قرض الحسنه
قرض الحسنه یکی از اصطلاحات فقهی رایج در جامعه امروز است که در قرآن نیز از آن یاد شده است. در اینجا به بررسی قرض الحسنه از دیدگاه قرآن پرداخته می‌شود.
آیا گرفتن کامزد از طرف صندوق های قرض الحسنه جایز است؟
بسمه تعالی: عمل مسلم محترم است و کارگزار، خدماتی به طرفین ارائه می دهد; مثلاً وثیقه لازم دارد و وثیقه امروز تنها با گرفتن چک صورت نمی پذیرد، بلکه باید خصوصیات آن در دفتر ثبت شود و دفترچه اقساط تنظیم گردد. این نوع اعمال نمی تواند رایگان باشد. قرآن کریم می فرماید: ( لا یضار کاتب ) ; نویسنده نباید مورد ضرر و زیان قرار گیرد. والله العالم
بسمه تعالی: عمل مسلم محترم است و کارگزار، خدماتی به طرفین ارائه می دهد; مثلاً وثیقه لازم دارد و وثیقه امروز تنها با گرفتن چک صورت نمی پذیرد، بلکه باید خصوصیات آن در دفتر ثبت شود و دفترچه اقساط تنظیم گردد. این نوع اعمال نمی تواند رایگان باشد. قرآن کریم می فرماید: ( لا یضار کاتب ) ; نویسنده نباید مورد ضرر و زیان قرار گیرد. والله العالم
پاسخ:
بسمه تعالی: عمل مسلم محترم است و کارگزار، خدماتی به طرفین ارائه می دهد; مثلاً وثیقه لازم دارد و وثیقه امروز تنها با گرفتن چک صورت نمی پذیرد، بلکه باید خصوصیات آن در دفتر ثبت شود و دفترچه اقساط تنظیم گردد. این نوع اعمال نمی تواند رایگان باشد. قرآن کریم می فرماید: ( لا یضار کاتب ) ; نویسنده نباید مورد ضرر و زیان قرار گیرد. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسانی که در صندوق های قرض الحسنه حساب دارند مبلغی را به عنوان هزینه صندوق هدیه کنند در صورت انحلال صندوق آن مبالغ به چه صورت مصرف شود؟
- آیا مصرف زکات برای امور ذیل جایز است؟ الف. ازدواج پسر; ب. جهیزیه ی دختر; ج. تشکیل صندوق قرض الحسنه; د. مخارج دانشگاه، اعم از خرید کتب و ثبت نام و شهریه و...;
- در صندوق های قرض الحسنه قبلاً شرط می کنند که باید مقداری در صندوق حساب داشته باشید و بعد از گذشتن چند ماه به شما وام بدهیم، حکمش چیست؟
- صندوق قرض الحسنه در ابتدای امر جهت ثبت نام از هر عضو نیم سکه دریافت می کند و پس از 6ماه به مقدار درخواست اعضاء، به عنوان قرض، سکه پرداخت می کند و اقساط آن به صورت ربع یا ارزش جاری آن به صورت ریالی دریافت می شود آیا این نوع قرض جایز است؟
- مقداری پول در صندوق قرض الحسنه گذاشته ام که سال برآن گذشته است آیا جز بنده که صاحب پول می باشم اشخاص می توانند از آن پول برداشت نمایند؟
- مقداری پول در صندوق قرض الحسنه گذاشته ام که سال برآن گذشته است آیا جز بنده که صاحب پول می باشم اشخاص می توانند از آن پول برداشت نمایند؟
- مبلغی در صندوق قرض الحسنه خانوادگی گذارده ام تا بر اساس قرعه کشی طبق شرایط وام دریافت کنم آیا پس از یک سال بر آن مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- در سپرده های قرض الحسنه و جاری(چک) آیا بانک مالک وجوه می شود؟
- اینجانب در صندوق قرض الحسنه مقداری پول واریز کرده ام و خمس آنرا داده ام بار دیگر مبلغی را بر آن اضافه کرده ام که خمس آنرا نداده ام اگر بخواهم از مجموع آن (چه مخمس، چه غیر مخمس) پولی را برداشت کنم بلحاظ آنکه پول ها مخلوط شده اند شرعاً مسئولیتی دارم؟
- یک نوع قرض الحسنه بین مردم رواج دارد به این ترتیب که چندین نفر جمع می شوند و قرار می گذارند و همچنین هر ماه قرعه کشی می کنند و یک نفر این پول ها را برمی دارد. آیا این قرض الحسنه که بیش از 12 ماه طول می کشد خمس دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] کسانی که صندوق قرض الحسنه افتتاح می کنند وقتی وام می دهند یک درصد به عنوان کارمزد کم می کنند آیا از این مبلغ می توان دست مزد به گردانندگان صندوق قرض الحسنه داد؟
- [آیت الله بهجت] آیا می توان پولی را که به عنوان ذخیره ی صندوق قرض الحسنه باقی می ماند، به صورت سپرده نزد بانکی گذاشت تا بهره آن جهت هزینه های صندوق قرض الحسنه استفاده شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] دریافت دیرکرد توسط صندوق قرض الحسنه یا بانک چه صورت دارد؟
- [سایر] اگر صندوق قرض الحسنه ای در برابر دادن قرض به مشتریان، 4 درصد کارمزد بابت حق الزحمه ای که متصدیان صندوق می کشند بردارد، گرفتن این قرض اشکالی دارد؟ در هر صورت آیا رضایت قرض گیرنده شرط است؟
- [سایر] ما یک قرض الحسنه خانوادگی داریم، اگر قسمتی از سرمایه صندوق را طلا بخریم تا ارزش پول صندوق به مرور کم نشود آیا اشکال شرعی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] صندوق قرض الحسنه هنگام پرداخت وام دو الی چهار درصد از گیرندگان وام، بعنوان مخارج صندوق دریافت میکند آیا ربا است؟
- [آیت الله بهجت] در حسابرسی سالانه صندوق قرض الحسنه مقداری پول اضافه آمده است، آیا به این مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا میتوان پولهایی را که در صندوق خیرات جمع‌آوری می‌شود به عنوان قرض الحسنه به افراد نیازمند پرداخت نمود؟
- [سایر] اگر پولی را به عنوان قرض الحسنه به کسی بدهیم بهتر است، یا در صندوق صدقات بگذاییم؟
- [آیت الله مظاهری] سپردن پول در حساب بانک یا صندوق قرض الحسنه، به این نیت که بعد موعد مقرر وام بگیریم اشکال دارد ؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر ناچار شود که برای تهیه آب قرض کند، باید قرض نماید ولی کسی که می داند یا گمان دارد که نمی تواند قرض خود را بدهد واجب نیست قرض کند.
- اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید.
- اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند می تواند از منافع سال های بعد قرض خود را ادا نماید.
- ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربائی گرفته مالک آن نمی شود و نمی تواند در آن تصرف کند. ولی چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا هم در کار نبود ، صاحب پول راضی بود که گیرنده قرض در آن پول تصرف کند، قرض گیرنده می تواند در آن تصرف نماید.
- موقعی که انسان حواله می دهد باید بدهکار باشد، پس اگر بخواهد از کسی قرض کند، تا وقتی از او قرض نکرده نمی تواند او را به کسی حواله دهد که آنچه را بعداً قرض می دهد از آن کس بگیرد.
- در قرض لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر چیزی را به نیت قرض به کسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد، صحیح است ولی مقدار آن باید کاملاً معلوم باشد. تا بعداً اختلاف پیش نیاید.
- اگر گندم، یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربائی بگیرد و با آن زراعت کند، حاصلی که از آن به دست می آید مال قرض دهنده است.
- کسی که انسان ضامن بدهی او می شود باید بدهکار باشد، پس اگر کسی بخواهد از دیگری قرض کند; تا وقتی قرض نکرده، انسان نمی تواند ضامن او شود.
- اگر میت قرض داشته باشد، خواه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر و یا کمتر باشد; لازم نیست چهار چیزی هم که مال پسر بزرگتر است، و در مسأله پیش گفته شد، به قرض او بدهند.
- اگر کسی که قرض می دهد شرط کند که زیادتر از مقداری که می دهد بگیرد، مثلاً ده تخم مرغ بدهد که یازده تا بگیرد، ربا و حرام است. بلکه اگر قرار بگذارد که بدهکار کاری برای او انجام دهد، یا چیزی را که قرض کرده با مقداری جنس دیگر پس دهد، مثلاً شرط کند یک تومانی را که قرض کرده با یک کبریت پس دهد; ربا و حرام است و نیز اگر با او شرط کند که چیزی را که قرض می گیرد به طور مخصوصی پس دهد، مثلاً مقداری طلای نساخته به او بدهد و شرط کند که ساخته پس بگیرد، باز هم ربا و حرام می باشد. ولی اگر بدون اینکه شرط کند; خود بدهکار زیادتر از آنچه قرض کرده پس بدهد اشکال ندارد بلکه مستحب است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] بانکها و صندوقهای قرض الحسنه که مقداری از سرمایه خود را که از مردم گرفتهاند در کارهای تجاری یا تولیدی به کار میگیرند، این کار جایز است ولی سزاوار نیست پولی را که از مردم به عنوان قرض الحسنه گرفتهاند تا به دیگران قرض الحسنه بدهند آن را در کارهای تجاری یا تولیدی به کار گیرند.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائزهای را که بانک یا صندوق قرض الحسنه به بعضی از کسانیکه در صندوق پس انداز حساب دارند میدهد، چون برای تشویق مردم ازخودش میدهد وضرر آن به کسی نمیرسد، حلال است. حدّی که برای بعضی از گناهان معیّن شده است حدّی که برای بعضی از گناهان معیّن شده است
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نظر بر اینکه به حسب ظاهر مردم پول خود را در صندوقهای قرض الحسنه به عنوان قرض به هیأت مدیره صندوق تحویل می دهند، لذا هیأت مدیره می توانند آن پولها را به عنوان مضاربه به اشخاص کاسب و معامله گر بدهند یا خود اعضای هیأت با آن پولها تجارت کنند و از سود حاصله آن، مخارج صندوق را تأمین نمایند و اگر چیزی زیاد آمد، هر طور توافق نموده و صلاح دانستند مصرف کنند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . جوایزی که بانک ها برای تشویق صاحبان حساب قرض الحسنه می دهند حلال است.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی بخواهد پولی قرض کند و ربا بدهد و یا قرض بدهد و ربا بگیرد و با انجام کاری از ربا فرار کند جایز نیست. مثلاً صد هزار تومان قرض الحسنه بدهد و لباسی که قیمت آن هزار تومان است به ده هزار تومان بفروشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 24 منظور از کارمزد حق الزحمه ای است که به کارمندان بانک یا صندوق قرض الحسنه و مانند آن به عنوان حقوق در مقابل زحماتی که جهت حفظ حسابها و سایر خدمات انجام می دهند داده می شود و چنانچه مبلغ اضافی به همین نیت گرفته شود و به عنوان حقوق صرف کارمندان و هزینه های دیگر شود مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] چون بانک سپردههایی را به عنوان قرض الحسنه میگیرد میتواند در آنها تصرّف کند و در صورت تلف شدن، بانک ضامن است، چه قبل از تصرفّ تلف شود یا بعد از تصرّف.
- [آیت الله مظاهری] آنچه را که بانکها یا صندوقهای قرض الحسنه به عنوان کارمزد و حقّ الزّحمه میگیرند، اگر متناسب با زحمات باشد اشکال ندارد، ولی اگر این همان سود پول است که به نام کارمزد میگیرند برای گیرنده و دهنده حرام است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آنچه اشخاص از بانکها به عنوان قرض الحسنه یا غیر آن می گیرند و اضافه ای می پردازند در صورتی حلال است که معامله به صورت شرعی انجام گیرد و جنبه ربا نداشته باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر ناچار شود که برای تهیه اب قرض کند باید قرض نماید ولی کسی که می داند یا اطمینان دارد که نمی تواند قرض خود را بدهد جایز نیست قرض کند