خرید و فروش
بیع، مبادله‌ی مال در برابر مال است. معنای یاد شده، معنای لغوی بیع است و در باب تجارت یا بیع- بنابر اختلاف تعبیر در کلمات فقها- به تفصیل از احکام، اقسام و شرایط آن سخن رفته است.
در برخی از شهرها، اجناسی هم چون گردو و تخم مرغ، با شمارش خرید و فروش می شود، در این صورت خرید و فروش آن ها به صورت وزنی در آن شهر و یا شهرهای دیگر چگونه باید باشد؟
اگر در چند شهر یک شی ء اختلاف داشته و در یکی، آن جنس وزنی خرید و فروش می شود و دیگری عددی و شمارشی، ملاک شهری است که در آن معامله صورت می گیرد. پس در همان شهر باید عرف خرید و فروش در مورد آن شی ء ملاحظه شود.
اگر در چند شهر یک شی ء اختلاف داشته و در یکی، آن جنس وزنی خرید و فروش می شود و دیگری عددی و شمارشی، ملاک شهری است که در آن معامله صورت می گیرد. پس در همان شهر باید عرف خرید و فروش در مورد آن شی ء ملاحظه شود.
عنوان سوال:
در برخی از شهرها، اجناسی هم چون گردو و تخم مرغ، با شمارش خرید و فروش می شود، در این صورت خرید و فروش آن ها به صورت وزنی در آن شهر و یا شهرهای دیگر چگونه باید باشد؟
پاسخ:
اگر در چند شهر یک شی ء اختلاف داشته و در یکی، آن جنس وزنی خرید و فروش می شود و دیگری عددی و شمارشی، ملاک شهری است که در آن معامله صورت می گیرد. پس در همان شهر باید عرف خرید و فروش در مورد آن شی ء ملاحظه شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر در مکانی یک جنس مثل گردو با شمارش خرید و فروش شود و در جای دیگر به صورت کیلویی، آیا دو نفر از این دو شهر می توانند دو نوع خوب و بد از آن جنس را معامله کنند؟ و نحوه معامله آن ها در هر یک از شهرهای خود یا شهر سوم به چه نحو باید باشد؟
- خرید و فروش اجناسی که قاچاق بوده و دولت آن ها را مصادره کرده است، چه حکمی دارد؟
- در حساب رسی سال، اجناسی موجود است که قیمت آن افزایش یافته است ولی تا به فروش نرود، سودش قطعی نیست. در صورت فرا رسیدن حساب سال خمسی، آیا قیمت تمام شده (خرید) منظور می شود یا قیمت روز؟
- برای تجلیل از مقام علمی و... افراد آیا می توان مجسمه آن ها را ساخت و در مراکز شهرها نصب نمود. ساختن مجسمه پلاستیکی از حیوانات و خرید و فروش آن ها چه صورتی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] همافق بودن در شهرها، آیا شامل همه شهرهای یک کشور می‌شود یا باید همافق حقیقی باشد، حتی اگر این دو شهر در یک کشور نباشد؟
- [آیت الله مظاهری] همافق بودن در شهرها، آیا شامل همه شهرهای یک کشور می‌شود یا باید همافق حقیقی باشد، حتی اگر این دو شهر در یک کشور نباشد؟
- [آیت الله سیستانی] آیا قرار دادن جایزه مانند اسباب بازی جاکلیدی و کارت اینترنت و... در بسته های تخم مرغ جهت فروش جایز است؟
- [آیت الله خوئی] در مسئله 3 ملحقات توضیح میفرمائید که اگر صد عدد تخم مرغ را به صد و ده عدد در ذمه میفروشد بایستی بین آن‌ها امتیاز باشد، بفرمائید فرق بین پول و تخم مرغ که از معدودات است چه فرق دارد؟ چون در پول میفرمائید در مسئله 4 پس جایز است فروش بعضی از آن‌ها به بعضی دیگر با زیاده و اینجا مثل تخم مرغ نیست؟
- [آیت الله سیستانی] بعضی مرغداران پرورش دهنده مرغ تخم گذار تخم مرغ های شکسته و لمبه و ... را که از لحاظ بهداشتی در پایین ترین حد سلامتی و بهداشتی هستند را به شیرینی فروشها می فروشند تا جهت مصرف در تهیه شیرینی استفاده گردد. خریداران نیز با اذعان به این مهم اقدام به خرید می کنند. آیا عملکرد آن‌ها درست است و چه حکمی دارد؟
- [آیت الله سیستانی] بعضی مرغداران پرورش دهنده مرغ تخم گذار تخم مرغ های شکسته و لمبه و ... را که از لحاظ بهداشتی در پایین ترین حد سلامتی و بهداشتی هستند را به شیرینی فروشها می فروشند تا جهت مصرف در تهیه شیرینی استفاده گردد. خریداران نیز با اذعان به این مهم اقدام به خرید می کنند. آیا عملکرد آن‌ها درست است و چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مظاهری] برای حد ترخص شهرهای بزرگ، آیا به عنوان خانههای پایانی متصل به هم، شهرکهای اطراف این شهرها که از لحاظ قوانین شهری جزء آن شهر به حساب میآیند نیز باید در نظر گرفته شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا فروش کارتن همراه جنس در حالیکه مشتری راضی به خرید کارتن به قیمت جنس مورد نظر نیست، حکم غش را دارد؟ (مثلا کارتن تخم مرغ و یا شیرینی که به اجبار به همراه جنس و به قیمت آن فروخته می شود)
- [آیت الله خوئی] آیا خرید و فروش ماهی حرام (که بنا به اظهار بعضی از مطلعین جز خوردن گوشت و تخم آن منفعتی مقصود نیست) چه صورت دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شخصی مقداری مرغ و اردک دارد و از گوشت و تخم آن‌ها استفاده میکند الف - تکلیف خمس آن چیست؟ ب - اگر بعضااز فروش آن‌ها نیز انتفاع میبرد تکلیف چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- خرید و فروش روغن، دارو و عطرهایی که از کشورهای غیر اسلامی میآورند، اگر نجس بودن آن‌ها معلوم نباشد اشکال ندارد؛ ولی دارو یا روغنی که از حیوان، بعد از جان دادن آن میگیرند، چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگیرند، و از حیوانی باشد که خون جهنده دارد، نجس است و معامله آن باطل میباشد، بلکه اگر در شهر مسلمانان هم از دست کافر بگیرند، معامله آن باطل است، مگر آنکه بدانند که آن کافر از مسلمان خریده است.
- معامله سلف شش شرط دارد: 1 باید خصوصیاتی را که قیمت جنس بهواسطه آن‌ها فرق میکند، معین نمایند، ولی دقت زیاد هم لازم نیست، همینقدر که مردم بگویند خصوصیات آن معلوم شده کافی است، پس معامله سلف در نان، گوشت، پوست حیوان و مانند آن‌ها، در صورتی که نشود خصوصیاتشان را بهطوری معین کنند که برای مشتری مجهول نباشد و معامله غرری باشد، باطل است. 2 پیش از آنکه خریدار و فروشنده از هم جدا شوند، خریدار تمام قیمت را به فروشنده بدهد و اگر خریدار از فروشنده طلبکار است خلاف احتیاط است که پول را از طلب خود حساب کند، گرچه جایز بودن این کار خالی از وجه نیست، و چنانچه مقداری از قیمت آن را بدهد، اگرچه معامله به آن مقدار صحیح است، ولی فروشنده میتواند معامله همان مقدار را بههم بزند. 3 بنابر احتیاط واجب، زمان دریافت جنس را کاملاً معین کنند، و چنانچه زمان را معین نکنند و بهطور فعلی بفروشند معامله صحیح است، ولی معامله سلف نیست. 4 وقتی را برای تحویل جنس معین کنند که در آن وقت، بهقدری از آن جنس وجود داشته باشد که اطمینان داشته باشند که نایاب نخواهد بود. 5 بنابر اظهر محل تحویل جنس را معین نمایند، بهطوریکه هیچ یک مغبون نشوند، ولی اگر از نوع معامله جای آن معلوم باشد، لازم نیست اسم آنجا را ببرند، و همچنین کرایه حمل بار باید مشخص شود که به عهده کدام یک میباشد. 6 وزن یا پیمانه آن را معین کنند، و جنسی را هم که معمولاً با دیدن، معامله میکنند اگر سلف بفروشند، اشکال ندارد، ولی باید مثل بعضی از اقسام گردو و تخم مرغ تفاوت افراد آن بهقدری کم باشد که مردم به آن اهمیت ندهند، به هر حال در معامله سلف باید طوری جنس را مشخص کنند که هیچ یک از فروشنده و خریدار مغبون نشوند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .خرید و فروش کالاها در زمان ها و زمین ها یکسان نیست . چیزی که در یک زمان با کیل و وزن داد و ستد می شد و در زمان دی گر با شمارش و متر کردن خرید و فروش می شود یا در شهری آن چنان و در شهر دیگر اینچنین باشد، قانون همان زمان و همین مکان معتبر است؛ مثلاً خرید و فروش تخم مرغ در زمان و سرزمینِ وزنی، رب است و در سرزمین عددی ربا نیست, هرچند خریدار و فروشنده در شهری باشند که قانو ن آن وزنی یا پیمانه‌ای است . البته اگر چیزی در غالب شهرها وزنی یا پیمانه ای بود و در برخی از شهرهای نادر , عددی یا متری باشد, احتیاط لازم, ترک زیاده است. در شهری که کالای معیّن , هم با وزن یا پیمانه به فروش می رسد, هم با عدد و هیچکدام غالب نیست، معامله به هر صورتی که انجام شود، حکم همان صورت جاری است؛ یعنی اگر آن کالا با وزن یا پیمانه فروخته شود , رَ بَوی است و اگر آن کالا با عدد فروخته شود, ربوی نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع میفروشند، یا چیزی را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله میکنند، بفروشد و زیادتر بگیرد مثلاً ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع می فروشند؛ یا چیزی را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می کنند؛ بفروشد و زیادتر بگیرد؛ مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد؛ ولی چنانچه مثلا ده عدد تخم مرغ را به یازده عدد در ذمه بفروشد لازم است که بین آن‌ها امتیاز باشد؛ مثلا ده عدد تخم مرغ بزرگ را به یازده عدد متوسط در ذمه بفروشد؛ زیرا که اگر بین آن‌ها هیچ امتیاز نباشد خرید و فروش محقق نمی شود بلکه واقع معامله قرض است اگرچه به لفظ خرید و فروش باشد و بدین جهت معامله حرام و شرط باطل است و از این قبیل است فروختن اسکناس نقدا به زیادتر از آن به مدت؛ ولی اگر بین آن‌ها امتیازی باشد مثل اسکناس و ریال با دلار یا پوند اشکالی ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع میفروشند، یا چیزی را که مثل گردو وتخم مرغ با شماره معامله میکنند، بفروشد وزیادتر بگیرد مثلاً دهتا تخم مرغ بدهد ویازدهتا بگیرد اشکال ندارد.
- [آیت الله سبحانی] جنس هایی که در بعضی از شهرها با وزن یا پیمانه فروخته می شود و در بعضی از شهرها با شماره (مانند تخم مرغ که امروز در بعضی از مناطق با وزن و در بعضی با شماره می فروشند) هر گاه در شهری که با وزن یاپیمانه می فروشند زیادتر بگیرند ربا و حرام است و در شهر دیگر اشکال ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] جنسهایی که در بعضی از شهرها با وزن یا پیمانه فروخته می شود و در بعضی از شهرها با شماره (مانند تخم مرغ که امروز در بعضی از مناطق با وزن و در بعضی با شماره می فروشند) هرگاه در شهری که با وزن یا پیمانه می فروشند زیادتر بگیرند ربا و حرام است و در شهر دیگر اشکال ندارد.
- [آیت الله نوری همدانی] 20 69 ) اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع می فروشد ، یا چیزی راکه مثل گردو و تخم مرغ که با شماره معامله می کنند ، بفروشد و زیاد تر بگیرد ، مثلاً ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد ، اشکال ندارد .
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی مثل پارچه را که با متر و ذرع میفروشند یا چیزی مثل گردو و تخم مرغ را که با شماره معامله میکنند، بفروشند و در مقابل از همان جنس زیادتر بگیرند مثلاً ده تا تخم مرغ بدهند و یازده تا بگیرند، یا یک متر پارچه را بفروشند و یک متر و بیست سانتیمتر پارچه عوض آن بگیرند اشکال ندارد.
- [امام خمینی] اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع می فروشند یا چیزی را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می کنند بفروشد و زیادتر بگیرد، مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] معیار در شهرها شهرهای معمولی است و اگر شهری زیاد در گودی یا در بلندی قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهای معمولی با آن رفتار کرد، یعنی ببینیم چه اندازه مسافت سبب می شود که در شهرهای معمولی انسان صدای اذان شهر را نشنود و اهالی شهر او را نبینند.