وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
اگر کسی حج بر او واجب شود ولی دیگر توان رفتن به حج را نداشته باشد. در زمان حیات خود باید نایب به حج بفرستد یا وصیت کند که بعد از مرگش نایب بگیرند و اگر هیچ کدام را انجام نداد، ورثه وظیفه دارند از مال او نایب به حج بفرستند یا در صورت تمایل این کار را بکنند؟
باید در زمان حیات نایب بگیرد و اگر ورثه نگرفت باید بعد از مرگ او، از مال او، حج او را به جا آورند
باید در زمان حیات نایب بگیرد و اگر ورثه نگرفت باید بعد از مرگ او، از مال او، حج او را به جا آورند
عنوان سوال:
اگر کسی حج بر او واجب شود ولی دیگر توان رفتن به حج را نداشته باشد. در زمان حیات خود باید نایب به حج بفرستد یا وصیت کند که بعد از مرگش نایب بگیرند و اگر هیچ کدام را انجام نداد، ورثه وظیفه دارند از مال او نایب به حج بفرستند یا در صورت تمایل این کار را بکنند؟
پاسخ:
باید در زمان حیات نایب بگیرد و اگر ورثه نگرفت باید بعد از مرگ او، از مال او، حج او را به جا آورند
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا می توان بدون اطلاع و اجازه مستطیع، برای او در حج نایب گرفت؟ مثلاً اگر زن و فرزندان کسی که مستطیع است و به حج نمی رود می توانند در زمان حیات او کسی را به نیابت او به حج بفرستند؟
- اگر کسی استطاعت مالی حج را داشته و دارد ولی اکنون به علت پیری استطاعت جسمی حج را ندارد، در این صورت می تواند در حیات خود نایب به حج بفرستد؟
- اگر کسی از مال خود وصیت به حجّ تمتّع کرد و ورثه می دانند خمس یا زکات آن مال را باید پرداخت کنند، در این صورت وظیفه آن ها چیست؟ در صورتی که باقیمانده پس از پرداخت خمس یا زکات آن مال کافی برای حج نباشد چه باید بکنند؟
- اگر ورثه مال میّت را قسمت کرده باشند، بعد از مدتی وصیّت او در خصوص انجام حج یا عمره مفرده را بیابند یا دریابند که برای حج مستطیع بوده است و پس از تقسیم ارث مال دیگری نمانده باشد که به وظیفه عمل کنند، چه باید بکنند؟
- کسانی که اکنون به اندازه پولی که برای حج واجب ثبت نام می کنند دارایی دارند و ثبت نام آنان خللی در زندگی ایجاد نمی کند ولی از آینده و توان یا عدم توان پرداخت مابقی هزینه های حج خبر ندارند، چه وظیفه ای در خصوص ثبت نام دارند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] شخص مستطیع شده معمّر و عاجز است، به هیچ وجه قادر به رفتن حج نیست و قادر هم نخواهد شد، در حال حیات میتواند نایب بگیرد یا خیر؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی مستطیع بوده و به ادای وظیفه حج موفّق نگشته و وصیّت به حج بلدی نموده و مال مخصوصی هم برای نیابت تعیین کرده و کسی که آن مال در دست اوست - از ورثه - در دادن آن مال و استنابه خود داری کند، آیا پیش ازاستنابه ورثه میتوانند ترکه او را تقسیم نمایند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] فیش حج متوفی، به مبلغ زیادی در بازار خریداری می شود، و به کمتر از آن مبلغ، می توان برای میت نایب گرفت، آیا می توان از آن فیش برای رفتن به حج استفاده کرد، در حالی که مازاد قیمت آن متعلق به ورثه است و چنانچه میّت وارث صغیر داشته باشد، چطور؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی وصیت کرده که بعد از مرگش، خمس اموال او پرداخت شود. تعدادی از ورثه او بر این باورند که او قبل از مرگش، خمس اموالش را پرداخته است و تعداد دیگر بر خلاف این را میگویند. اکنون وظیفه شرعی ورثه چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی از طرف وصی اجیر شود که حج مستحبی را به نیابت از موصی بجا آورد اما نائب بعد از احرام و دخول در حرم فوت نماید: اولاً: آیا عمل به وصیت شده است یا اینکه باید شخص دیگری برای انجام مناسک حج اجیر شود؟ ثانیاً: آیا نائب یا اجیر، مالک اجرت شده است یا اینکه تمام اجرت حج از ورثه او گرفته می شود؟ ثالثاً: اگر مورد نیابت حج واجب باشد با وجود اینکه حج از ذمه منوب عنه برداشته شده آیا موجبی برای استرداد اجرت حج از ورثه نائب وجود دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی وصیت کند بعد از وفاتش، اعضایش را به دیگران پیوند زنند، اما ولیّ وی پس از مرگش از این کار ناراضی باشد، آیا این کار را بدون اجازه ی ولی می توان انجام داد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] پدرم وصیت کرده که حدود /000/150 تومان از اموالش را برای او حج بجاآورم.باتوجه به اینکه کل اموال پدرم برای حج کفایت نمی کند وقبلا ثبت نام نکرده است. وقدرت رفتن به حج را نیزنداشته است. فعلا وظیفه چیست؟
- [آیت الله بروجردی] نایب حج هرگاه بعد از احرام و دخول حرم بمیرد، آیا مجزی از منوب عنه میباشد یا خیر؟ و آیا مستحق اُجرت میباشد یا نه؟ و هرگاه قبل از دخول حرم بمیرد، آیا مستحق اجرت میباشد یا خیر؟ و آیا دو مرتبه لازم است بر ورثه منوب عنه یا نایب حج از مال منوب عنه یا نایب؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پدرم نه در وصیت نامه کتبی اش که در حضور ورثه تنظیم کرده و نه به صورت شفاهی ، به هیچکدام از ورثه خود برای حج واجب وصیت نکرده ولی عمویم می گوید پدر من قبلا مستطیع بوده ولی چون بلافاصله برای حج تمتع ثبت نام نکرده و بعداً هم بدلیل گران شدن هزینه سفر ، دیگر نتوانسته ثبت نام نماید پس حج بر او واجب بوده و بدهکار است . حال آیا وظیفه ای بر عهده ورثه مخصوصا بر وصی یا پسر ارشدش هست یا خیر ؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی به پسر بزرگ خود وصیّت کرده است که قطعه معیّنی از زمین های او را بفروشد و با پول آن از طرف او حج بجا بیاورد و او هم متعهد شده که این کار را برای پدرش انجام دهد، ولی با توجه به اینکه نتوانسته به موقع، مجوّز سفر حج را از سازمان حج و زیارت بگیرد و اخیراً هزینه های آن هم افزایش یافته است، به طوری که پول آن زمین برای انجام سفر حج کفایت نمی کند، عمل به وصیّت توسط خود او غیر ممکن شده است، در نتیجه مجبور شده جهت انجام حج برای پدرش کسی را نائب بگیرد، ولی پول زمین برای اجرت نیابت کافی نیست، آیا بر بقیه ورثه واجب است که برای عمل به وصیّت پدر با او همکاری کنند یا آنکه انجام آن فقط وظیفه پسر بزرگتر است زیرا به هر حال او باید از طرف پدرش فریضه حج را انجام دهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بر ورثه واجب نیست از بلد، نایب بگیرند و از میقات، کفایت میکند حتّی اگر عقیده میّت اجتهاداً یا تقلیداً حجّ بلدی باشد، اگرچه سزاوار است از وطن نایب گرفته شود ولی اجرت بیشتر از میقات از وارث صغیر برداشته نمیشود ولی اگر میّت وصیّت به حجّ بلدی نموده باشد واجب است از بلد نایب گرفته شود و مازاد بر اجرت حجّ میقاتی از ثلث برداشته میشود.
- اگر کسی مریض یا پیر است و قدرت برای رفتن مکه ندارد اگر همان سال مستطیع شده است حجّ بر او واجب نیست و اگر قبلاً مستطیع بوده است و میتوانسته به حجّ برود و نرفته است حجّ بر او واجب است و باید در حال حیات نایب بگیرد.
- کسی که حجّ واجب بر عهدهاش میباشد وقت مرگ واجب است وصیّت به آن کند و ورثه باید حجّ او را از اصل ترکه ادا کنند گرچه وصیّت به حجّ نکرده باشد، ولی اگر میّتوصیّت به ثلثکرده باشد ورثه میتوانند حجّ را از ثلث ادا کند.
- کسی که بمیرد و حجّ واجب بر ذِمّه او باشد بر ورثه واجب است در همان سال نایب بگیرند، گرچه بیشتر از مقدار معمول باشد و گرچه در بین ورثه، صغیر نیز باشد.
- اگر میّتی که حجّ واجب بر ذِمّه اوست، نزد شخصی مالی داشته باشد و او بداند که ورثه حجّ میّت را به جا نمیآورند او باید به واسطه آن مال، حجّ میّت را به جا آورد و فرقی نیست بین آنکه نایب بگیرد یا خودش حجّ را به جا آورد.
- کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه اوست و مال او به مقدار هزینه حجّ نیست بر ورثه واجب نیست که حجّ او را ادا کنند، گرچه سزاوار است میّت را بری الذمّه کنند.
- اگر میّت برای حجّ واجب اجرت تعیین کرده باشد نظیر اینکه بگوید مغازهام را صرف حجّ واجب کنید، ورثه باید حجّ او را ادا کنند و در صورت کمبود هزینه از اصل مال بردارند و در صورت زیاد بودن از حجّ متعارف، زیادی به ورثه میرسد و اگر وراث بدانند در آن مال خمس و زکات هست باید اوّل خمس و زکات آن را بپردازند و بقیه را صرف حجّ کنند.
- کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه او بوده است ورثه پیش از ادای حجّ نمیتوانند در اموال میّت تصرّف کنند و همچنین است هر واجب مالی نظیر خمس و زکات و قرض، ولی اگر وصی میّت یا قیّم او واجب مالی را از اصل مال بیرون کند ورثه میتوانند در اموال میّت تصرّف کنند.
- واجبات مالی نظیر بدهکاری و خمس و زکات و حجّ از اصل مال برداشته میشود گرچه میّت برای آنها وصیّت نکرده باشد امّا واجبات بدنی نظیر نماز و روزه از اصل مال برداشته نمیشود و سزاوار است که ورثه میّت را بری الذمّه نمایند گرچه مال هم نداشته باشد.
- حجّ بر کسی واجب میشود که قدرت برای اعمال حجّ داشته باشد بنابراین اگر کسی مریض است و حجّ رفتن برای او مشقّت دارد یا راه باز نیست یا نوبت او نشده است یا امنیّت ندارد یعنی در راه یا در آنجا خطری متوجّه جان یا مال اوست و یا با نبودن در وطن امنیّت مالی یا ناموسی ندارد حجّ او واجب نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیادتر باشد، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه باقی می ماند مال ورثه است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند باید به وصیت او عمل کنند و اگر وصیت نکرده باشد انچه می ماند مال ورثه است
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکاه و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید؛ چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند؛ باید به وصیت او عمل کنند و اگر وصیت نکرده باشد؛ آنچه می ماند مال ورثه است.
- [آیت الله بروجردی] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند و اگر وصیت نکرده باشد آنچه میماند مال ورثه است.
- [آیت الله خوئی] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه میماند مال ورثه است.
- [آیت الله بهجت] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند، و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه میماند، مال ورثه است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مال میّت از بدهی و حجّ واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است بیشتر باشد، چنانچه وصیّت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیّت او عمل کنند و اگر وصیّت نکرده باشد، آنچه میماند مال ورثه است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مال میّت از بدهی و حجّ واجب و حقوقی که مثل خمس و زکوه و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید ، چنانچه وصیّت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند ، باید به وصیّت او عمل کنند و اگر وصیّت نکرده باشد ، آنچه می ماند مال ورثه است .
- [آیت الله سبحانی] اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه می ماند مال ورثه است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مال میت از بدهی و حج واجب، و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنان چه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند، و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه می ماند مال ورثه است.