واجب النفقه
آنكه پرداخت هزينه‌های متعارف او بر مكلف واجب است؛ مانند همسر و فرزند
انسان نمی تواند خمس مال خود را به افرادی بدهد که واجب النفقه او می باشند و اگر مخارج سید دیگری بر انسان واجب باشد مثل پدر یا فرزند بنابر احتیاط واجب نمی توان از خمس مال خود برای نفقه او داد.
عنوان مسئله:
انسان نمی تواند خمس مال خود را به افرادی بدهد که واجب النفقه او می باشند و اگر مخارج سید دیگری بر انسان واجب باشد مثل پدر یا فرزند بنابر احتیاط واجب نمی توان از خمس مال خود برای نفقه او داد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- نفقه زندانی به عهده چه کسی است؟ بیت المال یا خود افراد؟ آیا تمکن مالی و عدم آن، نوع جرم، قدرت و توان بر کار و غیر آن، حدود و تعزیری بودن، فرقی در تأمین نفقه وی دارد یا خیر؟ افراد واجب النفقه زندانی چطور؟
- نفقه اولاد در صورتی بر پدر واجب است که خودش مال نداشته و قدرت فعلی هم بر کسب و کار نداشته باشد، حال اگر بتواند کار کند ولی مشغول تحصیل علم و دانش شده و از تحصیل نفقه خود بازمانده است، آیا در این صورت هم نفقه او بر پدر واجب است؟
- مستدعی است همانگونه که وجوب نفقه پدر و مادر را بیان فرمودید، مسائل مربوط به سایر واجب النفقه ها و مقدار آن را توضیح دهید، چرا که این مسأله هم نسبت به همسر و فرزندان و هم نسبت به دیگر خویشان مثل عمو و عمه و همچنین نسبت به عروس، مورد نیاز است؟
- شخصی مغازه و سرمایه خود را به فرزند خود بخشیده است، مشروط بر اینکه تا وقتی پدر زنده است، تمام مخارج پدر را بطور متعارف بدهد. فرزند تا دو سال به شرط عمل کرده ولی حالا طبق شرط عمل نمی کند و به همین دلیل پدر از بخشش خود پشیمان شده است. آیا می تواند مغازه و سرمایه خود را پس بگیرد؟
- چه می فرمایید در این مسأله که شخصی فوت کرده در حالی که دارای باغات و زراعات بوده، فرزند ارشدش بعد از فوت پدر، محصولات و زراعات را بوسیله خود و کارگر و غیره جمع آوری کرده و مخارج خود و عائله اش هم از مال پدری بوده، آیا در صورت عدم شرط اجرت می تواند برای عمل خودش اجرت از سایر وراث بگیرد یا خیر؟
- در توضیح المسائل مسأله 2631 فرموده اید: (مال گمشده که انسان پیدا کند اگر نشانه نداشته باشد که به واسطه آن صاحبش معلوم شود و قیمت آن کمتر از یک درهم (6/12 نخود نقره سکه دار) نباشد، احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش صدقه دهد.) الف) اگر چنانچه پیدا شده، مثلاً یک عدد صد تومانی باشد، آیا این نشانی محسوب می شود؟ ب) قیمت یک درهم نقره به پول در زمان فعلی چه مقدار است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] فردی واجب النفقه صغیر می باشد (مانند پدر و مادر صغیری که فرزند صغیرشان غنی باشد). آیا پرداخت نفقه بر صغیر واجب است؟
- [سایر] منظور از واجب النفقه که به او نمی توان کفاره داد چه افرادی می باشند؟
- [آیت الله بهجت] فرزند واجب النّفقه انسان، در شب عید فطر میهمان کسی دیگر می شود. آیا فطره ی او بر گردن پدر است یا بر عهده ی میزبان؟
- [آیت الله خوئی] اشخاصی که واجب النفقه دیگری هستند مثل پدر یا مادری که فرزند آنها مخارج زندگی را به آنها میدهد، یا زنی که از طریق شوهرش مخارجش تأمین می‌شود و یقین دارند که پرداخت کننده نفقه خمس نمیدهد و سالی ندارد آیا بر خود آنها لازم است که به مقدار خمس آنچه به آنها میرسد بر ذمه گرفته و پرداخت نمایند یا لازم نیست، و بر خود پرداخت کننده است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا نفقه فرزند خوانده بر پدر خوانده واجب است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا پرداختن خمس به سیّدی که واجب النّفقه خمس دهنده است جایز است؟ و با این فرض که آن مبلغ را صرف مخارجی کند که نفقه واجب او حساب نمیشود (مثل سفرهای زیارتی)، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است سیّد غنی، سهم سادات خود یا دیگران را به فرزند فقیرش بدهد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا پدر میتواند مخارج تحصیل فرزند ذکور یا اناث خود را از باب زکات به سعه، زکات فطره، سهم سادات اگر فرزند سیّد باشد و یا ردّ مظالم و سهم امام 7 البتّه با اجازه مجتهد بدهد و در صورت مثبت بودن تمامی صدر مذکور، اطّلاع فرزندان لازم است یا پدر خودش خرج کند ولی نیّت وجوه منطبقه کند، در صورت لزوم اطفال صغار که متوجّه اینگونه مسائل نمیشوند با اجازه مجتهد حلّ می‌شود یا نه؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا به زنی هاشمی که شوهرش بدون عذر، نفقه واجب او را نمیدهد، میتوان خمس داد؟ و آیا او میتواند خمس را خرج بچههای غیر سیّد خود کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجه به اینکه فرزند انسان واجب النفقه است پرداخت صدقه به او قابل تصور است و عنوان صدقه محقق می شود . ب.. اگر کسی نذر کرده باشد که فلان مبلغ را صدقه دهد آیا آن را می تواند به نزدیکان واجب النفقه بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- احتیاط واجب آن است که بیشتر از مخارج یک سال بیک سید فقیر خمس ندهند.
- به سید فقیری که مخارجش بر دیگری واجب است و او نمی تواند مخارج آن سید را بدهد می شود خمس داد.
- کسی که زنش سیده است بنابر احتیاط واجب نباید به او خمس بدهد که به مصرف مخارج خودش برساند، ولی اگر مخارج دیگران بر آن زن واجب باشد و نتواند مخارج آنان را بدهد. جایز است خمس خود را به زنش بدهد که به مصرف آنان برساند.
- اگر مال حلال با مال حرام به طوری مخلوط شود که انسان نتواند آنها را از یکدیگر تشخیص دهد و صاحب مال حرام و مقدار آن، هیچ کدام معلوم نباشد باید خمس تمام مال را بدهد و بعد از دادن خمس، بقیّه مال حلال می شود. و بنابر احتیاط این خمس را به سادات به قصد ما فی الذّمه، (اعم از خمس اصطلاحی و صدقه) از طرف مالک بپردازد.
- سیّد می تواند از سیّد زکات بگیرد ولی سیّد نمی تواند از غیر سیّد زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می تواند از غیر سیّد زکات بگیرد. امّا احتیاط واجب آن است که اگر ممکن باشد فقط به مقداری که برای مخارج روزانه اش ناچار است، بگیرد.
- اگر کسی دابه ای را بخرد و در شکم آن مالی پیدا کند چنانچه احتمال دهد که مال فروشنده است باید به او خبر دهد، و اگر معلوم شود مال او نیست بنابر احتیاط واجب باید بترتیب صاحبان قبلی آن را خبر کند، و چنانچه معلوم شود که مال هیچ یک آنان نیست اگر چه قیمت آن (105) مثقال نقره یا (15) مثقال طلا نباشد بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد، ولی اگر ماهی بخرد و در شکم آن گوهری بیابد مال خود اوست و لازم نیست بفروشنده و صیاد خبر دهد و بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد. 4 مال حلال مخلوط به حرام
- اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده، بنابر احتیاط مستحب مقداری را که می داند از خمس بیشتر بوده، از طرف صاحب آن صدقه بدهد.
- اگر بواسطه قناعت کردن چیزی از مخارج سال انسان زیاد بیاید باید خمس آن را بدهد.
- اگر از غیر کسب، مالی بدست آورد مثلا چیزی به او ببخشند چنانچه از مخارج سالش زیاد بیاید احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهد.
- خمس را باید دو قسمت کرد: یک قسمت آن سهم سادات است و بنابر احتیاط واجب باید یا به مجتهد جامع الشرایط بدهند یا با اذن او به سید فقیر یا سید یتیم یا به سیدی که در سفر درمانده شده بدهند، و نصف دیگر آن سهم امام (علیه السلام)است که در شرایط فعلی هر فردی آن را فقط به مرجع تقلید خود بدهد یا با اجازه مستقیم از دفتر ایشان مصرف نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .همسرِ فرزند و شوهر دختر، واجب النفقه افراد شمرده نمیشوند, بنابراین می توان هزینه های این ها را در صورتی که سید فقیر باشند، از خمس(سهم سادات) مال خود پرداخت کرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بنابر احتیاط واجب سادات نمی توانند بیش از مخارج یک سال خود را از خمس بگیرند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] به سیدی که دوازده امامی نیست نمی توان خمس داد و همچنین به کسی که واجب النفقه است، مثلاً انسان نمی تواند به زنش که سیده است خمس خود را بدهد، مگر این که آن زن ناچار باشد مخارج اشخاص دیگری را که واجب النفقه مرد نیستند بپردازد.
- [آیت الله علوی گرگانی] به کسی که بدهکار است ونمیتواند بدهی خود را بدهد، اگرچه مخارج او بر انسان واجب باشد، می‌شود زکاْ داد مگر قرض در رابطه با نفقه شخص واجب النفقه باشد.
- [آیت الله سیستانی] اگر مخارج سیّد یا سیّدهای که زن انسان نیست بر انسان واجب باشد بنابر احتیاط واجب نمیتواند خوراک و پوشاک و سائر نفقات واجبه او را از خمس بدهد ، ولی اگر مقداری خمس به او بدهد که به مصرف دیگری غیر از نفقات واجبه برساند مانعی ندارد .
- [آیت الله خوئی] اگر مخارج سید یا سیدهای که زن انسان نیست بر انسان واجب باشد، بنابر احتیاط واجب، نمیتواند خوراک و پوشاک و سایر نفقات واجبة او را از خمس بدهد ولی اگر مقداری خمس به او بدهد که به مصرف دیگری (غیر از نفقات واجبه) برساند، مانعی ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مخارج سیده ای که زوجه انسان نیست بر انسان واجب باشد، بنابر احتیاط واجب، نمی تواند از خمس خوراک و پوشاک او را بدهد یا آن که ملک او کند که به مصرف مخارج خودش برساند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مخارج سیّدی که عیال انسان نیست بر انسان واجب باشد بنابر احتیاط واجب، نمیتواند از خمس خوراک وپوشاک او را بدهد، ولی اگر مقداری خمس ملک او کند که به مصرف ومخارج غیر واجبه برساند مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] سیّد میتواند صدقات واجب یا مستحب خود را به سیّد یا غیر سیّد بدهد و غیر سیّد میتواند صدقه مستحب خود را به سیّد بپردازد، ولی نمیتواند صدقه واجب خود نظیر زکات مال و زکات فطره را به سیّد بدهد، و چنانچه پرداخت کفّارات و ردّ مظالم بر غیر سیّد واجب شود، بنابر احتیاط واجب نمیتواند آن را به سیّد بدهد.
- [آیت الله بروجردی] به سید فقیری که مخارجش بر دیگری واجب است و او نمیتواند مخارج آن سید را بدهد، می‌شود خمس داد.