مال الاجاره
مالی كه بايد مستأجر بابت اجاره بپردازد.
شخصی ملکی را اجاره کرده و در آن علاوه بر گندم، سایر محصولات را نیز به عمل آورده است. آیا می تواند تمام مال الاجاره را از زکات گندم کسر کند؟
خرج هایی که تنها برای یکی از آن ها کرده، فقط از همان کسر می شود، ولی اگر برای هر دو مخارجی کرده، باید به هر دو قسمت نماید، مثلاً اگر هر دو به یک اندازه بوده، می تواند نصف مخارج را از جنسی که زکات دارد کم کند.
خرج هایی که تنها برای یکی از آن ها کرده، فقط از همان کسر می شود، ولی اگر برای هر دو مخارجی کرده، باید به هر دو قسمت نماید، مثلاً اگر هر دو به یک اندازه بوده، می تواند نصف مخارج را از جنسی که زکات دارد کم کند.
عنوان سوال:
شخصی ملکی را اجاره کرده و در آن علاوه بر گندم، سایر محصولات را نیز به عمل آورده است. آیا می تواند تمام مال الاجاره را از زکات گندم کسر کند؟
پاسخ:
خرج هایی که تنها برای یکی از آن ها کرده، فقط از همان کسر می شود، ولی اگر برای هر دو مخارجی کرده، باید به هر دو قسمت نماید، مثلاً اگر هر دو به یک اندازه بوده، می تواند نصف مخارج را از جنسی که زکات دارد کم کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی ملکی را به مبلغی اجاره نموده است. آیا وجه اجاره را موقع پرداخت زکات کسر نماید؟
- مالکی مقداری از زمین مزروعی خود را به صورت اجاره به دیگری واگذار نموده و مال الاجاره از گندم تعیین شده است. اگر گندم مال الاجاره به تنهایی به حد نصاب برسد، آیا زکات دارد؟ اگر همراه با بقیه گندم ها به حدّ نصاب برسد، چه طور؟
- گندم را چیده و در خرمن جمع نموده ایم، آیا می توان مخارج کارگرانی که مزد گرفته اند، از گندم کسر نماییم و بعد زکات بدهیم؟
- فردی خانه ای را برای سکونت ساخته است ولی بعدا از مورد نیاز خارج شده و آن را اجاره داده است. آیا به مال الاجاره خمس تعلّق می گیرد؟
- کسی که برای حجّ اجیر شده است که مال الاجاره اش را شش ماه پس از حج بگیرد. آیا آن پول از درآمد سال وصول است یا سال قرارداد اجاره؟
- اگر کسی را جهت تعلیم قرآن به اطفال مؤمنین اجیر نمایند، آیا جایز است مال الاجاره را از زکات پرداخت نمایند، آیا در مورد مزبور نیاز به اجازه ی حاکم دارد؟
- شخصی به عنوان عامل فروش گندم و یا عامل حمل با کامیون، از صاحب گندم اجرت فروش یا کرایه ی حمل می گیرد. اگر او بداند که زکات این گندم پرداخت نشده، آیا زکات آن ها بر ذمّه اش است که بپردازد یا نه؟ اجرتی که در مقابل کارش می گیرد چگونه است؟
- در مورد ملکی که به رعیّت اجاره داده می شود، زکات زراعت آن به عهده ی مالک است یا رعیّت؟ آیا رضایت زارع و عدم رضایت او موجب تفاوت در حکم می شود؟
- اگر کشاورزی به شخصی حدود دو تن گندم قرض داده باشد، پس از باز پس گیری، آیا باید زکات آن را بدهد؟
- اگر از محل درآمدهای جنبی متعلّقات زکات، هزینه ی آن ها تأمین شود، (مثلاً از طریق فروش کاه، گندم یا کود و...) آیا باز هم مجازیم هزینه ها را از خود عین مال زکوی کم کنیم یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مالکی مقداری زمین مزروعی خود را بصورت اجاره به دیگری واگذار کرده و مال الاجاره از گندم آن تعیین شده، گندمی که از بابت اجرت به دست می آید، اگر به تنهایی به حد نصاب برسد یا با گندم باقیمانده زمین در دست خود مالک برداشت می شود به نصاب برسد، آیا متعلق زکات می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا قبل از تحویل مال اجاره شده، موجر می تواند مال الاجاره را مطالبه کند؟
- [آیت الله خوئی] ملک موقوفه که مثلاً گندم کار است و جریبی ده من گندم مال الاجاره او هست آیا شخص میتواند که چند سال به همین مقدار مال الاجاره اجاره کند و هر ساله این مال الاجاره را بپردازد و به مصرف برساند و اما ملک را به خرج خودش به صورت محوطه و باغ در بیاورد و غرس اشجار نماید و انتفاع از ثمره و اشجارش تا موعد معین مثلاً سی سال یا بیشتر ببرد، یا از برای همیشه به این نحوه در ید خودش یا وارثش باشد و همین مال الاجاره را بپردازد.
- [آیت الله بروجردی] زارع آب و زمینی که برای زراعت اجاره میکند بعد از دادن مال الاجاره مخارجات از کاه و گندم هر دو باید خارج شود یا از گندم تنها، چون بعض اوقات قیمت کاه به مقدار اجاره زمین و مخارجات کافی است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] زمینی که مثلادر مقابل دو خروار گندم اجاره داده شده آیا اجاره گیرنده باید زکات بدهد؟
- [آیت الله خوئی] شخصی ملکی وقف را از متولی اجاره میکند ولی میداند متولی اجاره را به مصرف معین نمیرساند، تکلیف مستأجر چیست؟
- [آیت الله خوئی] در جواب استفتایی که راجع به زکات گندم یا جو که با آب استیجاری عمل آمده، مرقوم فرمودهاید زکات آن 120 است، آیا درست است یا نه؟ در فرض صحت اگر کسی خود آب ملکی دارد و آن را به دیگری اجاره داده و یا در باغستان صرف میکند و از آب استیجاری دیگر گندم و زراعت خود را سیرآب میکند باز هم زکات آن گندم 120 است یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در صورت عدم دریافت مورد اجاره توسط مستاجر و یا عدم استفاده مستاجر از مورد اجاره موجر می تواند مال الاجاره رامطالبه کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه مستأجر قبل از اتمام مدّت اجاره، ملک مورد اجاره را تخلیه کند، آیا نسبت به مدّت باقیمانده قرارداد ضامن مال الاجاره می‌باشد؟
- [آیت الله بروجردی] یک نفر ملکی را که دارای نخیلات است به صیغه مصالحه اجاره مینماید در ظرف چهار سال مثلاً به مال المصالحه به قرار سالی پول یا جنس معیّنی، آیا مال المصالحه در باب زکات از مؤونه زراعت است که اگر بعد از وضع مال المصالحه و سایر مخارجات دیگر، اجناس زکوی به حد نصاب برسد زکات بدهد و الّا ندهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- انسان باید زکات را به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم بدهد و اگر غیر از زکات، مال دیگری هم بر او واجب شده است، در نیت معین کند که آنچه را می‌دهد زکات است، ولی اگر هم زکات مال بر او واجب شده است و هم زکات فطره، لازم نیست موقع ادا کردن، نیت کند که آنچه را می‌دهد زکات مال است، بلکه اگر به نیت (آنچه بر او واجب است) بدهد از هر دو کفایت میکند، و همچنین اگر مثلاً زکات گندم و جو بر او واجب باشد، لازم نیست معین کند چیزی را که می‌دهد زکات گندم است یا جو.
- اگر بعد از آنکه زکات گندم، جو، خرما و انگور واجب شد مالک آن بمیرد، باید مقدار زکات را از مال او بدهند؛ ولی اگر پیش از واجب شدن زکات بمیرد، هر یک از ورثه که سهم او به اندازه نصاب است، باید زکات سهم خود را بدهد.
- هزینهای را که برای گندم، جو، خرما و انگور پرداخت کرده است، میتواند از محصول کسر کند، و چنانچه پیش از کم کردن هزینه، وزن آنها به سیصد من تبریز برسد، ولی بعد از کم کردن به این مقدار نرسد، بنابر اظهر زکات واجب نیست.
- هنگام جدا کردن گندم و جو از کاه و هنگام چیدن خرما و انگور، باید زکات آن را به فقیر داد یا از مال خود جدا کرد. و زکات طلا، نقره، گاو، گوسفند و شتر را بعد از تمام شدن ماه دوازدهم باید به فقیر بدهد یا از مال خود جدا نماید، ولی اگر منتظر فقیر معینی باشد یا بخواهد به فقیری بدهد که از جهتی برتری دارد، میتواند زکات را جدا کند و ادای آن را بهخاطر آن فقیر تأخیر بیندازد.
- اگر ملکی را بر افراد مخصوصی، مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقهای بعد از طبقه دیگر از آن استفاده کنند، چنانچه متولّی ملک، آن را اجاره دهد و بمیرد، در صورتی که مراعات مصلحت وقف یا مصلحت طبقه بعد را کرده باشد اجاره باطل نمیشود، ولی اگر متولی نداشته باشد و یک طبقه از کسانی که ملک بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند، در صورتی که طبقه بعد اجازه ندهند، اجاره باطل می‌شود، و در صورتی که مستأجر مالالاجاره تمام مدت را داده باشد، مالالاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدت اجاره را از مال آنان میگیرد.
- اگر خانه یا دکان یا اطاقی را اجاره کند و صاحب ملک با او شرط کند که فقط خود او از آنها استفاده نماید، مستأجر نمیتواند آن را به دیگری اجاره دهد، و اگر شرط نکند میتواند آن را به دیگری اجاره دهد، اگرچه به خود اجارهدهنده باشد، و اگر استفاده بردن از آن مال احتیاج به تحویل عین مال دارد، بنابر اظهر تحویل آن هم جایز است. ولی اگر بخواهد به زیادتر از مقداری که اجاره کرده آن را اجاره دهد، باید در آن، کاری مانند تعمیر و سفیدکاری انجام داده باشد، یا به غیر جنسی که اجاره کرده آن را اجاره دهد، مثلاً اگر با پول اجاره کرده به گندم یا چیز دیگر اجاره دهد، و در غیر این دو صورت، بنابر اظهر اجاره به مقدار زیادتر جایز نیست.
- کسی که بدهکار است و گندم یا جو یا خرما یا انگور هم دارد، اگر بمیرد و قبل از آنکه زکات اینها واجب شود، ورثه قرض او را از مال دیگر بدهند، هر کدام که سهمشان به سیصد من تبریز برسد، باید زکات بدهد، و اگر قبل از آنکه زکات آنها واجب شود، قرض او را ندهند، چنانچه مال میت فقط به اندازه بدهی او باشد نیز زکات چنانکه گفته شد واجب است بنابر اظهر؛ چه مرگ مالک پیش از ظهور ثمره باشد و خواه بعد از آن و قبل از وجوب زکات، که در صورت دوم بدون اشکال نیست، و همچنین است اگر مال میت بیشتر از بدهی او باشد، دادن زکات واجب است بنابر اظهر.
- اگر به خیال اینکه شخصی فقیر است به او زکات بدهد، بعد بفهمد فقیر نبوده، یا از روی ندانستن مسئله به کسی که میداند فقیر نیست زکات بدهد، چنانچه چیزی را که به او داده باقی باشد، میتواند از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر از بین رفته باشد اظهر این است که گیرنده در صورت جهل ضامن نیست، امّا اگر کسی که آن چیز را گرفته میدانسته یا احتمال میداده که زکات است و میدانسته که خودش فقیر نیست و ممکن است آن چیز یا عوضش را از او بگیرند، اگر میتواند باید عوض آن را از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر گیرنده ادعا کند نمیدانسته آن مال زکات است، همین که دهنده زکات میگوید، بهعنوان زکات دادم، پذیرفته می‌شود، و در صورت بقای عین آن مال، حق پس گرفتن آن را دارد، ولی میتواند پس نگیرد و از مال خود دوباره بدهد.
- نماز خواندن در ملکی که منفعت آن مال دیگری است، بدون اجازه او باطل است؛ مثلاً در خانه اجارهای اگر صاحبخانه یا دیگری بدون اجازه کسی که آن خانه را اجاره کرده نماز بخواند، نمازش باطل است، مگر اینکه بداند و یا نشانههایی در کار باشد که گمان کند، مستأجر به نماز خواندن او راضی است، بنابر اظهر، بلکه اگر نداند یا نشانههایی نسبت به عدم رضایت مستأجر در کار نباشد تا موجب گمان به عدم رضایت مستأجر شود، باز میتواند بنابر اظهر نماز بخواند؛ و همچنین است اگر در ملکی که دیگری در آن حقّی دارد نماز بخواند؛ مثلاً اگر میت وصیت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفی برسانند، تا وقتی ثلث را جدا نکنند، نمیشود در ملک او نماز خواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زمین را برای زراعت گندم یا جو اجاره دهد و مال الاجاره را گندم یا جو همان زمین قرار دهد اجاره صحیح نیست، همچنین در مقابل محصولات دیگر زمین.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر زمینی را برای زراعت جو، یا گندم اجاره دهد و مال الاجاره را جو، یا گندم همان زمین قرار دهد، اجاره صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم اجاره دهد و مال الاجاره را جو یا گندم همان زمین قرار دهد، اجاره صحیح نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم یا محصول دیگر اجاره دهد و مال الاجاره را از محصول همان زمین قرار دهد اجاره صحیح نیست.
- [آیت الله مظاهری] اگر زمینی را برای زراعت جو یا گندم یا محصول دیگر اجاره دهد، گرچه مال الاجاره را از محصول همان زمین قرار دهد، اجاره صحیح است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که ملکی را اجاره کرده و سرقفلی نپرداخته هنگامی که مدت اجاره به سر رسید حق ندارد بدون اذن صاحب ملک در آنجا اقامت کند و اگر آن را تخلیه نکند غاصب و ضامن ملک و ضامن مثل مال الاجاره است، خواه اجاره اول کوتاه باشد یا طولانی و خواه در مدت اجاره ارزش ملک بالا رفته باشد یا نه و اگر کسی ملک را از چنین شخصی اجاره کند اجاره اش صحیح نیست، مگر این که صاحب ملک رضایت دهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر ملکی را بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه ای بعد از طبقه دیگر از ان استفاده کنند چنانچه متولی وقف ان را اجاره دهد و بمیرد اجاره باطل نمی شود ولی اگر متولی نداشته باشد و یک طبقه از کسانی که ملک بر انها وقف شده ان را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند چنانچه طبقه بعدی ان اجاره را امضاء نکنند اجاره باطل می شود و در صورتی که مستاجر مال الاجاره تمام مدت را داده باشد می تواند مال الاجاره از زمان مردنشان تا اخر مدت اجاره را از مال انان بگیرد
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر ملکی را بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقهای بعد از طبقه دیگر از آن استفاده کنند، چنانچه متولّی ملک آن را اجاره دهد وبمیرد، اجاره باطل نمیشود در صورتی که مراعات مصلحت وقف وطبقه بعد شده باشد ولی اگر متولّی نداشته باشد ویک طبقه از کسانی که ملک بر آنها وقف شده، آن را اجاره دهند و در بین مدّت اجاره بمیرند اجاره باطل می‌شود مگر آن که طبقه بعدی اجاره دهند و در صورتی که مستأجر مال الاجاره تمام مدّت را داده باشد، مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدّت اجاره را از مال آنان میگیرد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر ملکی را بر افراد مخصوصی مثلا بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه ای بعد از طبقه دیگر از آن استفاده کنند؛ چنانچه متولی وقف آن را اجاره دهد و بمیرد؛ اجاره باطل نمی شود؛ ولی اگر متولی نداشته باشد و یک طبقه از کسانی که ملک بر آنها وقف شده؛ آن را اجاره دهند و در بین مدت اجاره بمیرند؛ چنانچه طبقه بعدی آن اجاره را امضاء نکنند؛ اجاره باطل می شود. و در صورتی که مستاجر مال الاجاره تمام مدت را داده باشد؛ مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدت اجاره را از مال آنان می گیرد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ملکی را بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه ای بعد از طبقة دیگر از آن استفاده کنند ، چنانچه متولّی ملک آن را اجاره دهد و بمیرد در صورتی که مراعات مصلحت وقف یامصلحت طبقة بعد را کرده باشد اجاره باطل نمی شود . ولی اگر متولّی نداشته باشد و یک طبقه از کسانی که ملک بر آنها وقف شده آن را اجاره دهند و در بین مدّت اجاره بمیرد در صورتی که طبقته بعد اجازه نکنند ، اجاره باطل می شود و در صورتی که مستأجر مال الاجارة تمام مدّت را داده باشد مال الاجارة از زمان مردنشان تا آخر مدّت اجاره را از مال آنان می گیرد