اماکن عمومی
اماکن عمومی به مکانهایی که متعلق به عموم مردم می باشد گفته می شود. از آن در بابهای احیاء موات، لقطه و غصب سخن رفته است.
برخی اوقات در مساجد یا اماکن عمومی کفشها جا به جا می شود، استفاده از کفش های بجا مانده چه صورت دارد؟
در صورتی که یقین به رضایت صاحبان آن داشته باشد اشکال ندارد. در غیر این صورت، اگر کفشی را که برده اند قیمتش مساوی یا بیشتر از کفشی باشد که به جا گذارده اند، می توان به عنوان تقاص برداشت. و اگر کفش به جا مانده قیمتش بیشتر باشد، باید معادل مقدار اضافی را به شخص فقیری پرداخت کرد.
در صورتی که یقین به رضایت صاحبان آن داشته باشد اشکال ندارد. در غیر این صورت، اگر کفشی را که برده اند قیمتش مساوی یا بیشتر از کفشی باشد که به جا گذارده اند، می توان به عنوان تقاص برداشت. و اگر کفش به جا مانده قیمتش بیشتر باشد، باید معادل مقدار اضافی را به شخص فقیری پرداخت کرد.
عنوان سوال:
برخی اوقات در مساجد یا اماکن عمومی کفشها جا به جا می شود، استفاده از کفش های بجا مانده چه صورت دارد؟
پاسخ:
در صورتی که یقین به رضایت صاحبان آن داشته باشد اشکال ندارد. در غیر این صورت، اگر کفشی را که برده اند قیمتش مساوی یا بیشتر از کفشی باشد که به جا گذارده اند، می توان به عنوان تقاص برداشت. و اگر کفش به جا مانده قیمتش بیشتر باشد، باید معادل مقدار اضافی را به شخص فقیری پرداخت کرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فیلم برداری از مساجد، که بازیگر باید در آن ایفای نقش کند، چه حکمی دارد؟ اماکن متبرّکه و امامزاده ها چطور؟
- در بعضی از مساجد بعضی کفش های خود را در مسیر راه قرار می دهند و با تمام احتیاطی که می کنیم گاهی پایمان به کفش دیگران می خورد یا سهوا پا روی آن می گذاریم، آیا باید از صاحب کفش حلالیت بطلبیم؟
- کفش هایم را در مسجد اشتباها برده بودند و کفشی دیگر که مشابه به آن بود را باقی گذاشته اند آیا می توانم از آنها استفاده کنم؟
- مالی را پیدا کرده ام که ارزش آن کمتر از یک درهم است آیا می توانم آن را در محل های عمومی مانند مسجد بگذارم؟
- آیا وقف کردن اجناسی که احتمال سرقت آن زیاد است، و همین امر سبب می‌شود که اغلب اوقات درِ مسجد بسته باشد، صحیح است؟
- چند قطعه زمین وقف شده تا اجاره آن را هر ساله دهه اوّل محرّم در مسجد اطعام دهند؛ گاهی اوقات مقداری از اجاره فوق الذکر باقی می ماند. نظر به اینکه مسجد، قدیمی است و نیاز مبرم به تعمیرات اساسی دارد آیا هیئت امناء مسجد می توانند باقیمانده اجاره را صرف تعمیرات مسجد نمایند؟
- گاهی اوقات در برخی برنامه های کوهنوردی، شرایط آب و هوایی و جسمانی انسان به حدی است که قرائت نماز جز در حال حرکت و یا با کفش امثالهم، امکان ندارد و موجب خطر جانی می گردد. در فرض مذکور و با توجه به اینکه گاهی اوقات پیش بینی حدوث شرایط فوق از قبل امکان پذیر می باشد، حکم انجام چنین برنامه هایی همچنین قرائت نماز چگونه است؟
- آیا فردی که اجیر شده در مسجد الحرام ختم قرآن بجا آورد، می تواند در حین طواف قرآن بخواند؟
- هیأت امنای مسجدی قصد دارند فاضلاب توالت عمومی مسجد را به وسیله لوله کشی از قبرستان متروکه ای که حدود سی و پنج سال در آن مرده ای دفن نکرده اند و ظاهراً آثار و شواهدی در آن جا دلالت بر قبرستان بودن نمی کند عبور دهند بدون این که نجاست تماسی با خاک قبرستان داشته باشد، آیا این کار جایز است؟
- در سنوات گذشته بعضی از املاک، که گاهی شامل چندین روستا می شده، توسّط مالکین بزرگ وقف شده است، با عنایت به این که در این روستاها قبل از وقف شدن املاک، حمّام، اشجار، پل، تپه، قبرستان، مسجد و امامزاده وجود داشته که وقفنامه ای جهت این مورد تنظیم نشده و اگر هم بوده فعلاً در دسترس نیست. آیا متولّی موقوفات می تواند به استناد وقفنامه تنظیم شده، ادّعایی در خصوص اماکن موجود قبل از تنظیم وقفنامه داشته باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] گاهی اوقات در مسجدالحرام و مسجدالنبی کفشهای انسان گم می شود و مشاهده می شود که کفشهای فراوانی روی هم ریخته و مأموران نظافت مسجد آنها را جمع آوری کرده و دور می ریزند، آیا جایز است از آن کفشها استفاده کنیم؟
- [آیت الله اردبیلی] در اماکن عمومی (مانند مدارس)، محلّی را برای سرایداران جهت نگهبانی و حفظ اموال دولتی میسازند تا در آن جا مسکن گزینند؛ ولی گاهی مشاهده می‌شود در همان اماکن عمومی، از بودجه بیت المال محلّی را برای اسکان کارمندان دیگر (به غیر از سرایداران یا خدمتگزاران) میسازند و آن اماکن عمومی را منزل موقّت قرار میدهند. آیا خواندن نماز در چنین مکانی اشکال ندارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی در ساختمانها کفشها را دزدیده دستگیر شده است آیا شرعاً میتوانیم در مسجد او را معرّفی کنیم؟
- [آیت الله خامنه ای] استعمال دخانیات در اداره های دولتی و اماکن عمومی چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا نماز خواندن در نمازخانه های اماکن عمومی و یا دولتی جایز است؟
- [آیت الله مظاهری] با توجه به لزوم طهارت مساجد و اماکن متبرّکه، آیا ورود اهل کتاب و کفّار به اماکن متبرّکه (مانند حرم اهل بیت( و مساجد و امامزادهها جایز است؟
- [آیت الله بهجت] آیا استعمال دخانیات در اماکن عمومی که گاه موجب آزار و یا ضرر رساندن به دیگران می شود، جایز است؟
- [آیت الله بهجت] آیا زکات را می توان صرف در اماکن عمومی کرد که افراد متمکّن نیز از آن استفاده می کنند؟
- [آیت الله بهجت] اگر رویه ی کفش نجس شود، آن را واکس بزنیم و پای تر روی کفش گذاشته و وارد مسجد شویم، آیا فرش مسجد نجس می شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] احکام ورود کفّار اعمّ از اهل کتاب و غیر اهل کتاب به مسجدالحرام و اماکن مقدّسه و سایر مساجد چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ آن و کوشش در تأمین حوائج آن مستحب است و نیز مستحب است کسی که می خواهد به مسجد برود خود را خوشبو کند و لباس پاکیزه بپوشد و ته کفش خود را به هنگام ورود به مسجد وارسی کند که آلوده نباشد و شایسته است موقع داخل شدن پای راست و موقع بیرون آمدن پای چپ را بگذارد و زودتر به مسجد آید و دیرتر از مسجد بیرون رود.
- بردن عین نجاست مانند خون و بول در مسجد حرام است هر چند بی احترامی به مسجد نباشد بنابر احتیاط واجب، مگر چیز جزئی که گاه در لباس و بدن شخص وارد شونده یا در لباس بچه های کوچک است، اما بردن متنجس (چیزی که نجس شده مانند لباس و کفش نجس) در صورتی که بی احترامی به مسجد نباشد و سبب آلودگی مسجد نیز نشود حرام نیست.
- نجس بودن چیزی از سه راه ثابت می شود: اول آن که انسان یقین پیدا کند، ولی گمان حتی گمان قوی کافی نیست; بنابراین، غذا خوردن در بعضی از اماکن عمومی که گاه انسان گمان قوی به نجس بودن آنها دارد جایز است، مگر آن که یقین به نجاست پیدا کند. دوم آن که (ذوالید) یعنی کسی که چیزی در اختیار اوست (مانند صاحب خانه و فروشنده و خدمتکار) خبر دهد که آن چیز نجس است. سوم دو نفر عادل و یا حتی یک نفر گواهی دهد.
- زکات را در یکی از هشت مورد زیر باید صرف کرد: 1 و 2 (فقرا) و (مساکین) و آنها کسانی هستند که مخارج سال خود و عیالاتشان را ندارند. تفاوت فقیر و مسکین در این است که فقیر روی سؤال از کسی ندارد، اما مسکین نیازمندی است که روی سؤال دارد، کسانی که صنعت و ملک و سرمایه و کسبی دارند که زندگی آنها را اداره نمی کند فقیر محسوب می شوند و کمبود زندگی خود را می توانند از زکات بگیرند. 3 کسی که از طرف امام یا نایب او مأمور جمع آوری زکات یا نگهداری یا رسیدگی به حساب آن و یا رساندن آن به امام و نایب او، یا رساندن به مصارف لازم هستند می توانند به اندازه زحمتی که می کشند از زکات استفاده کنند. 4 افراد ضعیف الایمانی که با گرفتن زکات تقویت می شوند و تمایل به اسلام پیدا می کنند. 5 خریدن برده ها و آزاد کردن آنها. 6 اشخاص بدهکاری که نمی توانند قرض خود را ادا کنند. 7 (سبیل الله) یعنی کارهایی مانند ساختن مسجد که منفعت دینی عمومی دارد و همچنین مدارس علوم دینی، مراکز تبلیغاتی، اعزام مبلغین، نشر کتابهای مفید اسلامی و خلاصه آنچه برای اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد، مخصوصاً جهاد در راه خدا. 8 (ابن السبیل) یعنی مسافری که در سفر مانده و محتاج شده که به مقدار نیازش می تواند از زکات استفاده کند، هر چند در محل خود غنی و بی نیاز باشد.
- نماز رابطه انسان با خداست و مایه صفای روح و پاکی دل و پیدایش روح تقوا و تربیت انسان و پرهیز از گناهان است. نماز مهمترین عبادات است که طبق روایات اگر قبول درگاه خدا شود عبادات دیگر نیز قبول خواهد شد و اگر قبول نگردد اعمال دیگر نیز قبول نخواهد شد. و نیز بر طبق روایات، کسی که نمازهای پنجگانه را انجام می دهد از گناهان پاک می شود همان گونه که اگرشبانه روز پنج مرتبه در نهر آبی شست و شو کند اثری از آلودگی در بدنش باقی نمی ماند. به همین دلیل، در آیات قرآن مجید و روایات اسلامی و وصایا و سفارشهای پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و ائمه هدی(علیهم السلام)از مهمترین کارهایی که روی آن تأکید شده همین نماز است و لذا ترک نماز از بزرگترین گناهان کبیره محسوب می شود. سزاوار است انسان نماز را در اول وقت بخواند و به آن اهمیت بسیار دهد و از تند خواندن نماز که ممکن است مایه خرابی نماز گردد جداً بپرهیزد. در حدیث آمده است روزی پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) مردی را در مسجد مشغول نماز دید که رکوع و سجود را بطور کامل انجام نمی دهد، فرمود: اگر این مرد از دنیا برود در حالی که نمازش این گونه باشد به دین من از دنیا نخواهد رفت. روح نماز (حضور قلب) است و سزاوار است از آنچه مایه پراکندگی حواس می شود بپرهیزد، معانی کلمات نماز را بفهمد و در حال نماز به آن توجه داشته باشد و با حال خضوع و خشوع نماز را انجام دهد، بداند با چه کسی سخن می گوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند بسیار کوچک ببیند. در حالات معصومین(علیهم السلام) آمده است به هنگام نماز آنچنان غرق یاد خدا می شدند که از خود بی خبر می گشتند، تا آنجا که پیکان تیری در پای امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)مانده بود، در حال نماز بیرون آوردند و آن حضرت متوجه نشد. برای قبولی نماز و کمال و فضیلت آن علاوه بر شرایط واجب باید امور زیر را نیز رعایت کند: قبل از نماز از خطاهای خود توبه و استغفار نماید و از گناهانی که مانع قبول نماز است مانند (حسد) و (تکبر) و (غیبت) و (خوردن مال حرام) و (آشامیدن مسکرات) و (ندادن خمس و زکات) بلکه هر معصیتی بپرهیزد. همچنین سزاوار است کارهائی که ارزش نماز و حضور قلب را کم می کند انجام ندهد، مثلاً در حال خواب آلودگی و خودداری از بول و در میان سر و صداها و در برابر منظره هایی که جلب توجه می کند به نماز نایستد و کارهایی که ثواب نماز را زیاد می کند انجام دهد، مثلاً لباس پاکیزه بپوشد، موهای خود را شانه زند و مسواک کند و خود را خوشبو نماید و انگشتر عقیق به دست کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] استفاده از اماکن عمومی در غیر آن چیزی که این اماکن برای آن جهت قرار داده شده مانند استفاده از مسجد برای خواب یا درس یا خرید و فروش و استفاده از پیادهرو برای دوچرخه و موتور، و مانند اینها در صورتی که با جهت مقرره آنها مزاحمت داشته باشد جایز نیست و در غیر این صورت مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اماکن عمومی مانند مساجد و مشاهد مشرّفه و پارکها و خیابانها و مانند اینها، همه مردم به مقدار متعارف حقّ استفاده از آنها را دارند و کسی حقّ ندارد دیگری را از استفاده منع کند و اگر کسی جایی از آنها را تصرّف کرده باشد اگر دیگری به جای او بنشیند غصب و حرام است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند، چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسیست که کفش او را برده و نتواند کفش خود را به دست آورد، میتواند کفشی را که مانده به جای کفش خودش بردارد، ولی اگر قیمت آن از کفش خودش بیشتر باشد، باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد و چنانچه از پیدا شدن او ناامید شود، باید با اجازه حاکم شرع زیادی قیمت را صدقه بدهد و اگر احتمال دهد کفشی که مانده مال کسی نیست که کفش او را برده در صورتی که قیمت آن از یک درهم کمتر باشد، میتواند برای خود بردارد و اگر بیشتر باشد، باید تا یک سال اعلان کند و بعد از یک سال احتیاطاً صدقه بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند؛ چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد؛ می تواند به جای کفش خودش بردارد. و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است؛ ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد و الا حکم مجهول المالک نسبت به زیادی قیمت جاری است و در غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جاری خواهد بود مگر آنکه بداند صاحب او از آن کفش اعراض کرده.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کفش شخصی را ببرند و کفش دیگری به جای ان بگذارند چنانچه بداند یا از قراین اطمینان کند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد می تواند به جای کفش خودش بردارد و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ولی در این فرض باید قیمت ان از کفش خودش بیشتر نباشد وگرنه نسبت به زیادی قیمت حکم مجهول المالک جاری است ودر غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر ان کفش جاری خواهد بود
- [آیت الله سیستانی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری بجای آن بگذارند ، چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد ، میتواند بجای کفش خودش بردارد ، و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ، ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد ، و الاّ حکم مجهول المالک نسبت به زیادیِ قیمت جاری است ، ودر غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جاری خواهد بود .
- [آیت الله خوئی] اگر کفش شخصی را ببرند و کفش دیگری بهجای آن بگذارند، چناچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد، میتواند بهجای کفش خودش بردارد. و همچنین اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد، والا حکم مجهولالمالک نسبت به زیادی قیمت جاری است و در غیر این دو صورت حکم مجهولالمالک بر آن کفش جاری خواهد بود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بردن عین نجاست مانند خون و بول در مسجد اگر بی احترامی به مسجد باشد حرام است و همچنین بردن چیزی که نجس شده (مانند لباس و کفش نجس) در صورتی که بی احترامی به مسجد باشد حرام است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کفش او را اشتباها ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند، چنانچه بداند کفشی که مانده مالِ کسی است که کفش او را برده و قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد، در صورتی که از پیدا شدن صاحب آن مأیوس شود و یا برای او مشقّت داشته باشد، میتواند آن را به جای کفش خودش بردارد، ولی اگر قیمت آن از کفش خودش بیشتر باشد، باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد و چنانچه از پیدا شدن او ناامید شود، باید با اجازه حاکم شرع زیادی قیمت را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و اگر احتمال بدهد کفشی که مانده مالِ کسی نیست که کفش او را برده، باید با آن معامله مجهول المالک نماید، یعنی از صاحب آن جستجو و تحقیق کند و چنانچه از پیدا کردن او مأیوس شود، از طرف او به فقیر صدقه بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند چنانچه بداند کفشی که مانده مالِ کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد، بلکه اگر بداند عمداً آن را برداشته در صورتی که از پیدا شدن صاحبش مأیوس و یا برایش مشقت داشته باشد می تواند به جای کفش خودش بردارد، ولی اگر قیمت آن از کفش خودش بیشتر باشد باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد، و چنانچه از پیدا شدن او نا امید شود باید زیادی قیمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر احتمال دهد کفشی که مانده مالِ کسی نیست که کفش او را برده چنانچه از پیدا کردن صاحبش مأیوس باشد از طرف او آن را صدقه بدهد، و احتیاط واجب آن است که به اذن حاکم شرع باشد.