سنگریزه
دانه ریز سنگ را سنگ ریزه می نامند که از احکام آن در بابهای طهارت، صلات و حج سخن گفته‌اند.
در بعضی از زمین های وقفی نهرها یا مسیل هایی وجود دارد که سنگریزه ها و سنگهای معدنی در آنها یافت می شود، آیا این سنگریزه ها و سنگهای موجود در آنها که در ملک موقوفه واقع شده اند، تابع وقف هستند؟
نهرهای بزرگ عمومی و همچنین مسیل های عمومی که در مجاورت زمین های وقفی هستند و یا از داخل آنها عبور می کنند، جزء وقف نیستند مگر آن مقداری از آنها که از نظر عرف، حریم موقوفه محسوب می شوند، در نتیجه با آن مقدار همانند وقف رفتار می شود، ولی درنهرهای کوچکی که موقوفه هستند واجب است نسبت به سنگریزه ها و سنگهای معدنی و غیره مانند وقف رفتار شود.
نهرهای بزرگ عمومی و همچنین مسیل های عمومی که در مجاورت زمین های وقفی هستند و یا از داخل آنها عبور می کنند، جزء وقف نیستند مگر آن مقداری از آنها که از نظر عرف، حریم موقوفه محسوب می شوند، در نتیجه با آن مقدار همانند وقف رفتار می شود، ولی درنهرهای کوچکی که موقوفه هستند واجب است نسبت به سنگریزه ها و سنگهای معدنی و غیره مانند وقف رفتار شود.
عنوان سوال:
در بعضی از زمین های وقفی نهرها یا مسیل هایی وجود دارد که سنگریزه ها و سنگهای معدنی در آنها یافت می شود، آیا این سنگریزه ها و سنگهای موجود در آنها که در ملک موقوفه واقع شده اند، تابع وقف هستند؟
پاسخ:
نهرهای بزرگ عمومی و همچنین مسیل های عمومی که در مجاورت زمین های وقفی هستند و یا از داخل آنها عبور می کنند، جزء وقف نیستند مگر آن مقداری از آنها که از نظر عرف، حریم موقوفه محسوب می شوند، در نتیجه با آن مقدار همانند وقف رفتار می شود، ولی درنهرهای کوچکی که موقوفه هستند واجب است نسبت به سنگریزه ها و سنگهای معدنی و غیره مانند وقف رفتار شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- ملکی وجود دارد که در مسیر نهر آب واقع شده و صد سال پیش وقف عام شده است و بنا بر قانون ابطال بیع زمین های موقوفه، سند رسمی برای آن به عنوان وقف صادر شده است، ولی در حال حاضر این ملک برای استخراج سنگهای معدنی مورد استفاده دولت است، آیا الآن جزء انفال محسوب می شود یا آنکه وقف است؟
- زمین های موقوفه ای وجود دارد که وقف حرم مقدس رضوی(علیه السلام) هستند و در حریم بعضی از این املاک مراتع و جنگل نیز وجود دارد، ولی بعضی از نهادهای مسئول با استناد به مقررات قانونی مربوط مراتع و جنگلها حکم انفال را بر این جنگلها و مراتع جاری کرده اند، آیا مراتع و جنگلهای واقع در حریم املاک موقوفه مانند سایر زمین های واقع در حریم آنها دارای احکام وقف هستند و واجب است در مورد آنها عمل به وقفیّت شود؟
- ج: اگر زمین هم وقف باشد، به مجرّد خروج درختان وقفی موجود در آن از قابلیت انتفاع، فروش و تبدیل آن جایز نمی شود، بلکه واجب است در صورت امکان به جای آنها هرچند با صرف پول درختانی که از قابلیّت انتفاع، خارج شده اند درختان جدید خرما، کاشته شود تا منافع آنها در جهت وقف مصرف شود و در غیر این صورت باید از زمین موقوفه بصورت دیگری استفاده شود هرچند با اجاره دادن آن برای زراعت یا ساخت خانه و مانند آن و مصرف درآمد آن در جهت وقف باشد و به طور کلی تا زمانی که به نحوی از انحاء، استفاده از زمین موقوفه امکان دارد، خرید و فروش و تبدیل آن جایز نیست، ولی فروش نخلهای موقوفه در صورتی که ثمره ندهند اشکال ندارد و در صورت امکان باید پول آنها برای کاشت درختهای جدید مورد استفاده قرار گیرد و در صورتی که امکان نداشته باشد، باید در همان جهت وقف مصرف گردد.
- اگر وقفی بودن زمین محرز باشد ولی جهت وقف معلوم نباشد، ساکنین و زراعت کنندگان در آن زمین چه تکلیفی دارند؟
- آیا جایز است زمین موقوفه ای که مسلمان برای مسلمانان وقف کرده است به غیر مسلمان اجاره داده شود؟
- ج: اگر خاک اضافی مانع استفاده از زمین های موقوفه است، انتقال آن از زمین و فروش آن و مصرف پول آن در جهت وقف اشکال ندارد.
- زمین موقوفه ای وجود دارد که دارای راهی است که فقط برای عبور چارپایان مناسب است و در حال حاضر به سبب ساخت و ساز خانه در کنار آن باید راه مزبور توسعه پیدا کند، آیا توسعه آن از دو طرف به طوری که به مقدار مساوی از زمین وقفی و املاک شخصی را در بر بگیرد جایز است؟ و بر فرض عدم جواز، آیا جایز است برای توسعه راه، آن مقدار از زمین وقفی از متولّی آن اجاره شود؟
- چند ماه قبل یکی از علما در زمین موقوفه ای با اجازه وقف کنندگان آن دفن شده است و در حال حاضر عدّه ای به این کار اعتراض دارند و ادعا می کنند که دفن در زمین موقوفه جایز نیست، این مسأله چه حکمی دارد؟ و بر فرض عدم جواز، آیا اشکال با پرداخت مبلغی به عنوان عوض زمین موقوفه ای که آن عالم در آن دفن شده، برطرف می شود؟
- اگر مسئولین شرکت نفت و سازمان زمین شهری مقداری از زمین های تحت اختیار خود را برای ساخت مساجد و مدارس علمیه اختصاص بدهند و علاوه بر انشاء صیغه وقف، قبض و اقباض هم صورت بگیرد، آیا این زمین ها موقوفه محسوب می شوند و احکام وقف بر آنها مترتب می گردد؟
- آیا جایز است فردی غیر از متولّی شرعی وقف با دخالت در امور وقف و تصرّف در آن و تغییر شرطهایی که در صیغه وقف ذکر شده برای متولّی شرعی آن ایجاد مزاحمت کند، و آیا جایز است از متولّی بخواهد تا زمین موقوفه را به شخصی که متولّی، او را صالح نمی داند، تحویل دهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ملک وقفی را کسی به نفعِ خود بفروشد و خریدار آنرا صاحب شود، در صورتیکه افرادی به خریدار گفته باشند این ملک موقوفه است آیا خرید ملک موقوفه برای خریدار جایز است یا خیر؟ چگونه؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر متولیِ وقف بدون رعایت مصلحت موقوف علیهم، زمین موقوفه را اجاره دهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بسیاری از مزارع هستند که با قنوات متعلقه وقف شده اند، سپس در اجرای قانون اصلاحات ارضی و یا احیاناً خیانت متولیان موقوفه بصورت ملک درآمده است و پس از خشکیدن قنوات، مالکین جدید که جانشین موقوفه بوده اند از مسئولین مربوطه درخواست حفر چاه به جای قنات و دریافت پروانه کرده اند و چاه به جای قنات حفر شده است حال سؤال این است که: 1 اگر چاه جدید در اراضی موقوفه حفر نشده باشد، آیا واقف مالک چاه است؟ 2 اگر مالک جدید به دلایلی به متولی موقوفه مراجعه کرده باشد ولی متولی از شراکت در حفر چاه خودداری کرده باشد، آیا متولی وقف می تواند ادعای مالکیت چاه را بکند؟ 3 اگر چاه تابع زمین باشد و واقف حق مالکیتی نداشته باشد، در مواردی که اشخاص بدون اطلاع از اینکه چاه تابع زمین است اقدام به حفر چاه در اراضی موقوفه کرده اند، آیا چاههای آنها به کلی در ملکیت وقف می باشد؟ 4 تکلیف امتیاز وقف از قنات چه می شود؟ در حالی که زارعینی که در آن زمان زارع موقوفه بوده اند و در حال حاضر از چاه فعلی مالکیت دارند به استناد سهام و امتیاز وقف مالکند تکلیف آنها چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه عرصه و اعیانِ ملکی موقوفه باشد و بر اثرِ گذشت زمان طولانی، اعیانی فرسوده شده و از بین رفته باشد و بانی برای ایجادِ اعیانی موقوفه نباشد و از عرصه به تنهایی هیچگونه درآمدی نتوان کسب کرد که به مصرف مورد وقف برسد، برای احیای عرصهی موقوفه و کسب درآمد، آیا متولی می تواند عرصه را به فردی اجاره داده تا مستأجر بر روی آن بنایی احداث نماید و اعیانی جنبهی وقفی نداشته باشد و درآمد حاصله از اجاره ی عرصه به مصرف مورد وقف برسد؟ (مانند آنچه آستان قدس رضوی در مورد زمین های موقوفه انجام میدهد)
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توان با پول فروش زمین وقف اولاد که در طرح عمرانی واقع شده، زمین خرید و خانه ساخت و وقف اولاد ذکور کرد؟
- [آیت الله بهجت] در زمین های کشاورزی یا جایی که ملک شخصی است و سند آن ملک به نام اوست، معدنی کشف می شود، آیا کشف این معدن زمین ها را از ملکیت صاحبان آن خارج می کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] خانه موقوفه ای موجود است هر ساله مراسم روضه خوانی در آن برپا می شود ولی متأسفانه وقف نامه ای که حاکی از چگونگی وقف بودن این خانه باشد در دست نیست، وظیفه متولی در این مورد چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] بعد از ساخت مسجد در زمین وقفی شک در نوع وقف (اولاد یا امیر المومنین علیه السلام) به وجود آمده است؛ در این صورت تکلیف چیست؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اینجانب بدون بخشش یا خرید و فروش، وعده بخشش زمینی را به فرزندم دادم و او قسمتی از آن زمین را تحت تصرف خود قرار داده، و مابقی آن زمین را وقف نمودم. آیا چنین وقفی صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] حسینیّه شهر ما چهل سال قبل ساخته شده و اکنون گنجایش همه جمعیّت را ندارد. به همین جهت نیاز به توسعه دارد. خود حسینیّه یک زمین وقفی دارد، ولی بین حسینیّه و این زمین وقفی یک ملک شخصی فاصله است و برای توسعه حسینیّه غیر از گرفتن همین منزل شخصی هیچ راه دیگری وجود ندارد. مالک این زمین شخصی میگوید: (اگر زمین حسینیّه را به من بدهید حاضرم زمین خودم را برای توسعه حسینیّه بدهم). آیا این کار جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر ملک وقفی خراب شود، از وقف بودن بیرون نمیرود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می روید مانند چوب و برگ درخت سجده کرد، و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند: فلزّات، طلا و نقره، عقیق و فیروزه باطل است اما سجده کردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشکال ندارد.
- [امام خمینی] باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می روید مانند چوب و برگ رخت سجده کرد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است، اما سجده کردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشکال ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هنگام سجده باید پیشانی بر زمین یا چیزهایی که از زمین می روید مانند چوب و برگ درختان باشد، ولی سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی هرچند از زمین بروید جایز نیست و همچنین سجده کردن بر فلزات مانند طلا و نقره باطل است، اما سجده بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سفیدوسیاه و حتی عقیق اشکال ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .سجده باید بر زمین، خاک، سنگ یا چیزهایی باشد که از زمین روییده می‌شود و خوراکی یا پوشاکی نیست؛ مانند گیاه، برگ درخت، چوب و... . سجده بر چیزهای معدنی؛ مانند طلا، نقره، عقیق، فیروزه و... جایز نیست, سجده بر اقسام سنگهای معدنی, صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می روید ، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است ، اما سجده کردن بر سنگهای سیاه اشکال ندارد .
- [آیت الله اردبیلی] سجده باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی و غیر پوشاکی که از زمین میرویند مانند چوب و برگ درخت باشد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهایی مانند طلا، نقره و عقیق، باطل است و سجده بر فیروزه خالی از اشکال نیست، امّا سجده کردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه، اشکال ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] سجده بر انواع سنگهای معدنی که از اجزاء زمین است مانند سنگ مرمر و سنگ آهک و سنگ گچ صحیح است و احتیاط آن است که در حال اختیار به گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلی و مانند آنها سجده نکنند.
- [آیت الله اردبیلی] هرگاه بین کسانی که مالی را برای آنان وقف کردهاند به گونهای اختلاف پیدا شود که اگر مال وقفی را نفروشند، گمان آن برود که مال یا جانی تلف شود، میتوانند آن مال را بفروشند و بین موقوفعلیهم تقسیم نمایند، ولی چنانچه اختلاف تنها با فروختن و تهیّه مال دیگر برطرف شود، لازم است آن موقوفه به مال دیگری تبدیل و یا با پول فروش آن، مال دیگری خریداری شود و به جای مال اوّل و در همان منظور وقف اوّل وقف گردد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در وقف خاص یعنی اگر وقف برای افراد معینی باشد قبض و تصرف موقوف علیهم (کسانی که برای آنها وقف شده) یا وکیل یا ولیّ آنها لازم است و اگر چیزی را وقف کند و به تصرف آنها ندهد وقف محقق نشده است و آن چیز در ملک واقف باقی می ماند. ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست و اگر واقف تولیت را برای خودش قرار دهد با توجه به این که ملک موقوفه در تصرف اوست نیاز به قبض جدید ندارد و با انشاء وقف وقفیت محقق می شود.