استطاعت
استطاعت ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره کند:
شخصی بجز برای هدی استطاعت حج را دارا است ایا حج برای او واجب است
بلی مستطیع است و پول هدی جزو استطاعت نیست
بلی مستطیع است و پول هدی جزو استطاعت نیست
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی که استطاعت رفتن به حج را پیدا کرده ایا می تواند پول حج را به مصرف لازمی در غیر موونه خود و افراد واجب النفقه اش خرج کند و خود را از استطاعت بیندازد
- شخصی که حج به جا اورده لیکن چون امرار معاش او از وجوه و امثال ان بوده و ان زمان نیز متذکر مساله مربوط به عدم استطاعت چنین شخصی نشده و گمان کرده که حج واجب خود را انجام داده است پس از ان و در حال استطاعت قطعی نیابتا حج بجا اورده است ایا حج نیابتی وی صحیح است یا باید پس از انجام حج واجب مستقر خودش نیابت را تکرار کند
- زنی که واجب الحج است وصیت کرده که از اصل ترکه اش برای او حج بلدی توسط وصیش انجام شود حال استطاعت جانی و مالی و غیره برای وصی او فراهم است فقط از حیث عدم شرکت در نام نویسی برای حج انهم با عذری استطاعت راهی ندارد ایا می تواند حج نیابی را انجام دهد
- پدری برای حج ثبت نام کرده و در وصیتش گفته است که برایش حج مستحبی به جا اورند و پسر بزرگتر چون دیده خودش استطاعت بدنی و مالی دارد و فقط استطاعت طریقی نداشته که ان هم با فوت پدر برایش حاصل شده به نیت خود حج را انجام داده نه به نیابت از پدر ایا حج او صحیح است یا نه چون استطاعت طریقی نداشته مگر از طریق نیابت
- اگر کسی به خیال این که استطاعت دارد به قصد عمره تمتع محرم شد و به ترتیب کلیه اعمال حج تمتع حجه الاسلام را انجام داد و بعد از تمام شدن اعمال معلوم شد که مستطیع نبوده است بفرمایید احرام و اعمال گذشته اش چگونه است و نسبت به اینده اگر مستطیع شد ایا حجه الاسلام بر او واجب است یا نه
- اشخاصی که در وقت اسم نویسی برای حج استطاعت مالی دارند و از طرف دولت برای پنج سال یا بیشتر اسم می نویسند ایا برای این گونه اشخاص اسم نویسی واجب است یا نه و بر فرض وجوب اگر مسامحه کردند و ننوشتند و بعد از مدت پنج سال مردند یا از استطاعت مالی افتادند فقط ترک واجب کرده اند یا اینکه حج هم بر انان مستقر است
- شخصی طبق وصیت پدر که پول به حساب سازمان حج واریز کرده است به نیابت او به مکه امده در حالی که خود فرزند نیز استطاعت مالی داشته است ایا به نیابت پدر حج به جا اورد یا حج خود را انجام دهد
- کسی که با وجود تقلید صحیح قبلا به حج مشرف شد و چون رجوع به کفایت را مجتهد او شرط استطاعت نمی دانسته حجه الاسلام قصد نموده و به جا اورده است با این که رجوع به کفایت نداشته است فعلا همه شرایط استطاعت برای او موجود است ایا باید حج سابق را اعاده کند یا خیر
- شخصی قبلا مستطیع بوده و به حج نرفته و الان هیچگونه قدرت مالی جهت انجام حج را ندارد ایا فرزندش می تواند تبرعا از طرف او حج نیابی انجام دهد
- کسی که احتمال می دهد حجی که در سال های قبل انجام داده صحیح نبوده یا مستطیع نبوده است و فعلا شرایط استطاعت را دارد و بخواهد احتیاط کند حج را به چه نیتی بجا اورد
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی برای حجّ واجب ثبت نام نمود در حالی که شرعاً مستطیع نیست. آیا باید نیّت وجوب کند یا مستحب؟ در فرض نیّت وجوب اعمالی که انجام خواهد داد با عدم استطاعت چگونه خواهد بود؟
- [امام خمینی] شخصی در موقع استطاعت به حج نرفته، بعد ثروتش از بین رفته و به وسیله شخص دیگری به عنوان مستخدم و کارگر به حج میرود، آیا قبلا که در موقع استطاعت، ترک حج نمود حجّش ساقط میگردد یا خیر؟
- [آیت الله مظاهری] شخصی اکنون استطاعت عمره مفرده را دارد ولی دارائی او به اندازه استطاعت حج نیست، اما اگر چند سال صبر کند ممکن است برای حج مستطیع شود و در صورتی که به عمره برود احتمال دارد استطاعت بعدی او منتفی شود، در این صورت آیا جایز است به عمره مفرده برود یا خیر
- [آیت الله مظاهری] کسی که استطاعت انجام حج را ندارد ولی استطاعت انجام عمره مفرده را دارد، آیا عمره مفرده بر او واجب است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که استطاعت انجام حج را ندارد ولی استطاعت انجام عمره مفرده را دارد، آیا عمره مفرده بر او واجب است؟
- [آیت الله سیستانی] اگر شخصی استطاعت مالی وجانی برای انجام حج واجب داشته باشد اما به خاطر شرکت در یک آزمون بسیار مهم ( مثلا دکترا ) می تواند حج رفتن خود را یک سال به تعویق اندازد ؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی نذر کرده که هر سال روز عرفه در نجف اشرف باشد و امسال استطاعت حج پیدا کرده، آیا حج را بجا بیاورد یا نذر را؟
- [امام خمینی] آیا اول سال استطاعت برای حج، اول ماه شوال است و پیش از ماه شوال اگر قدرت مالی پیدا شد جایز است مکلف به مصرف دیگر برساند و دیگر حج بر او واجب نیست یا آن که از بعد از ایام حج تا سال دیگر سال استطاعت حساب میشود و جایز نیست خود را از استطاعت خارج کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی مستطیع است ولی چون ثبتنام نکرده، استطاعت رفتن به حج رانداشته است ولی اکنون به نیابت از پدرش- که ثبتنام کرده بود و فوت کرده- عازم حج است، آیا این نیابت صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسانی که اجیر شده و با فیش حج میّت و به نیابت از وی به حج می روند، اگر خود نیز تمام شرایط استطاعت را دارا باشند، بجز باز بودن راه، که آن هم با فیش حج میّت حاصل شده است، چنانچه بتوانند مثلاً در مدینه یا جده (قبل از میقات) برای متوفی نایب بگیرند و خودشان حج واجب خود را انجام دهند، تکلیف چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در سال اولی که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینی که دستور داده اند به عرفات و مشعر الحرام نرسد و طوری نباشد که می توانسته زودتر برود و برسد چنانچه در سالهای بعد مستطیع نباشد حج بر او واجب نیست ولی اگر طوری بوده که می توانسته زودتر برود و برسد یا از سالهای پیش مستطیع بوده و نرفته اگر چه به زحمت باشد باید حج کند
- اگر مالک گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در بین سال بالغ شود مثلا بچه در اول محرم مالک چهل گوسفند شود و بعد از گذشتن دو ماه بالغ گردد یازده ماه که از اول محرم بگذرد زکاتی بر او نیست بلکه بعد از گذشتن یازده ماه از بلوغش زکات بر او واجب می شود ولی احتیاط مستحب ان است که اگر یازده ماه از اول محرم بگذرد و شرایط دیگر زکات را هم دارا باشد زکات ان را بدهد
- حجی که به استطاعت بر میت واجب است و بدهکاری و حقوقی را که مثل خمس و زکات و مظالم ادا کردن انها واجب می باشد باید از اصل مال میت بدهند اگرچه میت برای انها وصیت نکرده باشد ولی اگر وصیت کرده باشد از ثلث بدهند باید به وصیت عمل کنند و اگر ثلث کفایت نکرد از اصل مال خارج کنند
- حج زیارت کردن خانه خدا و انجام اعمالی است که دستور داده اند به جا اورده شود و در تمام عمر بر کسی که شرایط ذیل را دارا باشد یک مرتبه واجب می شود اول ان که بالغ باشد دوم ان که عاقل باشد سوم ان که ازاد باشد چهارم ان که به واسطه رفتن به حج مجبور نشود کار حرامی را که ترک ان از حج مهم تر است انجام دهد یا عمل واجبی را که از حج مهم تر است ترک نماید پنجم ان که مستطیع باشد و مستطیع بودن به چند چیز است ان که توشه راه و مرکب سواری یا مالی که بتواند با ان مال انها را تهیه کند داشته باشد سلامت مزاج و توانایی ان را داشته باشد که به مکه رود و حج را به جا اورد در راه مانعی از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد یا انسان بترسد که در راه یا هنگام انجام اعمال جان یا عرض او از بین برود یا مال او را ببرند حج بر او واجب نیست ولی اگر از راه دیگری بتواند برود اگر چه دورتر باشد باید از ان راه برود به قدر به جا اوردن اعمال حج وقت داشته باشد مخارج کسانی را که خرجی انان بر او واجب است مثل زن و بچه و مخارج کسانی را که مردم خرجی دادن به انها را لازم می دانند مانند نوکر و کلفتی که به انها حاجت دارد داشته باشد بعد از برگشتن کسب یا زراعت یا عایدی ملک یا راه دیگری برای معاش خود و عایله اش به حسب شانش داشته باشد که در زندگی به مشقت نیفتد
- اگر کسی مستطیع شود و مکه نرود و فقیر شود باید اگر چه به زحمت باشد بعد حج کند و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود چنانچه کسی او را برای حج اجیر کند باید به مکه رود و حج کسی را که برای او اجیر شده به جا اورد و اگر بتواند تا سال بعد در مکه بماند و برای خود حج نماید ولی اگر ممکن باشد که اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و کسی که او را اجیر کرده راضی شود که حج او در سال بعد به جا اورده شود باید سال اول برای خود و سال بعد برای کسی که اجیر شده حج نماید
- اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و یا بر او حرجی باشد و ناامید باشد از این که بعد خودش بدون حرج حج را به جااورد باید دیگری را از طرف خود فورا بفرستد بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند و یا بر او حرجی باشد و ناامید باشد از این که بعد خودش حج کند احتیاط واجب ان است که کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید و احتیاط مستحب ان است که چنانچه منوب عنه مرد باشد کسی را نایب بگیرد که اولین مرتبه حج رفتن او باشد
- اگر مقداری مال به کسی بدهند و حج بر او واجب شود چنانچه حج نماید هر چند بعد مالی از خود پیدا کند دیگر حج بر او واجب نیست
- اگر پیش از غروب بچه بالغ شود یا دیوانه عاقل گردد یا فقیر غنی شود در صورتی که شرایط واجب شدن فطره را دارا باشد باید زکات فطره را بدهد
- اگر مقداری مال که برای حج کافیست به کسی بدهند و با او شرط کنند که در راه مکه به کسی که مال را داده خدمت نماید حج بر او واجب نمی شود
- کسی که برای حج یا عمره احرام بسته است اگر بمیرد حنوط کردن او جایز نیست ولی اگر در احرام حج بعد از تمام کردن سعی بمیرد حنوط کردن او واجب است
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی نمیدانست که یکی از واجبات، حجّ است یا نمیدانست که مستطیع شده و حجّ بر او واجب است و حجّ نرفت تا از استطاعت افتاد حجّ بر او واجب نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر برای تجارت یا کار دیگری به جدّه برود و آنجا مالی بدست آورد که اگر بخواهد از آنجا به مکّه رود مستطیع باشد و سایر شرایط را دارا باشد باید حج کند و در صورتی که حج نماید، اگر چه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکه رود، دیگر حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] شخص بالغ و عاقل که استطاعت مالی دارد ولی برخی از شرایط دیگر استطاعت را ندارد، چنانچه احتمال دهد که بتواند استطاعت بدنی یا طریقی را فراهم کند باید برای ایجاد آن شرایط اقدام کند و تأخیر حج تا زمان فراهم شدن شرایط جایز است و چنانچه از فراهم شدن آن شرایط در آینده مأیوس است، واجب است با قصد قربت برای انجام حجّ خود در اولین سال ممکن نایب بگیرد، هر چند امسال، اولین سالی باشد که استطاعت مالی پیدا کرده است.
- [آیت الله مظاهری] حجّ در تمام عمر یک مرتبه بر کسی که علاوه بر دارا بودن شرایط عامّه تکلیف )بلوغ، عقل، قدرت، علم( مستطیع هم باشد واجب میشود، و استطاعت به چند چیز حاصل میگردد: 1 - داشتن مخارج رفتن و برگشتن به حسب نیاز و شأن خود. 2 - داشتن مخارج کسانی که شرعاً یا عرفاً مخارج آنها بر او واجب است. 3 - داشتن مال یا کسبی که بعد از بازگشت بتواند به حسب حال و شأن خود زندگی کند.
- [آیت الله بهجت] اگر بهعلت رسیدن مال به حدّ نصاب، مستطیع شود و رسیدن سالِ زکات بعد از زمان حج باشد، حج واجب میشود، و اگر از روی معصیت حج بهجا نیاورد تا سال زکات فرا برسد، زکات واجب میشود، اگرچه بهسبب تقصیر در انجام حج و پرداخت زکات استطاعت او برای حج، در سالهای آینده از بین برود، و اگر فرارسیدن سال زکات قبل از اولین ماه از ماههای سه گانه حج (شوال، ذیقعده و ذیحجه) باشد در این صورت زکات واجب است و حج واجب نمیشود، مگر آنکه با بقیه مال مستطیع برای حج باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی نمیداند که قدرت برای حجّ دارد یا نه، نظیر اینکه گذرنامه به او میدهند یا نه، و یا استطاعت مالی دارد یا نه، باید تفحص کند تا معلوم شود حجّ بر او واجب است یا نه. مسئله 1538 - حجّ بر کسی واجب است که استطاعت مالی داشته باشد به این معنی که پول رفت و برگشت و مخارج خود و عیال را داشته باشد و علاوه بر این از نظر زندگی در حدّی که مناسب با شأن اوست در رفاه باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای تجارت - مثلاً - تا جدّه رود و مالی به دست آورد که بتواند با آن مکّه رود و اعمال حجّ را به جا آورد، استطاعت مالی پیدا میکند و با داشتن سایر شرایط مستطیع است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده به مکّه رود و در وقت معیّنی که دستور دادهاند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه هنوز محرم به احرام حجّ نشده و در این تأخیر مسامحه ننموده و در سالهای بعد نیز مستطیع نباشد، حجّ بر او واجب نیست ولی اگر مسامحه کرده، یا از سالهای قبل مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حجّ را به جا آورد و چنانچه محرم به احرام حجّ شده ولی به عرفات و مشعر نرسیده، واجب است - هر چند با قرض گرفتن یا اکتساب - در سال بعد حجّ به جا آورد؛ بلی چنانچه در تأخیر سال قبل معذور بوده و بدون اختیار او انجام حجّ سال بعد با مشقّت شدید همراه باشد، لازم نیست دوباره حجّ به جا آورد و در هر حال اگر سال بعد حجّ بجا نیاورد حجی بر عهده او نیست، هر چند در ترک حجّ معصیت کرده باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی از درآمد سال , استطاعت مالی برای حج پیدا کرد؛ ولی راه آن بسته بود یا نوبت به او نرسید که به حج برود، در این صورت , خمس آن مال را باید بپردازد ; ولی اگر راه برای او باز است؛ لیکن معصیت کرد و عمل واجب حج را انجام نداد، بنا بر احتیاط واجب، باید خمس آن مال را بپردازد.
- [آیت الله مظاهری] انسان میتواند قبل از رسیدن وقت حجّ خود را از استطاعت بیندازد نظیر اینکه مال خود را به دیگری ببخشد، همچنین لازم نیست خود را مستطیع کند گرچه برای او آسان باشد، ولی اگر مستطیع بود و حجّ او متوقف بر مقدماتی باشد نظیر اسمنویسی در کاروانها یا گرفتن ویزا و مانند اینها، باید آن مقدمات را تهیه کند و اگر تهیه نکرد و نتوانست مکه برود علاوه بر اینکه گناه کرده است حجّ بر او مستقر میشود و باید بعداً حجّ را به جا آورد گرچه از استطاعت افتاده باشد.