ضروری
ضروری به دو معنای بدیهی، لازم و هر آنچه چاره‌ای از آن نیست. ضروری به معنای نخست، مقابل نظری در کلمات فقها با اضافه به دین و مذهب به کار رفته است. [۱] [۲] [۳]
آیا می توانم در صورت نیاز ضروری از مالی که به عنوان خمس کنار گذاشته ام بردارم و سپس جایگزین نمایم؟
بسمه تعالی: هرگاه خمس مال را کنار گذارده اید نمی توانید در آن تصرف کنید . والله العالم
بسمه تعالی: هرگاه خمس مال را کنار گذارده اید نمی توانید در آن تصرف کنید . والله العالم
عنوان سوال:
آیا می توانم در صورت نیاز ضروری از مالی که به عنوان خمس کنار گذاشته ام بردارم و سپس جایگزین نمایم؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا می توانم در صورت نیاز ضروری از مالی که به عنوان خمس کنار گذاشته ام بردارم و سپس جایگزین نمایم؟
- بر پس انداز پول جهت خرید خانه و یا جهیزیه و یا لوازم ضروری دیگری که مورد نیاز باشد خمس تعلق می گیرد؟
- اگر مالی فقط یکبار مصرف شود و یا مورد نیاز نیست ولی می خواهد به صورتی از آن استفاده کند تا خمس به آن تعلق نگیرد آیا به هر دو صورت خمس تعلق می گیرد؟
- اگر مالی فقط یکبار مصرف شود و یا مورد نیاز نیست ولی می خواهد به صورتی از آن استفاده کند تا خمس به آن تعلق نگیرد آیا به هر دو صورت خمس تعلق می گیرد؟
- اگر سر سال خمسی ام، مقدار خمس را محاسبه و دست گردان کنم و قصد داشته باشم از درآمد سال آینده پرداخت نمایم، خمس را چگونه محاسبه کنم؟
- منزلی را اجاره نموده ام که نیاز به تعمیرات ضروری دارد، چنانچه موجر، تعمیرات را انجام ندهد یا توانایی آن را نداشته باشد مستأجر حق فسخ اجاره را دارد؟
- اگر با پس اندازی که خمس به آن تعلق نگرفته باشد منزل دوم را خریداری نمایم و در سر سال خمسی، قیمت آن افزایش نموده آیا بر این افزایش قیمت،خمس تعلّق می گیرد؟
- اگر با صرفه جویی مبالغی که شوهر به من می دهد بدون اطلاع وی جمع آوری نمایم و سال بر آن بگذرد آیا خمس بر آن تعلق می گیرد؟
- اگر با صرفه جویی مبالغی که شوهر به من می دهد بدون اطلاع وی جمع آوری نمایم و سال بر آن بگذرد آیا خمس بر آن تعلق می گیرد؟
- اینجانب مدتی است از طریق (اسکونت) معاشم را تامین می کنم یعنی اشخاصی که چک مدت دار دارند ولی به علت نیاز شدید آن را به کمتر از آنچه هست بصورت نقد می فروشد اینجانب خریداری می کنم و چک را در موعد خودش وصول می نمایم که قهراً از این راه سودی عاید من می شود. آیا این گونه درآمد چگونه است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا میتوانم مالی که در حرم مکه پیدا کردهام برای خود بردارم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی پیدا کرده ام که نشانه ای ندارد تا به صاحبش برسانم تکلیف چیست آیا میتوانم برای خود بردارم؟
- [آیت الله بهجت] پولی از بیت المال نزد من است، آیا در موقع نیاز شخصی، می توانم از آن پول بردارم و بعدا برگردانم؟
- [آیت الله بهجت] آیا من درآمدم را به شوهر بدهم یا این که آن ها را پس انداز نمایم و در موارد ضروری به او کمک کنم؟
- [آیت الله بهجت] مالی که به عنوان وسیله مورد نیاز خریداری شود، لکن در همان سال یا سال دیگر از مؤونه بودن خارج شود، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مالی پیدا شده که نشانه ای دارد آیا میتوانم آنرا برای خود بردارم و اگر آنرا برداشتم آیا در صورت تلف شدن آن مال، من ضامن می باشم؟
- [آیت الله مظاهری] من در دوره تحصیل به صورت پاره وقت کار میکنم و درآمد مازاد بر خرجم را در قرض الحسنه میگذارم تا برای آبندهام بماند. ولی در طول سال ممکن است نیاز بشود و چندین بار مقداری از آن پول بردارم و دوباره پس انداز کنم. آیا به آن مقدار که دست نخورده خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی است که داشتن ماشین از امور ضروری زندگی اوست و با یک ماشین معمولی نیاز او برطرف میشود. اگر برای فرار از خمس، ماشینی گران قیمتتر بخرد، چه حکمی دارد؟ اگر بدون قصد فرار از خمس، این کار را بکند، چه طور؟
- [آیت الله خامنه ای] اشخاصی که پول برای فرزندان پس انداز می کنند و هدف آن‌ها فرار از خمس نیست؛ س1: اگر فرزندان آن‌ها بالغ نباشند چون پدر حق وکالت و اجازه دخل و تصرف دارد، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ س2: اگر به علت نیاز زندگی از پول پس انداز فرزندان استفاده شود و مجدداً جایگزین شود، آیا به پول اولیه، خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [سایر] آیا به پولی که برای خرید وسایل ضروری زندگی ذخیره می شود، خمس تعلق می گیرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر از کافر یا کسی که به دادن خمس عقیده ندارد; مالی به دست انسان آید، واجب نیست خمس آن را بدهد.
- اگر مالی به ارث به او برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث رسیده خمس آن را نداده; باید خمس آن را بدهد.
- لباس های متعدّد و همچنین انگشتر و زیورآلات و وسایل مختلف زندگی، اگر همه آن‌ها مورد نیاز و در حدّ شأن او باشد و از درآمد همان سال تهیّه شده باشد خمس ندارد، ولی اگر زاید بر نیاز و شأن باشد، مقدار زیادی، خمس دارد.
- اگر مالی را که خمس آن داده نشده بخرد، خمسش به عهده فروشنده است و بر خریدار چیزی نیست.
- کسی که دیگری مخارج او را می دهد، باید خمس تمام مالی را که به دست می آورد بدهد. ولی اگر مقداری از آن را خرج زیارت و مانند آن کرده باشد فقط باید خمس باقیمانده را بدهد.
- انسان در مالی که یقین دارد خمسش را نداده اند، می تواند تصرف کند، مشروط بر این که موجب اتلاف حقوق صاحبان خمس نشود.
- اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد مثلاً ارث به او رسیده است چنانچه قیمتش بالا رود، و آن را بفروشد مقداری که بر قیمتش اضافه شده، خمس دارد و همچنین اگر گوسفندی که خمس آن را داده، چاق شود، باید خمس آنچه زیاد شده، بدهد.
- کسی که خمس یا زکات بدهکار است و نذر و مانند اینها هم بر او واجب است و قرض هم دارد، اگر بمیرد و مال او برای همه آن‌ها کافی نباشد چنانچه مالی که خمس و زکات آن واجب شده از بین نرفته باشد، باید خمس یا زکات را بدهند و بقیه مال او را به چیزهای دیگری که بر او واجب است قسمت کنند و اگر مالی که خمس و زکات آن واجب شده از بین رفته باشد، باید مال او را به خمس و زکات و قرض و نذر و مانند اینها قسمت نمایند، مثلاً اگر چهل تومان خمس بر او واجب است و بیست تومان به کسی بدهکار است و همه مال او سی تومان است، باید بیست تومان بابت خمس و ده تومان به دین او بدهند.
- کسی که خمس یا زکات بدهکار است و کفاره و نذر و مانند اینها هم بر او واجب است و قرض هم دارد، چنانچه نتواند همه آن‌ها را بدهد، اگر مالی که خمس یا زکات آن واجب شده، از بین نرفته باشد، باید خمس و زکات را بدهد و اگر از بین رفته باشد، مخیّر است می تواند خمس یا زکات را بدهد، یا کفاره و نذر و قرض و مانند اینها را ادا نماید.
- مستحق نمی تواند خمس را بگیرد و به مالک ببخشد، مگر مقداری که در خور شأن او است که اگر خودش مالی داشت ممکن بود به آن شخص ببخشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر برای واجب ّ النفقه کسی نیاز ضروری پیش آید که جزء نفقه او شمرده نمیشود، میتواند از خمس مالش برای آن مورد وی بپردازد, پس اگر برای پدر یا فرزند مسافرتی لازم شد؛ یا بدهکاری داشتند، چون پرداختن اینگونه هزینه ها بر شخص واجب نیست، می تواند از خمس مالش برای این موارد بپردازد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کتابهایی را که طلاب علوم دینی یا غیر آن‌ها از درآمد کسب و کار می خرند چنانچه مورد نیازشان باشد خمس ندارد، ولی اگر فعلاً نیازی به آن ندارند و مقصودشان استفاده در آینده است خمس به آن تعلق می گیرد (اگر در تمام طول سال نیز از آن استفاده نکند، ولی وجود آن کتاب برای مواقع ضروری در کتابخانه لازم است، نیاز محسوب می شود) همچنین وسایلی مانند اسباب آتش نشانی در جاهایی که بیم آتش سوزی است یا داروهای ضروری و کمکهای اولیه در خانه جزء هزینه های زندگی محسوب می شود و خمس ندارد هر چند اتفاقاً در تمام سال از آن‌ها استفاده نشود.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی در سال قبل وامی گرفته بود و هزینه کرد، چنانچه آن وام را برای نیاز ضروری و مطابق شأن خود مصرف کرده بود، آن ر ا میتواند از درآمد امسال پرداخت کند و خمس ندارد؛ اما اگر آن وام را در موارد غیر ضروری مصرف کرد، در این صورت , جزء هزینه او نیست و باید نخست خمس درآمد را و سپس وام را بپردازد . در هر دو فرض، فرقی نیست که قدرت و تمکّن بر ادای وام داشته باشد؛ یا نداشته باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی برای آسایش بیشتر و برای تفریح و تفرّج که مورد نیاز ضروری او نیست , ماشین یا باغی خرید، در این گونه موارد پولی که برای آن داده است , جزء هزینه سال او نیست و باید خمس آن را بپردازد و اگر برای خرید آن وام گرفته باشد، پرداختن آن، ج زء هزینه شمرده نمی شود و هرمقدار از اقساط را که از درآمد پرداخت کرده است، محاسبه نماید و خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مالی را که خرج سفر حجّ و زیارتهای دیگر - به گونهای که متعارف است - میکند، خمس ندارد و مالی که برای هزینه سفر حج واجب کنار میگذارد یا سپردهگذاری میکند خمس ندارد ولی اگر برای حج مستحب باشد خمس دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در اثناء سال وسایل مورد نیاز خود را بخرد خمس ندارد و اگر بعداً از آن وسائل بی نیاز شود خمس دادن آن لازم نیست، همچنین زیور آلات زنانه اگر بعد از گذشتن سن و سالی از زن، مورد نیازش نباشد خمس به آن تعلق نمی گیرد، ولی احتیاط مستحب آن است که خمس این وسایل یا زیورآلات را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که بیش از مقدار مورد نیاز سرمایه دارد باید خمس مقدار مازاد را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در مالی که فقیر بابت خمس و زکات گرفته خمس واجب نیست، اما احتیاط واجب آن است که خمس مالی را که بابت صدقه مستحبی به او دادهاند اگر از مخارج سالش زیاد بیاید بدهد، ولی اگر از مالی که به او بابت خمس و زکات و صدقه دادهاند منفعتی ببرد، مثلاً از درختی که بابت خمس به او دادهاند میوهای به دست آورد، و از مخارج سالش زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مالی را که فقیر بابت خمس و زکات گرفته از مخارج سالش زیاد بیاید بنابر احتیاط واجب خمس ان را بدهد و اگر از ان مالی که به او داده اند منفعتی ببرد مثلا از درختی که بابت خمس به او داده اند میوه ای به دست اورد و از مخارج سالش زیاد بیاید باید خمس ان را بدهد و مالی را که به عنوان صدقه به کسی داده اند اگر از مخارج سالش زیاد بیاید باید خمس ان را بدهد
- [آیت الله شبیری زنجانی] مالی را که فقیر بابت خمس میگیرد، خمس ندارد هر چند از مخارج سالش زیاد بیاید؛ ولی مالی را که فقیر بابت زکات یا صدقه مستحبّی میگیرد اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد؛ و اگر از مالی که بابت خمس به او دادهاند منفعتی ببرد، مثلاً از درخت میوهای به دست آورد و از مخارج سالش زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.