واجب النفقه
آنكه پرداخت هزينه‌های متعارف او بر مكلف واجب است؛ مانند همسر و فرزند
شخصی فرزند واجب النّفقه ای دارد و از جهت فقر نمی تواند بر او انفاق کند، آیا می تواند کفاره اش را به او بدهد؟
از باب کفاره، به جهت انفاق نمی تواند به او بدهد و البته چون وجوب ادای کفاره فوریّت ندارد و انفاق به فرزند فوری است، باید بر او انفاق کند و بعدا کفّاره را بدهد؛ و اگر خواست کفاره را به او بدهد، با فقیر دست گردان کند و به فرزند بدهد.
از باب کفاره، به جهت انفاق نمی تواند به او بدهد و البته چون وجوب ادای کفاره فوریّت ندارد و انفاق به فرزند فوری است، باید بر او انفاق کند و بعدا کفّاره را بدهد؛ و اگر خواست کفاره را به او بدهد، با فقیر دست گردان کند و به فرزند بدهد.
عنوان سوال:
شخصی فرزند واجب النّفقه ای دارد و از جهت فقر نمی تواند بر او انفاق کند، آیا می تواند کفاره اش را به او بدهد؟
پاسخ:
از باب کفاره، به جهت انفاق نمی تواند به او بدهد و البته چون وجوب ادای کفاره فوریّت ندارد و انفاق به فرزند فوری است، باید بر او انفاق کند و بعدا کفّاره را بدهد؛ و اگر خواست کفاره را به او بدهد، با فقیر دست گردان کند و به فرزند بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فردی واجب النفقه صغیر می باشد (مانند پدر و مادر صغیری که فرزند صغیرشان غنی باشد). آیا پرداخت نفقه بر صغیر واجب است؟
- فرزند واجب النّفقه انسان، در شب عید فطر میهمان کسی دیگر می شود. آیا فطره ی او بر گردن پدر است یا بر عهده ی میزبان؟
- اگر شخصی را به خوردن روزه مجبور نمایند، آیا کفاره روزه بر او واجب است؟
- در صورت فقر پسر، پدر می تواند زکات را برای تحصیل فرزند در دانشگاه یا حوزه به پسر خود پرداخت نماید؟
- نفقه ی زندانی به عهده ی بیت المال است یا خود افراد؟ نفقه افراد واجب النّفقه ی زندانی چه طور؟
- شخصی روزه ماه رمضان را عمدا نگرفت، آیا علاوه بر قضای روزه و یکی از کفّارات ثلاث، باید برای هر روزی یک مدّ طعام نیز بدهد؟
- شخصی نذر کرده اگر نماز شب را نخواند، مبلغی به فقیر صدقه بدهد. اگر نماز شب ترک شد، فقط آن مبلغی که نیّت کرده به ذمّه اش می آید یا کفّاره ی نذر را هم باید بدهد؟
- معیار در فقر افراد چیست؟ آیا شخصی که مثلاً حدود پانصد تومان پول ندارد، ولی از لحاظ خوراکی چندان در مضیقه نیست، می توان به او زکات داد؟
- اگر شخصی نداند که قضای ماه رمضان را باید تا رمضان بعد گرفت و گرنه کفّاره ی تأخیر دارد، در این صورت (ندانستن حکم)، اگر شخصی تا رمضان بعد روزه ی قضا را نگرفت، آیا کفاره ی تأخیر واجب می شود؟
- روزه داری که به وجوب غسل جنابت یا اصل جنابت جهل دارد (جاهل مقصّر)، آیا باید کفاره روزه هایی را که در حال جنابت گرفته بدهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا کفّاره روزه را می توان به واجب النفقه پرداخت؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا مظالم و کفارات (مثل کفاره روزه) و صدقات واجبه را می‌شود به واجب النفقه داد یا خیر؟
- [سایر] منظور از واجب النفقه که به او نمی توان کفاره داد چه افرادی می باشند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است مکلّفی کفّاره روزه خود را به واجب النفقه خود بپردازد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا دادن کفّاره به کسی که او واجب النفقه است، جایز است؟
- [سایر] آیهای از قرآن و یا روایتی میخواهم مبنی بر اینکه هنگامی که فقر به سراغتان آمد انفاق کنید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجه به اینکه فرزند انسان واجب النفقه است پرداخت صدقه به او قابل تصور است و عنوان صدقه محقق می شود . ب.. اگر کسی نذر کرده باشد که فلان مبلغ را صدقه دهد آیا آن را می تواند به نزدیکان واجب النفقه بدهد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با توجّه به وجوب پرداخت نفقه اولاد توسط پدر بفرمائید: الف - آیا در این حکم بین فرزند صغیر و کبیر تفاوتی هست؟(اعمّ از متمکّن و غیر متمکّن) ب - آیا مراد از تمکّن، قدرت فعلی است یا توانایی بالقوّه تحصیل مال را نیز شامل می‌شود؟ ج - در صورت تخلّف فرزند واجب النفقه از دستورات شرعی پدر ، آیا وجوب پرداخت نفقه وی ساقط می‌شود؟(مثلانوجوان فقیری که پدر را اذیّت نموده و از ورود وی به خانه شخصیاش جلوگیری میکند واجب النفقه است)
- [سایر] با توجه به واجب النفقه بودن فرزند، آیا پدر می تواند از اموال فرزند محجور و دیوانه اش جهت تامین نیازهای روزمره او (مانند خوراک و پوشاک) استفاده نماید؟
- [سایر] به فرض به انحراف کشیده نشدن می توان ازدواج نکرد چون از هر کس می پرسم ازدواج را مایه دردسر می داند به نظر من انفاق به فقرا و پدر و مادر، بهتر از انفاق به زن و فرزند است.
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر روزهدار در ماه رمضان با زن خود که روزهدار است نزدیکی کند، چنانچه زن را مجبور کرده باشد، کفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، ولی اگر در اثنا زن راضی شود، بنابر احتیاط واجب مرد دو کفاره بدهد و زن یک کفاره و اگر زن به نزدیکی راضی بوده، بر هر کدام یک کفاره واجب می‌شود.
- اگر از روی اختیار به نذر خود عمل نکند، باید کفاره بدهد، و کفاره آن بنابر اظهر کفاره (قَسَم) و بنابر احتیاط مستحب، کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان است. و نیز اگر نذر روزه معین کرده باشد، کفاره آن بنابر احتیاط واجب، همان کفاره افطار عمدی است.
- زنی که شوهرش مخارج او را نمیدهد، چنانچه نانخور دیگری باشد، فطرهاش بر او واجب است، و اگر نانخور دیگری نیست، در صورتی که فقیر نباشد، باید فطره خود را بدهد، و اگر از روی شدت احتیاج شوهر، زن به او انفاق میکند، فطره او نیز بر زن واجب است، ولی اگر شوهر با همین سختی فطره زن را بدهد ساقط شدن فطره از گردن زن خالی از وجه نیست.
- اگر زنی شوهر روزهدار خود را مجبور کند که نزدیکی نماید یا کار دیگری که روزه را باطل میکند انجام دهد، واجب نیست کفاره روزه شوهر را بدهد.
- اگر به عهد خود وفا نکند باید کفاره بدهد و کفاره آن بنابر احتیاط کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان است.
- کسی که روزه ماه مبارک رمضان بر او واجب است، اگر به عمد یا شبه عمد، روزه خود را باطل کند، باید علاوه بر قضای آن، کفّاره بدهد، مگر در مواردی که بعداً گفته خواهد شد.
- اگر کسی عمداً قی کند روزهاش باطل است و قضا دارد، ولی کفاره واجب نیست و در صورت اماله کردن با چیز روان، بنابر احتیاط واجب، کفاره لازم است.
- اگر کفاره واجب شود و چند سال آن را بهجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمیشود.
- اگر جنب در شب ماه رمضان یا روزه واجب معین بعد از جنب شدن خوابید و بیدار شد، در صورتی که اطمینان دارد که اگر دو مرتبه بخوابد قبل از اذان صبح بیدار می‌شود، خوابیدن دفعه دوم بر او حرام نیست، ولی خلاف احتیاط است؛ و اگر دوباره خوابید و بیدار نشد، باید قضای آن را بگیرد و بنابر احتیاط واجب کفاره هم بدهد و اگر بیدار شد باز دفعه سوم خوابید و تا اذان صبح بیدار نشد قضای آن روز را باید بگیرد و وجوب کفّاره مطابق احتیاط، بلکه اقوی است.
- اگر کفاره واجب شود، نباید در بهجا آوردن آن کوتاهی کرد، ولی لازم نیست فوراً آن را انجام داد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] انسان نمی تواند خمس مال خود را به افرادی بدهد که واجب النفقه او می باشند و اگر مخارج سید دیگری بر انسان واجب باشد مثل پدر یا فرزند بنابر احتیاط واجب نمی توان از خمس مال خود برای نفقه او داد.
- [آیت الله جوادی آملی] .همسرِ فرزند و شوهر دختر، واجب النفقه افراد شمرده نمیشوند, بنابراین می توان هزینه های این ها را در صورتی که سید فقیر باشند، از خمس(سهم سادات) مال خود پرداخت کرد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که واجب النفقه دیگری است (پدر، مادر، زن، فرزند) نمیتواند از او زکات بگیرد مگر اینکه زکات را برای مخارج غیرضروری نظیر زیارت، خریدن کتاب، گرفتن زن، ادای دین و مانند اینها بگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سوم، واجب النفقه نبودن، یعنی زکات را نمی توان به فرزند و همسر و پدر و مادر داد، ولی اگر آنها بدهکار باشند و نتوانند بدهی خود را بپردازند زکات را به مقدار اداء دین می توان به آنها داد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که دیگری باید فطره او را بدهد واجب نیست فطره خود را بدهد بلکه اگر کسی نان خور دیگری باشد که به جهت فقر زکات بر او واجب نمی شود برخود او زکات فطره واجب نیست هرچند غنی باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] به سیدی که دوازده امامی نیست نمی توان خمس داد و همچنین به کسی که واجب النفقه است، مثلاً انسان نمی تواند به زنش که سیده است خمس خود را بدهد، مگر این که آن زن ناچار باشد مخارج اشخاص دیگری را که واجب النفقه مرد نیستند بپردازد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] انسان باید فطره کسانی را که قبل از غروب شب عید فطر نانخور او حساب می شوند بدهد، خواه بزرگ باشند یا کوچک، مسلمان باشند یا کافر، واجب النفقه باشند یا غیر واجب النفقه، نزد او زندگی کنند یا در جای دیگر.
- [آیت الله بروجردی] کسی که نمیتواند کفاره بدهد، بنا بر احتیاط واجب باید استغفار کند و هر وقت توانست باید کفاره را بدهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] به کسی که بدهکار است ونمیتواند بدهی خود را بدهد، اگرچه مخارج او بر انسان واجب باشد، می‌شود زکاْ داد مگر قرض در رابطه با نفقه شخص واجب النفقه باشد.
- [آیت الله مظاهری] اقسامی که برای عاق پدر و مادر گفته شد تماماً در قطع رحم نیز میآید، بنابراین انفاق بر آنها اگر فقیر باشند لازم است اگرچه آنان واجبالنّفقه نیستند، ولی ترک انفاق در صورت قدرت و فقر آنان، قطع رحم محسوب می‌شود، چنانکه تضییع حقّ آنها و بردن آبروی آنان و تندی و پرخاشگری با آنها قطع رحم است، علاوه بر اینکه گناه حقّالنّاس و اهانت به دیگران را نیز دارد.