مفسده
مفاسد به اسباب تفویت مصالح مرتبط با مقاصد شرع اطلاق می‌شود.
اگر کسی با حیوان فرد دیگری، عمل نامشروع انجام دهد و صاحب حیوان آن را فروخته باشد، آیا قیمت آن را ضامن است؟ و اگر اظهار کردن آن به صاحب حیوان باعث مفسده و یا شرمندگی باشد، چه باید بکند؟
اگر آن حیوان معمولاً مأکول اللّحم است مثل شتر و گاو و گوسفند، فاعل این کار باید به هر طور که شده بر آن حیوان مستولی شود و توضیح دادن و آشکارا کردن شرط نیست، سپس آن را ذبح کند و بسوزاند و پولش را به صاحبش بدهد، به خلاف اسب و الاغ که تنها حکم فروختن در شهر دیگر دارند، نه ذبح و احراق.
اگر آن حیوان معمولاً مأکول اللّحم است مثل شتر و گاو و گوسفند، فاعل این کار باید به هر طور که شده بر آن حیوان مستولی شود و توضیح دادن و آشکارا کردن شرط نیست، سپس آن را ذبح کند و بسوزاند و پولش را به صاحبش بدهد، به خلاف اسب و الاغ که تنها حکم فروختن در شهر دیگر دارند، نه ذبح و احراق.
عنوان سوال:
اگر کسی با حیوان فرد دیگری، عمل نامشروع انجام دهد و صاحب حیوان آن را فروخته باشد، آیا قیمت آن را ضامن است؟ و اگر اظهار کردن آن به صاحب حیوان باعث مفسده و یا شرمندگی باشد، چه باید بکند؟
پاسخ:
اگر آن حیوان معمولاً مأکول اللّحم است مثل شتر و گاو و گوسفند، فاعل این کار باید به هر طور که شده بر آن حیوان مستولی شود و توضیح دادن و آشکارا کردن شرط نیست، سپس آن را ذبح کند و بسوزاند و پولش را به صاحبش بدهد، به خلاف اسب و الاغ که تنها حکم فروختن در شهر دیگر دارند، نه ذبح و احراق.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- وکیلی که به پرونده های قضایی رسیدگی می کند، گاهی پرونده هایی به او ارجاع می شود که صاحب پرونده ادّعای باطلی داشته و در آن حقی از طرف مقابل ضایع می شود، آیا در صورت موفقیت چنین پرونده هایی در دادگاه (بر اساس پی گیری های وکیل)، آیا وکیل ضامن حقوق تضییع شده فرد محکوم است؟
- شخصی با اتومبیل خود در روز، در جاده گاوی را می کشد و به اتومبیل هم خسارت وارد می شود. در صورتی که گاوهای زیادی وجود داشت، آیا راننده قیمت گاو را ضامن است یا نه؟ و هم چنین خسارت وارد به ماشین به عهده ی صاحب گاو است یا نه؟
- دیواری است به طور مشاع، خواستم جهت امنیّت منزل بر روی آن دیواری احداث نمایم. صاحب دیوار مشاع از این کار جلوگیری می کند و ابراز می دارد که کشیدن دیوار باعث کاسته شدن قیمت خانه اش می شود، آیا رضایت همسایه لازم است و در صورتی که اصلاً رضایت ندهد، برای جلوگیری از ضررهای احتمالی می توانم دیوار بکشم؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] شخصی اقدام به فروش آبِ تحت مالکیت خود به اشخاص متعدد با قیمتهای مختلف نموده است، مثلاً قسمتی از آن را به فردی به قیمت ده هزارتومان فروخته و قسمت دیگر به همان مقدار را به فرد دیگری به قیمت پانزده هزار تومان فروخته است با توجه به اینکه همه آنها از یک قنات یا چاه هستند، آیا ما حق اعتراض به تفاوت قیمت آبها را داریم؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی ماشین خود را به بنگاهی میدهد تا بفروشد بنگاهی ماشین را فروخته در حالی که چک جعلی دریافت نموده و همان را به صاحب ماشین میدهد بعد از کشف قضیّه کدامیک از بنگاهی و خریدار ضامن هستند؟
- [آیت الله اردبیلی] حکم دست دادن زن و مرد در خارج از کشور چیست؟ در برخی موارد فقها بیان میکنند که اگر باعث ایجاد مفسده نشود و دست ندادن فرد مسلمان باعث وهن اسلام شود دست دادن ایراد ندارد ولی به هر حال این دست دادن برای ما که تا حالا چنین مسألهای را نداشتهایم در اولین بار مسأله مفسده را خواهد داشت. با این وجود تکلیف فردی که برای اولین مرتبه در چنین شرایطی قرار میگیرد چگونه خواهد بود؟ تشخیص وهن اسلام چگونه خواهد بود؟ ممکن است عمل کردن به این موضوع خودش ایجاد شبهه کند. فردی در برخی موارد دست دهد و در برخی موارد دست ندهد.
- [آیت الله اردبیلی] حکم دست دادن زن و مرد در خارج از کشور چیست؟ در برخی موارد فقها بیان میکنند که اگر باعث ایجاد مفسده نشود و دست ندادن فرد مسلمان باعث وهن اسلام شود دست دادن ایراد ندارد ولی به هر حال این دست دادن برای ما که تا حالا چنین مسألهای را نداشتهایم در اولین بار مسأله مفسده را خواهد داشت. با این وجود تکلیف فردی که برای اولین مرتبه در چنین شرایطی قرار میگیرد چگونه خواهد بود؟ تشخیص وهن اسلام چگونه خواهد بود؟ ممکن است عمل کردن به این موضوع خودش ایجاد شبهه کند. فردی در برخی موارد دست دهد و در برخی موارد دست ندهد.
- [سایر] سلام دیروز یک مرغ گران قیمت کنار خانمان پیدا کردم و از همه ی اهل محل درمورد صاحب آن پرس و جو کردم اما صاحب آن را پیدا نکردم... برای آن که گربه ای آن را نخورد به خانمان آوردم . حکم این حیوان چیست.میتوانم تا یافتن صاحبش آن را نگه دارم. ممنون
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در بین راه، دیگری را سوار ماشین می کند. در راه راننده ماشین خوابش می برد و ماشین واژگون می شود و راننده بخاطر بستن کمربند ایمنی فقط مجروح می شود ولی آن شخص کمربند را نبسته و ضربه مغزی می شود و پس از چند روز فوت می کند. این در حالی است که اغلب افراد مطلع از این حادثه اظهار می دارند اگر این فرد کمربند می بست ضربه مغزی نمی شد. حال آیا راننده ضامن است؟ در صورت ضامن بودن، مباشر در قتل است یا مسبب؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی با اتومبیل خود، در روز و در خیابان گاوی را می کشد و به اتومبیل هم خسارت وارد می شود. در صورتی که گاوهای زیادی هم وجود داشت. آیا راننده قیمت گاو را ضامن است یا نه؟ و همچنین خسارت وارده ماشین به عهده صاحب گاو می آید یا نه؟
- [آیت الله خوئی] زیدی مثلاً در چندین سال قبل یک عدد النگو (سوار) پیدا کرده و در اثر فریب شیطان و نفس امّاره در صدد پیدا کردن صاحب آن بر نیامده و بعد از مدتی به فکر فروختن آن افتاده و در وقت فروش مأمورین دولتی اطلاع پیدا کرده و النگو را از او گرفته و تحویل مقامات مربوطه دادهاند مقصود این است تکلیف این شخصِ واحد، و کسان دیگری که دست به این لقطه زدهاند چیست؟ آیا با این وصف تمام آنها ضامنند یا نه؟ و بر فرض ضامن بودن اگر یک نفر از این افراد بخواهد خود را از دین خلاص نماید ضامن تمام قیمت است یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] من صاحب مغازه ای هستم که هر سال پول نقد و جنس های خود را محاسبه می کنم و چون بعضی از کالاها تا آخر سال خمسی فروخته نمی شود، آیا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است یا اینکه باید بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ اگر خمس کالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه باید در سال آینده محاسبه کنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قیمت آن تغییر کند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا برای یک فرد مسلمان جایز است که غذای حرام (مانند غذایی که محتوی گوشت خوک یا مردار است) و مشروبات الکلی را در سرزمین کفر به غیر مسلمان عرضه کند؟ حکم آن در صورتهای زیر چیست؟ الف اگر غذاها و مشروبات الکلی متعلّق به او نباشند و در برابر فروش آنها هم سودی نبرد بلکه کار او فقط عرضه آنها و غذاهای حلال به مشتری باشد. ب اگر با فرد غیرمسلمان در محل شریک باشد، به این صورت که فرد مسلمان مالک اجناس حلال و شریک غیر مسلمان مالک مشروبات الکلی و غذاهای حرام باشد و هر کدام به طور جداگانه از کالاهای خود سود ببرند. ج اگر فرد مسلمان در محلی که مواد غذایی حرام و مشروبات الکلی فروخته می شود، فقط کار کند و مزد ثابتی بگیرد، چه صاحب آن محل مسلمان باشد و چه غیر مسلمان. د اگر فرد مسلمان در محل فروش مواد غذایی حرام و مشروبات الکلی به عنوان کارگر یا شریک کار کند ولی دخالتی در خرید و فروش آنها نداشته و آن مواد متعلّق به او هم نباشند، بلکه او فقط در تهیه و فروش مواد غذایی نقش داشته باشد، با توجه به اینکه مشتریها مشروبات الکلی را در همان محل نمی خورند، کار او چه حکمی دارد؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد، چنانچه آن حیوان بلغزد یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست؛ ولی اگر بر اثر مسامحه صاحب حیوان مثلاً به واسطه زدن غیر معمول یا بار زدن بار اضافی حیوان زمین بخورد و بار بشکند، ضامن است.
- [آیت الله سبحانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد; چنانچه آن حیوان بلغزد، یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست. ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است و همچنین اتومبیل اگر چپ شود و مال تلف گردد، اگر راننده کوتاهی نکند، ضامن نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر قصّاب, هنگام بریدن سر حیوان, دستور شرعی آن را رعایت نکند و حیوان مردار شود، گذشته از آنکه حقّ درخواست اجرت را ندارد, ضامن قیمت آن حیوان است.
- [آیت الله مظاهری] کسی که سوار حیوان است اگر کاری کند که آن حیوان به کسی آسیب برساند، یا دیگری کاری کند که حیوان به صاحب خود یا دیگری صدمه بزند ضامن میباشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد چنانچه آن حیوان بلغزد، یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست. ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد، چنانچه آن حیوان بلغزد یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست، ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند، ضامن است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد چنانچه ان حیوان بلغزد یا رم کند و بار را بشکند صاحب حیوان ضامن نیست ولی اگر به واسطه زدن و مانند ان که ماذون از طرف مالک نباشد کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است
- [آیت الله اردبیلی] اگر حیوانی را برای حمل بار شکستنی اجاره دهد، چنانچه آن حیوان بلغزد یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست، ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند، ضامن است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد چنانچه آن حیوان بلغزد، یا رم کند وبار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست، ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد وبار را بشکند، ضامن است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد ؛ چنانچه آن حیوان بلغزد ، یا رم کند و بار را بشکند ، صاحب حیوان ضامن نیست . ولی اگر به واسطة زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است .