پشت بام
بام همان طرف بیرونى سقف که بر آن سقف دیگرى نباشد و از آن به مناسبت در بابهاى طهارت، صلات، اعتکاف، حج، اجاره و نکاح سخن رفته است.
در حیاط مسجد هم اعتکاف صحیح است یا خیر؟ همچنین در زیرزمین و پشت بام مسجد؟
صحیح است.
صحیح است.
پاسخ:
صحیح است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا محوطه اطراف مسجد که به عنوان حیاط استفاده می‌شود، برای اعتکاف حکم مسجد را دارد یا خیر؟
- آیا معتکف میتواند به مکانهایی مثل بام مسجد، یا زیر زمین یا حیاط مسجد که مسجد بودن آن مکانها محرز نیست، برود و برای مدتی مثلاً نصف روز در آنجا بماند؟
- آیا اعتکاف خانوادگی در یک مسجد کوچک صحیح است؟
- شخصی اعتکاف واجب خود را در مسجدی به جا آورده و پس از اعتکاف فهمیده است که به دلایلی (مثل غصبی بودن زمین مسجد، نارضایتی صاحب زمین و ...) اعتکاف در آن مسجد صحیح نبوده، اعتکاف او چه حکمی دارد؟
- آیا در اعتکاف، وحدت مسجد شرط است؟ اگر دو مسجد به هم متصل باشند، اعتکاف در یکی از آنها چه حکمی دارد؟
- کسی که قصد دارد در ماه رجب معتکف شود، ولی عمداً یا اضطراراً یک ساعت بعد از اذان صبح به مسجد مورد نظر برای اعتکاف میرسد، آیا اعتکاف او صحیح است؟
- آیا اعتکاف باید در مسجد جمعیتدار باشد یا در هر مسجدی، هرچند خلوت باشد یا اصلاً متروکه باشد و در آن اقامه نماز نشود هم صحیح است؟
- آیا اگر معتکف در روز سوم اعتکاف جهت انجام غسل مستحبی از مسجد خارج شود، اعتکاف او باطل است؟
- حکم اعتکاف در مساجد ذیل را بیان فرمایید:
- موقع ساختن مدرسه یا مسجد یا حسینیه استخوان هایی از زیرزمین بیرون آمده است. آیا وجود این استخوان ها دلیل بر وجود قبرستان قدیمی در آن مکان می باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اعتکاف در مکانهایی که شک داریم جزء مسجد است (مثل بام، سرداب، حیاط و مقداری که به مسجد افزوده شده) چه حکمی دارد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا اعتکاف در مسجد مقدّس جمکران و زیرزمین آن، صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله جوادی آملی] پشت بام مسجد النبی که دیوار اطراف پشت بام بیش از قامت انسان بلند است و هیچ طرف صفهای جماعت مسجد پیدا نیست آیا اقتداء با این وضع صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا محوطه اطراف مسجد که به عنوان حیاط استفاده می‌شود برای اعتکاف حکم مسجد را دارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] پشت بام مسجد النبی که دیوار اطراف پشت بام بیش از قامت انسان بلند است و هیچ طرف صفهای جماعت مسجد پیدا نیست آیا اقتداء با این وضع صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا محوطه اطراف مسجد که به عنوان حیاط استفاده می‌شود برای اعتکاف حکم مسجد را دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا در حال اعتکاف می توان در صحن و حیاط مسجد توقف کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا محوطه اطراف مسجد که به عنوان حیاط استفاده می شود، برای اعتکاف حکم مسجد را دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا پشت بام مسجد تابع مسجد است یا بستگی به وقف کننده دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا پختن غذا در ایّام سوگواری، در پشت بام مسجد جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد در صورتی که بلندی به مقدار متعارف باشد مثل اینکه امام در صحن مسجد و مأموم در پشت بام بایستد اشکال ندارد.
- اعتکاف یک امر عبادی است که ثواب بسیاری برای آن مترتب شده است و پیامبر گرامیصلی الله علیه وآله وسلم و ائمّه طاهرینعلیهم السلام بارها به جا میآوردند و سفارش برای آن زیاد شده است مخصوصاً در دهه آخر ماه مبارک رمضان، و آن ماندن با قصد اعتکاف و با قصد قربت، سه روز یا بیشتر در مسجد است و در همه اوقات میتوان آن را به جا آورد، مگر در ایّامی که انسان نمیتواند روزه بگیرد و همانطور که می‌شود برای خود اعتکاف کرد، میتوان نیابت از میّت به طور تبرّعی یا استیجاری به جا آورد بلکه نیابت از زنده به طور تبرّعی یا استیجاری جایز است. و این عبادت شرایطی دارد: اوّل: ایمان. دوّم: عقل، و کسی که جنون ادواری دارد اگر مدّت زیادی در اعتکاف جنون او عود کند اعتکاف او باطل می‌شود، همچنین اگر مدّت زیادی بیهوش شود. سوّم: چون عمل عبادی مستحبّی است باید با قصد قربت باشد و با قصد استحباب باشد گرچه به واسطه نذر یا استیجار واجب شده باشد و باید قبل از طلوع فجر روز اوّل نیّت کند. چهارم: روزه، و بدون روزه اعتکاف صحیح نیست، بنابراین زن حائض نمیتواند معتکف شود، همچنین در ایّامی که روزه گرفتن حرام است نظیر عید قربان و عید فطر، اعتکاف صحیح نیست. پنجم: باید سه روز یا بیشتر باشد و اگر دو روز ماند، ماندن روز سوّم واجب است. و بعد از سه روز هر چند روزی که بخواهد میتواند بر آن بیفزاید. و ماندن روزهای ششم و نهم و بعد از آن واجب نیست. و روز را باید از طلوع تا مغرب حساب کرد ولی ماندن شبِ اوّل و شبِ چهارم لازم نیست. ششم: باید در مسجد باشد و در هر مسجدی میتوان معتکف شد. ولی اعتکاف در مسجدی که پُر رفت و آمد باشد، افضل است. هفتم: در مورد زنان باید با اذن شوهر باشد. و اذن پدر و مادر برای اولاد شرط نیست ولی اگر نهی کنند باید معتکف نشوند. هشتم: باید به طور مداوم در مسجد بماند و اگر به قصد خروج از اعتکاف، از مسجد بیرون رفت اعتکاف او باطل می‌شود ولی اگر در حال نسیان یا برای کاری بیرون رود و دو مرتبه برگردد مانعی ندارد، نظیر بیرون رفتن برای تجدید وضو یا غسل یا شرکت در نماز جماعت یا نماز جمعه یا خواندن درس و شرکت در امتحان یا برآوردن حاجتی از مسلمان یا تهیه غذا برای خود یا زن و بچّه و مانند آن، ولی در هر صورت خارج نشدن معتکف از مسجد بهتر است.
- اعتکافِ مسافر در ماه مبارک رمضان صحیح نیست، مگر اینکه قصد ده روز کرده باشد. ولی در غیر ماه مبارک رمضان (به جُز ایّامی که روزه گرفتن حرام است) روزه مستحبّی و اعتکافِ مسافر صحیح است و نیاز به قصدِ ده روز و نذر هم ندارد.
- امام و مأمومین باید متّصل به یکدیگر باشند و لازم نیست اتّصال از جلو باشد بلکه اگر از طرف راست یا چپ به امام یا مأموم دیگر متّصل باشد نمازش صحیح است، پس کسی که پشت ستون ایستاده است اگر از طرفی به امام یا مأموم دیگر متّصل باشد نمازش صحیح است هرچند امام یا مأموم دیگر را نبیند و همچنین اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد نماز کسانی که دو طرف درب ایستادهاند و صف جلو را نمیبینند اشکال ندارد.
- اگر کارهای وضو را پشت سر هم به جا آورد ولی به واسطه گرمای هوا یاحرارت زیاد بدن و مانند اینها رطوبت خشک شود وضوی او صحیح است.
- اگر قبل از نماز بفهمد که مسجد نجس است، اگر وقت وسعت دارد باید مسجد را تطهیر کند و بعد نماز بخواند ولی اگر اوّل نماز بخواند نماز او صحیح است گرچه معصیت کرده است.
- لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید این ملک را مسجد نمودم وقف صحیح است بلکه صیغه وقف هم لازم نیست پس اگر به قصد وقف ملکی را مسجد نماید وقف صحیح است. و محتاج به قبول هم نیست ولی تحویل مورد وقف به کسی که برای او وقف شده لازم است، و اگر تحویل ندهد گرچه صیغه هم خوانده باشد وقف محقق نمیشود بنابراین تا در آن ملک نماز خوانده نشده آن ملک مسجد نمیشود و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- در تیمّم چهار چیز واجب است: اوّل: نیّت. دوّم: زدن کف دو دست بر چیزی که تیمّم به آن صحیح است. سوّم: کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانی از جایی که موی سر میروید تا ابروها. چهارم: کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ.
- اگر پیشانی یا پشت دستها زخم است و پارچه یا چیز دیگری را که بر آن بسته نمیتواند باز کند، باید دست را روی آن بکشد و نیز اگر کف دست زخم باشد و پارچه یا چیز دیگری را که بر آن بسته نتواند باز کند، باید دست را با همان پارچه به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بکشد.
- اگر کسی در بین نماز بفهمد رو به قبله نیست، اگر انحرافش به سمت راست یا سمت چپ قبله نرسیده نماز او صحیح است و اگر به سمت راست یا سمت چپ قبله رسیده یا پشت به قبله بوده باید نماز را بشکند و دوباره رو به قبله بخواند و اگر وقت ندارد، در بین نماز به قبله برمیگردد و نماز را تمام میکند و نمازش صحیح است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] - اعتکاف در مسجد الحرام یا مسجد النّبی (صلّی الله علیه و آله) یا مسجد کوفه یا مسجد بصره صحیح است، همچنین اعتکاف در مسجد جامع هر شهر صحیح میباشد مگر در زمانی که امامت آن مسجد اختصاص به فرد غیر عادل داشته باشد که در این هنگام بنا بر احتیاط لازم اعتکاف صحیح نمیباشد، و مراد از مسجد جامع مسجدی است که اختصاص به محلّه یا منطقه خاص یا گروه خاصّی نداشته باشد و محلّ اجتماع و رفتوآمد مردم مناطق و محلههای مختلف شهر باشد، و مشروعیت اعتکاف در هیچ مسجدی غیر مسجد جامع ثابت نیست ولی آوردن آن به احتمال مطلوب بودنش اشکال ندارد، اما اعتکاف در جایی که مسجد نیست و مثلاً حسینیه است یا فقط نمازخانه است صحیح نیست و مشروعیت ندارد. هفتم: اعتکاف در یک مسجد انجام شود.
- [آیت الله اردبیلی] شرایط صحّت اعتکاف عبارتند از: 1 (اسلام)؛ پس اعتکاف از غیر مسلمان صحیح نیست و (ایمان) شرط قبول آن است. 2 (عقل). 3 (قصد قربت)؛ پس اگر نیّت کسی برای غیر خدا باشد، اعتکاف او صحیح نیست. 4 (روزه گرفتن)؛ پس اگر شخصی به هر دلیل نتواند روزه بگیرد، اعتکاف او صحیح نیست. 5 (ماندن سه روز در مسجد)؛ پس اگر کمتر بماند یا قصد کند که کمتر بماند، اعتکاف او صحیح نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بلندتر بودن جای مأموم از جای امام اشکال ندارد، ولی اگر امام در صحن مسجد بایستد و عده ای از مأمومین در بالکن و پشت بام، و طوری باشد که به آن جماعت نگویند، صحیح نیست. مثل این که امام در طبقه اول بایستد و مأمومین در بعضی از طبقات بالا که از جماعت دور است.
- [آیت الله سبحانی] محل اعتکاف، باید مسجد جامع باشد، و مراد از مسجد جامع این است که در آنجا نماز جماعت برگزار شده و به عنوان مسجد شهر حساب شود. بنابراین در بیشتر شهرها فقط یک مسجد می تواند محل اعتکاف باشد، مگر این که به خاطر بزرگی شهر دو مسجد یا بیشتر همزمان، مسجد شهر به حساب آیند، بنابراین، مسجد محلّه و امثال آن، برای اعتکاف، کافی نیست.
- [آیت الله سبحانی] هرگاه در مسجد در حال اعتکاف، جنب شود، فوراً باید مسجد را ترک کند و غسل نماید، و اگر مسامحه کند و در مسجد بماند هر چند بعداً برای غسل اقدام کند اعتکاف او باطل می شود.
- [آیت الله اردبیلی] اعتکاف باید در یکی از پنج مسجد: (مسجدالحرام)، (مسجدالنبی صلیاللهعلیهوآلهوسلم )، (مسجدکوفه)، (مسجد بصره) و یا مسجد جامع هر شهر انجام شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تابش آفتاب، زمین و پشت بام را پاک می کند، ولی پاک کردن ساختمان و درب و پنجره و مانند آن محل اشکال است.
- [آیت الله سبحانی] اگر صف های جماعت تا در مسجد برسد، کسی که در صحن مسجد مقابل در پشت صف ایستاده نمازش صحیح است و نیز نماز کسانی که پشت سر او اقتدا می کنند صحیح می باشد; ولی نماز کسانی که دو طرف او ایستاده اند و صف جلو را نمی بینند اشکال دارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] در اعتکاف اموری معتبر است اول ان که اعتکاف کننده عاقل باشد و اعتکاف بچه ممیز صحیح است دوم قصد قربت به گونه ای که در وضو گذشت سوم روزه پس کسی که روزه او باطل است مانند مسافری که قصد اقامه ده روز ندارد نمی تواند اعتکاف کند چهارم ان که در مسجد الحرام یا مسجد النبی صلی الله علیه واله وسلم یا مسجد کوفه یا مسجد بصره یا مسجد جامع باشد پنجم با اذن کسی که اذن او معتبراست باشد پس اعتکاف زن بدون اذن شوهر در صورتی که منافی با حق شوهر باشد صحیح نیست ششم مدت سه روز ودو شب وسط ان سه روز در مسجدی که در ان اعتکاف کرده است بماند وجز برای اموری که ضرورت دارد از مسجد بیرون نرود و می تواند برای عیادت مریض و تشییع جنازه و تجهیز میت مانند غسل ونماز ودفن میت از مسجد بیرون برود و در مواردی که جایز است از مسجد بیرون رود بیشتر از زمانی که برای انجام ان امر لازم است خارج مسجد نماند وبنا بر احتیاط واجب از نزدیکترین راه به مسجد برگردد ودر بیرون مسجد ننشیند و اگر اضطرار به نشستن پیدا کرد در صورت امکان در سایه ننشیند
- [آیت الله سبحانی] معتکف باید مدّت سه روز یا بیشتر در مسجد به سر برد، و هرگاه بدون عذر شرعی که بعداً گفته خواهد شد ، مسجد را ترک کند، اعتکاف او باطل می شود، خواه حکم شرعی مسأله را بداند یا نداند، ولی اگر فراموش کند که معتکف است و مسجد را ترک کند و یا به زور او را از مسجد بیرون کنند، اعتکاف او باطل نمی شود، و به محض یادآوری یا برطرف شدن مانع، باید به مسجد برگردد، و اعتکاف را ادامه دهد.