خانواده
خانواده، اولین نهاد اجتماعی و کوچکترین واحد تشکیل دهنده جامعه است.
اگر زن قبل از تمکین، مهریه خود را طلب کند، ولی مرد قادر به پرداخت آن نباشد، آیا می تواند تقاضای طلاق کند؟ در صورت جواز، آیا این موضوع موجب سست شدن بنیان خانواده نمی شود چون امروزه بسیاری از زنان به محض گرفتن مهریه، از شوهر خود جدا می شوند؟
خیر، امر طلاق به دست مرد است.
خیر، امر طلاق به دست مرد است.
عنوان سوال:
اگر زن قبل از تمکین، مهریه خود را طلب کند، ولی مرد قادر به پرداخت آن نباشد، آیا می تواند تقاضای طلاق کند؟ در صورت جواز، آیا این موضوع موجب سست شدن بنیان خانواده نمی شود چون امروزه بسیاری از زنان به محض گرفتن مهریه، از شوهر خود جدا می شوند؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- هر گاه زنی به خانه ی شوهر آمده و پس از مدّت کمی خانه ی شوهر را بدون جهت و اجازه ی شوهر ترک کند و به خانه ی پدرش برود و دیگر حاضر به آمدن به خانه ی شوهر نباشد و تقاضای طلاق کند، آیا حقّی به مهریه دارد یا نه؟
- اگر مردی به زنش تهمت ارتباط نامشروع بزند و نتواند ادّعای خویش را در دادگاه صالحه اثبات نماید. 1) آیا برای مرد جایز است دوباره با زن خویش ادامه ی زندگی دهد؟ 2) آیا برای زن از لحاظ شرعی واجب است با همسرش ادامه ی زندگی دهد؟ 3) آیا در این خصوص زن می تواند تقاضای طلاق نماید و به حقّ و حقوق خویش اعمّ از مهریّه و جهیزیه و دارایی های زندگی برسد؟
- شخصی حدود 30 سال قبل با زنی ازدواج نموده و از این ازدواج فرزندی به عمل نیامده است. زن حدود چند ماه قبل از شوهرش فوت کرده است. مهریه آن زن مبلغ پنج هزار تومان پول رایج ایران بوده و شوهر مبلغ یادشده را در زمان حیات به زنش پرداخت ننموده است و بعد از فوت زن، شوهرش هم از دنیا رفته، در حالی که ورّاثِ طبقه اوّل و دوّم ندارد و ارثیّه به دست طبقه سوّم رسیده است. مادر آن زن مهریّه و مالیّه دخترش را از ورّاث دامادش مطالبه نموده است. ورّاث آن مرد متوفّی باید مالیّه و مهریّه آن زن را چگونه به مادر آن زن متوفّی پرداخت نمایند؟ (در حالی که شوهر هم وارث زن خودش می باشد). آیا مهریه، به همان مقدار یاد شده محاسبه می شود یا طبق نرخ روز؟
- شوهر خانمی فوت کرده و طبق قباله مهریه زن هفت هزار تومان که معادل با سی مثقال طلای نساخته است می باشد. ورثه ی آن مرحوم آیا باید سی مثقال طلا را پرداخت نمایند یا هفت هزار تومان را؟ با توجّه به این که در وصیّت نامه ی زوج از این موضوع هیچ گونه ذکری به میان نیامده است.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر زوج، همسرش را طلاق دهد، لکن قادر به پرداخت مهریه نباشد، آیا وی را می توان حبس نمود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نباشد و شوهر قادر بر ادای مهر نباشد و در عین حال می گوید: طلاق نمی دهم و تا پایان عمر نفقه می دهم حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نباشد و شوهر قادر بر ادای مهر نباشد و در عین حال می گوید: طلاق نمی دهم و تا پایان عمر نفقه می دهم حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] الف) زن و شوهری با یکدیگر اختلاف خانوادگی دارند، شوهر می خواسته عروسی کند ولی زن به علت کراهت شدید و اختلافات موجود تمکین را منوط به پرداخت مهریه از سوی زوج کرده و مرد هم قادر به پرداخت مهریه نیست، با توجه به کراهت شدید زن و این که معلوم نیست این ماجرا تا کی ادامه داشته باشد، چنانچه زن به دادگاه مراجعه و درخواست طلاق کند و در برابر طلاق از حقوق خود صرف نظر کند و زوج علاوه بر بذل حقوق زوجه تقاضای مبلغ کلانی پول کند که پرداخت آن در توان زوجه نیست حال با توجه به: 1 کراهت شدید زن، 2 وجود اختلافات عمیق میان زوجین، 3 عدم استطاعت مرد برای پرداخت مهریه و استطاعت نداشتن زن برای پرداخت این مبلغ کلان، 4 احراز لجبازی زن و شوهر نسبت به هم، 5 لزوم ماندن زن جوان در خانه پدر إلی الأبد و خوف فتنه و فساد وی، آیا موضوع از مصادیق عسر و حرج هست تا دادگاه بتواند مرد را مجبور به طلاق در برابر بذل مهریه و حقوق زوجه بکند؟ و در صورت میسر نبودن اجبار زوج با اذن حاکم طلاق داده شود؟ یا مورد از مصادیق عسر و حرج به حساب نمی آید؟ ب) آیا عسر و حرج مصادیق خاص دارد یا این که هر مسأله ای که ادامه زوجیت را موجب عسر و حرج برای زوجه کند مجوز رجوع زوجه به حاکم و تقاضای طلاق است. ج) چنانچه زوج معتاد به مواد مخدر شود، ولی به وظایف خود از قبیل پرداخت نفقه و... عمل کند و هیچ گونه اذیت و آزاری نسبت به زوجه نداشته باشد صرف اعتیاد به مواد مخدر مورد را از مصادیق عسر و حرج قرار می دهد یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] آیا طلاق مانند موت زوج، باعث حالّ شدن مهر می شود و زن به محض طلاق حق مطالبه مهر را دارد یا باید تا زمان تعیین شده برای پرداخت مهریه صبر نماید؟
- [سایر] شوهری به تمام وظایف و حقوق زناشویی عمل میکند ولی زن از ادامه زندگی با او نفرت و کراهت دارد و میخواهد با بذل مهریه تقاضای طلاق کند؛ آیا با فرض امتناع مرد از طلاق، حاکم شرع می‌تواند طلاق بدهد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] پس از عقد نکاح، آیا زن در صورت اعسار زوج از پرداخت مهریّه می‌تواند بخاطر دریافت مهریّه تمکین ننماید و در صورت جواز آیا تمکین فقط شامل بضع میشود یا سایر استمتاعات را هم در بر می‌گیرد؟ و آیا در این موارد نشوز صدق میکند یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا زوجه حق دارد که تمکین خود را از زوج منوط به دریافت مهریه کند؟ مثلاً به شوهر بگوید من تا زمانی که مهریهام را پرداخت نکنی به خانه پدرم میروم و زوج هم استطاعت پرداخت مهریه را نداشته باشد. در این صورت آیا زن دست به کار حرامی زده است یا این کار جایز است؟ در صورت حرمت این عمل، حق مرد در تمکین زوجه از او چه میشود؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا زوجه حق دارد که تمکین خود را از زوج منوط به دریافت مهریه کند؟ مثلاً به شوهر بگوید من تا زمانی که مهریهام را پرداخت نکنی به خانه پدرم میروم و زوج هم استطاعت پرداخت مهریه را نداشته باشد. در این صورت آیا زن دست به کار حرامی زده است یا این کار جایز است؟ در صورت حرمت این عمل، حق مرد در تمکین زوجه از او چه میشود؟
- [سایر] در زمان استفاده زن از حق حبس (خودداری از تمکین تا زمان دریافت مهریه)، حقوق شوهر بر همسرش چیست؟ آیا پرداخت نفقه در این زمان، بر شوهر واجب است؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] برخورد زن با شوهر و یا شوهر با زن در میان مردم اعمّ از محرم و نامحرم، اگر شهوتانگیز یا موجب مفسده باشد حرام است، و اگر شهوتانگیز و مفسدهزا نباشد، ولی عرفپسند نباشد، گرچه حرام نیست، ولی زن باعفّت و مرد باغیرت چنین کارهایی نمیکنند، امّا اگر خلاف مروّت باشد، به طوری که کاشف از لاابالیگری آنها باشد، حرام است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طلاق خلع آن است که زن به هر علتی نخواهد با شوهرش به زندگی ادامه دهد و شوهر هم مایل به طلاق دادن او نباشد ولی زن برای راضی کردن او به طلاق مقداری مال به او بدهد تا راضی شود او را طلاق دهد. آنچه زن به شوهر می دهد تا او را راضی به طلاق کند بذل می گویند و بذل در این نوع طلاق می تواند به مقدار مهریه زن یا کمتر یا بیشتر از آن باشد ولی باید با توافق دو طرف باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .مرجع تقلید باید مجتهد، زنده،بالغ، عاقل، مرد، شیعه دوازده امامی، حلالزاده و عادل باشد و در فهمیدن احکام خدا از منابع دینی، هیچ مجتهدی از او داناتر ( یعنی ماهرتر) نباشد و بنا بر احتیاط لازم، مبتلا به حب دنیا نباشد. جواز تقلید زنان از زن مجتهدی که هیچ مجتهدی از او اعلم نباشد، بعید نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مرد همسرش را دو بار طلاق دهد و به او رجوع کند یا دو بار او را طلاق دهد و بعد از هر طلاق او را عقد کند، بعد از طلاق سوم آن زن بر او حرام است، ولی اگر بعد از طلاق سوم، زن به دیگری شوهر کند، با چهار شرط به شوهر اوّل حلال میشود، یعنی مرد می‌تواند آن زن را دوباره عقد نماید: اوّل: آن که عقد همسر دوم دائمی باشد و اگر مثلاً یک ماهه یا یک ساله او را عقد موقّت کند، بعد از آن که از او جدا شد، شوهر اوّل نمیتواند او را عقد کند. دوم: همسر دوم بالغ باشد و با او از جلو آمیزش و دخول کند به نحوی که موجب غسل شود. سوم: همسر دوم زن را طلاق بدهد یا بمیرد. چهارم: عدّه طلاق یا عده وفات شوهر دوم تمام شود.
- [آیت الله مظاهری] دروغ گفتن مرد به زنش و یا دروغ گفتن زن به شوهر جایز نیست، مگر ضرورتی باشد که آن ضرورت موجب جواز دروغ شود، نظیر اینکه اگر دروغ نگوید نزاع خانوادگی بهوجود میآید که در این صورت، به اندازه ضرورت و جلوگیری از آن نزاع و مفسده، دروغ جایز است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن یا مرد در عدّه طلاق رجعی بمیرد، دیگری از او ارث میبرد، ولی اگر در عدّه طلاق بائن مانند طلاق خُلع یا مبارات یکی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمیبرد، مگر این که در عدّه طلاق (خلع) یا (مبارات) زن از بخشیدن مال یا مهریّه خود به شوهر برگردد و شوهر هم مطّلع شود و رجوع نماید که در این صورت اگر یکی از آنان در زمان عدّه بمیرد، دیگری از او ارث میبرد.
- [آیت الله مظاهری] طلاق بر دو قسم است: 1- طلاق رجعی، و آن طلاقی است که مرد زنش را نخواهد، مهریهاش را بپردازد و او را طلاق دهد، که در این قسم، مرد بعد از طلاق، حقّ رجوع مجدد به همسر خود را دارد یعنی می‌تواند بدون عقد او را به همسری قبول نماید. 2- طلاق بائن، و آن طلاقی است که بعد از طلاق، مرد حقّ ندارد به زن خود رجوع کند، یعنی نمیتواند بدون عقد او را به همسری قبول نماید و آن بر شش قسم است: اوّل: طلاق زنی که نه سالش تمام نشده باشد. دوّم: طلاق زنی که یائسه باشد. سوّم: طلاق زنی که شوهرش بعد از عقد با او نزدیکی نکرده باشد. چهارم: طلاق زنی که شوهرش او را سه دفعه طلاق داده است. پنجم: طلاق خُلع، و آن طلاقی است که زن به شوهرش مایل نیست و مهریه یا مال دیگر خود رابه او میبخشد کهطلاقشدهد. ششم: طلاق مبارات، و آن طلاقی است که زن و شوهر، یکدیگر را نخواهند و زن مهریه یا مال دیگر خود را به او میبخشد تا او را طلاق دهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طلاق دادن زن در حال حیض یا نفاس در سه صورت صحیح است: اوّل: آن که شوهرش بعد از ازدواج با او نزدیکی نکرده باشد. دوّم: آبستن باشد، و اگر معلوم نباشد که آبستن است و شوهر در حال حیض طلاقش بدهد، بعد بفهمد آبستن بوده، اشکال ندارد. سوّم: مرد بواسطه غایب بودن و مانند آن نتواند پاک بودن زن را بفهمد.
- [امام خمینی] طلاق دادن زن در حال حیض یا نفاس در سه صورت صحیح است: اول: آنکه شوهرش بعد از ازدواج با او نزدیکی نکرده باشد. دوم: آبستن باشد و اگر معلوم نباشد که آبستن است و شوهر در حال حیض طلاقش بدهد، بعد بفهمد آبستن بوده، اشکال ندارد. سوم: مرد به واسطه غایب بودن نتواند یا برایش مشکل باشد که پاک بودن زن را بفهمد.
- [آیت الله اردبیلی] تقلید در احکام، این است که در حین عمل تصمیم و التزام داشته باشد به احکامی که مجتهد از ادله شرعی استنباط کرده است عمل نماید و تقلید به این معنا، موضوع جواز یا وجوب بقاء بر تقلید میت وعدم جواز عدول از تقلید مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر است. و از مجتهدی باید تقلید کرد که بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده، زنده، عادل و اعلم باشد (یعنی در فهمیدن حکم خدا از ادله شرعی و درک موضوعات از تمام مجتهدین زمان خود استادتر باشد) و دنیا طلب نباشد به طوری که منافات با عدالت داشته باشد و همچنین بنابر مشهور مرد باشد.