مانند آن می باشد، آیا دادگاه می تواند (در صورت وارد تشخیص دادن اصل دعوای خواهان،) علاوه بر اصل موضوع، حکم به محکومیّت مدّعی علیه نسبت به پرداخت هزینه های مزبور بنماید؟
- در صورت عدم توانایی مالی میّت برای تأمین مخارج واجب مانند کفن و دفن، چنانچه یکی از ورثه هزینه تجهیز میّت را بپردازد آیا می تواند بعد از تجهیز میّت، جهت وصول هزینه ها به سایر ورثه رجوع کند؟
- اگر مقداری از اموال متوفی وقف شده باشد آیا ورثه از آن مال، سهم می برند؟
- زنی فوت کرده و مهریه خود را نگرفته است. در حالی که شوهر او زنده است آیا ورثه او شامل پدر و مادر و خواهر و برادر یا دیگر ورثه می توانند ادعایی در خصوص مطالبه مهریه او داشته باشند در دو حالت زیر: 1- زن فرزند دارد 2- زن فرزند ندارد
- اگر ورثه کافر،همگی کافر باشند اموال بین آن ها تقسیم می شود یا به حاکم شرع می رسد؟
- آیا دندان پزشک می تواند برای درمان افراد غیر عادّی (افراد حسّاس، بچّه ها و مانند آن) با توجّه به وقت بیشتری که صرف درمان می کند، مبلغ زیادتری مطالبه نماید؟
- آیا قیم پدری که محجور است ،میتواند از طرف پدر به فرزندان آن پدر، قرض ربوی بدهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا در صورت ثابت شدن دیه، علاوه بر آن می توان هزینه هایی مثل طول درمان و هزینه های بیمارستان و... را از جانی مطالبه کرد؟
- [امام خمینی] برای انجام حجّی که نیابتا برای پدر انجام میشود، در صورتی که هزینه آن از مال الارث (اصل ترکه) تأمین شده باشد، آیا رضایت سایر ورثه شرط است یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] اگر پدر هزینه درمان دندان فرزند را نمی دهد آیا می توان از زکات به ایشان پرداخت کرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا پدر و مادر در صورت فقر و بی نیازی، می توانند در اموال فرزندان خود تصرف کنند یا خیر؟ و در صورت عکس آن آیا اولاد بدون اجازه می توانند در صورت نیاز از اموال پدر و مادر بردارند؟
- [آیت الله بهجت] پس از فوت پدر، آیا مادر در قبال حضانت فرزندان صغیر می تواند از جدّ پدری مطالبه ی اجرت کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] پس از فوت پدر، آیا مادر در قبال حضانت فرزندان صغیر می تواند از جدّ پدری مطالبه اجرت کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر هبهای از طرف پدر به پسران واگذار شده و بعد از تحویل دادن زمین یا جنس، آیا پدر میتواند آن هبه را از فرزندان خود مطالبه کند؟
- [آیت الله بهجت] یکی از ورثه، سهم خود و دیگران از ورثه را بدون اذن آنان تصرّف می کند و بر آن معامله انجام می دهد. در صورت فوت تمام آن ورثه (ظالم و مظلوم)، آیا فرزندان مظلومین، حقّ مطالبه از فرزندان ظالم را دارند؟
- [آیت الله بروجردی] آیا زوجه از اموال غیر منقول زوج متوفّای خود از قبیل خانه و زمین مزروعی و باغ، ارث میبرد یا خیر؟
- [آیت الله سیستانی] آیا هزینه درمان و هزینه دارو و بیمارستان جزء نفقه زن محسوب می شود یا خیر ؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مخارج محکم کردن قبر میت در جایی که لازم است و همچنین هزینه انداختن در دریا را باید از اصل مال میت بردارند.
- مقدار واجب کفن و هزینه واجبات دیگر مانند غسل و حنوط و دفن را از اصل مال برمی دارند، و احتیاجی به وصیت ندارد و اگر میت مالی نداشته باشد، از بیت المال می دهند.
- هرگاه کسی که بدهکار است و زراعتی نیز دارد فوت کند و ورثه پیش از آن که زکات زراعت واجب شود دین او را از اموال دیگری بدهند، هرکدام از ورثه سهمش به اندازه زکات برسد باید زکات را بدهد اما اگر دین او را قبل از واجب شدن زکات نپردازند، چنانچه مال میت فقط به اندازه دین است زکات واجب نمی شود.
- پدر و جد پدری طفل (بنابر احتیاط واجب) در صورتی حق تصرف و خرید و فروش در اموال طفل را دارند که برای او مصلحتی داشته باشد، همچنین وصی و حاکم شرع.
- هرگاه در مرضی که با آن از دنیا می رود بگوید مقداری به کسی بدهکار است چنانچه متهم باشد که برای ضرر زدن به ورثه این اقرار را نموده است باید آن را از ثلث او حساب کنند و اگر متهم نباشد از اصل مال می دهند.
- کسی که آثار مرگ را در خود می بیند اگر مالی نزد کسی دارد، یا در جایی پنهان کرده که ورثه نمی دانند، چنانچه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود باید به آنان اطلاع دهد و نیز در صورتی که فرزندان صغیر دارد و اگر قیم و سرپرست معین نکند حق آنها از بین می رود یا خودشان ضایع می شوند، باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
- کسی که آثار مرگ را در خود می بیند اگر مالی نزد کسی دارد، یا در جایی پنهان کرده که ورثه نمی دانند، چنانچه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود باید به آنان اطلاع دهد و نیز در صورتی که فرزندان صغیر دارد و اگر قیم و سرپرست معین نکند حق آنها از بین می رود یا خودشان ضایع می شوند، باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
- هرگاه کسی وصیت های متعدد برای کارهای مختلف کند و ثلث او کفایت نکند، باید به ترتیب آنچه در وصیت ذکر شده عمل کنند تا به اندازه ثلث برسد و بقیه وصیت باطل است (مگر این که ورثه اجازه دهند) اما اگر در وصیت خود واجبات را هم ذکر کرده باشد مانند حج و خمس و زکات و مظالم این قسمت از اصل مال برداشته می شود و بقیه از ثلث.
- بدهکاری و حج واجب و خمس و زکات و مانند آن را باید از اصل مال بدهند، اگر چه وصیت نکرده باشد و چنانچه چیزی اضافه بیاید هرگاه وصیتی کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند باید به وصیت عمل کنند و اگر کسی وصیت نکرده باشد ثلث برای او نیست و آنچه بعد از ادای دین اضافه می ماند مال ورثه است.
- هرگاه از میت فرزندی در شکم مادر باشد و در طبقه او وارث دیگری نیز مانند اولاد و پدر و مادر وجود داشته باشد، باید هنگام تقسیم برای بچه ای که در شکم مادر است سهم دو پسر را کنار بگذارند، هرگاه زنده به دنیا آمد ارث می برد و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختربه دنیا آید زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم می کنند و اگر در طبقه او وارث دیگری نباشد هرگاه حمل زنده متولد شود تمام مال به او می رسد و الا میان سایر ورثه تقسیم می گردد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه او بوده است ورثه پیش از ادای حجّ نمیتوانند در اموال میّت تصرّف کنند و همچنین است هر واجب مالی نظیر خمس و زکات و قرض، ولی اگر وصی میّت یا قیّم او واجب مالی را از اصل مال بیرون کند ورثه میتوانند در اموال میّت تصرّف کنند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زن بنابر آنچه بیان شد تنها از قیمت اموال غیر منقول ارث میبرد لذا نمی تواند به مقدار سهم الارث خود عین اموال را مطالبه کند همانطور که سایر ورثه هم باید پول اموال غیر منقول را به زن بدهند البته اگر با هم مصالحه کنند مانعی ندارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر زن مهریه خودش را نگرفته باشد ونبخشیده باشد بعد از مرگ شوهر میتواند انرا مطالبه کتد و ورثه باید از اصل مال میت مهریه زن رامثل بقیه دیون میت بدهند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر زن اموال یا حقوق خود را در اختیار شوهر قرار داده باشد الف: اگر آنها را به شوهر بخشیده باشد نمیتواند آنرا مطالبه کند. ب: اگر اموال خود را در اختیار شوهر قرار داده باشد و شوهر آنرا مصرف کرده باشد نمیتواند آنرا مطالبه کند. ج: اگر اموال خود را در اختیار شوهر قرار داده باشد و شوهر آنرا مصرف نکرده باشد میتواند آنرا مطالبه کند. د: اگر اموال و حقوق خود را به شوهر قرض داده باشد میتواند همان مبلغ را مطالبه کند. ه : اگر اموال وحقوق خود را به شوهر داده تا با آن چیزی را به شراکت بخرد در آن چیز با شوهر شریک میباشد و حق دارد سهم شراکت خود را مطالبه کند و: البته در تمام موارد مذکور احتیاط این است که با ورثه دیگر مصالحه کنند. شرائط ارث زن و شوهر
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طبقه اول عبارتند از پدر مادر فرزندان فرزندان آنها (نوه) به تفصیلی که بیان می شود.
- [آیت الله اردبیلی] هزینه انداختن در دریا و هزینه محکم کردن قبر میّت را در صورتی که لازم باشد، باید از اصل مال میّت بردارند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی حجّ واجب میّت را تبرّعاً به جا آورد بر ورثه واجب نیست برای او نایب بگیرند و مقدار هزینه حجّ به ورثه میرسد.
- [آیت الله مظاهری] در معامله بیع شرط، خیار، منتقل به ورثه میشود بنابراین اگر خریدار بمیرد فروشنده میتواند ملک را از ورثه او مطالبه نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر تمام فرزندان میت قبل از او مرده باشند فرزندان آنها (نوه ها) از متوفی ارث می برند. نحوه ارث بردن به این صورت است که فرض می شود فرزندان میت زنده هستند و سهم هر یک را طبق مسائل قبل معین نموده و بین فرزندان آنها تقسیم می کنیم مثلا اگر میت یک پسر و یک دختر داشته است 32 اموال میت به فرزندان پسر او می رسد (هر چند یک دختر باشد) و 31 اموال او به فرزندان دختر او می رسد (هرچند پسر باشند).
- [آیت الله جوادی آملی] .هزینه ای که برای کسب و تجارت انجام می شود، از سود آن کسر می شود, چنان که هزینه سالانه خود شخص و عیال و فرزندان او از درآمد سال کسر شده و خمس سودِ مانده پرداخت میشود.