وصایت
وصایت به معنای تعیین جانشین از سوی پیامبر یا امام (علیه السلام) می‌باشد.
شخصی وصیّت کرده و وصی خود را مادر بچّه ها و یکی از بچّه های صغیر خود قرار داده است، آیا این وصایت باطل است؟
صحیح است و تا وقتی که صغیر بالغ نشده است، مادر در تصرّف مستقلّ است.
صحیح است و تا وقتی که صغیر بالغ نشده است، مادر در تصرّف مستقلّ است.
عنوان سوال:
شخصی وصیّت کرده و وصی خود را مادر بچّه ها و یکی از بچّه های صغیر خود قرار داده است، آیا این وصایت باطل است؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا خرج بچّه ی صغیر به عهده ی مادر است یا پدر مادر؟
- اگر شخصی دختربچّه ی خود را که قابل تمتّع نیست، به مدّت کوتاهی به منظور محرم شدن مادر آن بچّه به داماد، به عقد انقطاعی وی درآورد، آیا مادر آن بچّه به آن شخص محرم می شود؟
- شخصی از دنیا رفته و دارای فرزندی صغیر و زوجه می باشد. زوجه اش بدون دلیل و بیّنه ای ادّعا می کند که از متوفّی طلب کار است، آیا ماترک متوفّی متعلّق به فرزندش می باشد و ادّعای مادر فرزند مسموع است و آیا خرج این فرزند صغیر به عهده ی مادر و یا جدّ مادری می باشد؟
- آیا عمل نکردن وصی به وصیت به هر جهت حرام است؟
- آیا وصی می تواند هزینه های عمل به وصیت را از ترکه ی میّت محاسبه کند؟
- فردی واجب النفقه صغیر می باشد (مانند پدر و مادر صغیری که فرزند صغیرشان غنی باشد). آیا پرداخت نفقه بر صغیر واجب است؟
- شخصی بدون وصیّت و با داشتن صغیر، فوت کرده است ولی برای خود کفنی که مشتمل بر قطعات اضافی و مستحبّی است مهیّا کرده و یا قبری با ارزش بالا تهیّه نموده است، آیا تعیین کردن قبر یا کفن به منزله ی وصیّت است و داخل در ثلث می باشد یا خیر؟
- مادر من فوت شده، وصیّت کرده بود که اگر پسرت متولّد شد، اسم او را "علی اقبال" بگذار و من قصد کردم اگر خداوند متعال امسال به من فرزندی داد اسم آن بچّه را "مهدی" بگذارم، وظیفه ی من چیست؟
- پس از فوت پدر، آیا مادر در قبال حضانت فرزندان صغیر می تواند از جدّ پدری مطالبه ی اجرت کند؟
- بین چند وارث اگر تعدادی کبیر از یک مادر که مادرشان در زمان بودن ولیّ، از دنیا رفته است و یک صغیر از یک مادر که در زمان بودن ولیّ، طلاق شرعی داده شده است و دو صغیر از یک مادر که همسر قانونی و شرعی ولیّ بوده است و ولیّ از دنیا رفته، بعد از وفات ولیّ همسری که طلاق گرفته بود، قیّم فرزندش شده و تقاضای تقسیم اموال نموده است و وارثین کبیر اجازه تصرف در اموال ندادند و قیّم دو صغیر هم اجازه ندادند و دو صغیر هم کبیر نشده اند تا خود اجازه دهند، آیا می شود در این اموال تصرف نمود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی چند سال قبل از فوت خود وصیت غیر رسمی کرده و یک نفر را وصی خود قرار داده، ولی در زمان حیات املاک مورد وصیت را در معرض فروش گذاشته و مقداری را فروخته است، آیا این وصیت به قوت خود باقی است و وصی بعد از مرگ موصی می تواند به وصیت نامه عمل کند؟ و وصی شرعی می باشد یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی پسر دوم خود را وصی و پسر اول را که بزرگتر است ناظر در امر وصایت کرده است. چنانچه وصی برای انجام کارهای میت، از قبیل نماز و غیره تعلل و مسامحه کند، تکلیف ناظر چیست؟ آیا می تواند بدون اجازه وصی اقدام در کارهای میت کند، یا آنکه خود وصی باید انجام دهد؟ یا آنکه باید با اجازه حاکم شرع عمل کند.
- [آیت الله خامنه ای] شخصی در بیماری منجر به موت، به دو نفر به عنوان وصی و نائب وصی وصیّت کرده و بعد از آن نظرش تغییر نموده و وصیّت را باطل کرده و وصی و نائب را از آن مطلع نموده است و وصیّت نامه دیگری نوشته و در آن یکی از نزدیکان خود را که غائب می باشد، وصی خود قرار داده است، آیا وصیّت اول بعد از عدول و تغییر آن به حال خود باقی می ماند و اعتبار دارد؟ و اگر وصیّت دوم صحیح و شخص غائب وصی باشد در صورتی که وصی اوّل و نائب او که عزل شده اند به وصیّتی که موصی آن را باطل نموده استناد کنند و اقدام به اجرای آن نمایند، آیا تصرّفات آنان عدوانی محسوب می شود و واجب است آنچه را از مال میّت انفاق کرده اند به وصی دوم برگردانند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی در طی وصیتنامه ای یکی از فرزندان خود را در خصوص اداره امور صغار از ورثه، بعد از فوتش وصیّ قرار داده، و متذکّر شده پس از رشد و کبر، بقیّه برادران شرکت در وصایت داشته باشند وبا توجه به اینکه خواهر کوچک آنهاعقب افتادگی ذهنی داشته و دارد والان 41 سال دارند آیا برادران هنوز می توانند قیّم خواهر کوچک باشند؟ و آیا این وصیّت نامه به قوّت خود باقی است؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی همه دارایی خود از قبیل مسکن، ماشین، فرش و لوازم منزلش را به همسرش صلح کرده است و همچنین او را وصیّ و قیم اولاد صغیر خود نیز قرار داده است، آیا پدر و مادر او بعد از وفات وی حق مطالبه چیزی از ترکه او را دارند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا وصی بعد از موت موصی، می تواند خود را عزل کند یا امر وصایت را به دیگری تفویض کند؟
- [آیت الله خامنه ای] مردی کمتر از ثلث اموالش را برای همسرش وصیّت کرده و پسر بزرگترش را وصیّ خود قرار داده است، ولی سایر ورثه به این وصیّت اعتراض دارند، وصیّ دراین حالت چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شخصی وصیّت کرد و شخصی را بعنوان وصیّ معیّن نمود که کارهای میّت تحت نظر او انجام گردد ولی ورثه و یا ناظر بدون اجازه وصیّ اقدام به انجام وصیّت کنند آیا اقدام بدون رضایت وصیّ جایز است و آیا ضمان دارد یا خیر؟
- [سایر] اگر وصی پیامبر (ص) از اوّل معلوم بود، چرا مسئله ی وصایت را پیامبر (ص) به مسئله ی اجابت دعوت، متوقف کرده است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی زمینی را مورد وصیت قرار داده که وصی با آن حج به جا آورد و وصی حج را به جا آورده است. ولی ورثه از دادن زمین مذکور به وصی امتناع می کنند. تصرف آنان در زمین مذکور چه حکمی دارد؟ و آیا واجب است اجرت مدتی را که دست آنها بوده است بدهند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شخصی را وصیّ و دیگری را ناظر قرار دهد، بنابر اظهر تصرف وصیّ مشروط به رأی موافق ناظر است، و ناظر هم نمیتواند مستقلاً تصرف کند، و اگر ناظر وفات نمود یا از مداخله امتناع کرد، بنابر احوط تصرف وصیّ منوط به نظر حاکم است، و اگر وصی وفات کرد حاکم مداخله مینماید.
- مالی که مورد وصیت قرار میگیرد باید قابلیت تملّک داشته باشد؛ پس وصیت به شراب یا سگ و خوک و امثال آنها باطل است، مگر آنکه مقصود او جهت حلالی، مثل وصیت به شراب برای سرکه کردن باشد.
- هر گاه انسان شخصی را وصی کند و بگوید که اگر آن شخص بمیرد فلان شخص دیگر وصی باشد، بعد از آنکه وصی او مرد، وصی دوم باید کارهای میت را انجام دهد.
- اگر انسان وصیت کند که چیزی را به کسی بدهند، باید آن شخص وجود داشته باشد، پس اگر وصیت کند به بچهای که ممکن است فلان زن حامله شود چیزی بدهند، باطل است، ولی اگر وصیت کند به بچهای که در شکم مادر است چیزی بدهند، اگرچه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است، پس اگر زنده بهدنیا آمد، باید آنچه را که وصیت کرده به او بدهند، و اگر مرده بهدنیا آمد، وصیت باطل میشود و آنچه را که برای او وصیت کرده، ورثه میان خودشان قسمت میکنند.
- پدر و جد پدری صغیر میتوانند در صورت وجود مصلحت و نبودن مفسده با مال آن صغیر مضاربه نمایند، و همچنین وصی پدر و جد و بعد از آنان حاکم شرع، با رعایت عدم مفسده و وجود مصلحت مجاز به چنین تصرفی هستند.
- اگر پدر و مادر و جد و جده بچه نابالغ ، کافر باشند ، آن بچه هم نجس است ؛ و اگر یکی از اینها مسلمان باشد بچه نیز پاک است.
- اگر انسان از وصیّت خود برگردد، مثلاً بگوید ثلث مالش را به کسی بدهند، بعد بگوید به او ندهند، وصیّت باطل میشود، و اگر وصیّت خود را تغییر دهد، مثل آنکه قیّمی برای بچههای خود معیّن کند بعد دیگری را به جای او قیّم نماید، وصیّت اولش باطل میشود و باید به وصیّت دوم او عمل نمایند.
- وصیّ باید بالغ و عاقل و مورد اطمینان باشد، پس اگر خیانتی از او ظاهر شد، وصایتش باطل می‌گردد و حق تصرّفات از او سلب میشود، و وصیّ میتواند مرد باشد یا زن، نابینا باشد یا بینا، وارث وصیّتکننده باشد یا غیر آن، و وصیّ میّت مسلمان باید مسلمان باشد.
- هر یک از پدر و مادر، اگرچه مثل پدر، قبل از رسیدن نوبت سرپرستیش از دنیا برود، حق سرپرستی مخصوص دیگری میشود، نه وصی یا نزدیکان متوفّی، و در صورت وفات پدر، اگر مادر ازدواج کند در حق سرپرستی او تأمّل است، و احوط رعایت رضایت کسی است که شرعاً بعد از پدر و مادر صاحب حق است.
- کسی که وصیت می‌کند باید بالغ و عاقل باشد، ولی بچه ده سالهای که خوب و بد را تمیز می‌دهد، اگر وصیت او مثل افراد بالغ عاقل باشد، بنابر اظهر، وصیت او صحیح است، و نیز وصیتکننده باید از روی اختیار وصیت کند و کسی او را مجبور نکرده باشد و در غیر این صورت صحیح نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی که برای او وصیت شده باید وجود داشته باشد، بنابراین اگر مالی را برای بچه ای که ممکن است بعداً به وجود آید وصیت کند اشکال دارد و احتیاط آن است که با ورثه صلح کنند، ولی اگر برای بچه ای که در شکم مادر است وصیتی کند وصیت او صحیح است هر چند هنوز روح نداشته باشد، پس اگر زنده به دنیا آمد باید آنچه را که وصیت کرده به او دهند و اگر مرده به دنیا آید وصیت باطل می شود و آن مال به ورثه می رسد.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان بفهمد کسی او را وصی قرار داده است، چنانچه به اطلاع وصیّت کننده برساند که برای انجام وصیّت او حاضر نیست، لازم نیست بعد از مردن او به وصیّت عمل کند، ولی اگر پیش از مردن او نفهمد که او را وصی کرده، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد که برای عمل کردن به وصیّت حاضر نیست، در صورتی که مشقّت نداشته باشد، باید وصیّت او را انجام دهد. و نیز اگر وصی پیش از مرگ موصی، موقعی ملتفت شود که موصی به واسطه شدّت مرض، یا مانع دیگر نتواند به دیگری وصیّت کند بنا بر احتیاط واجب باید وصیّت را قبول نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که انسان وصیت می کند چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت کند به بچه ای که ممکن است فلان زن بزاید چیزی بدهند باطل است. ولی اگر وصیت کند به بچه ای که در شکم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است، بنابر این اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را که وصیت کرده به او بدهند، و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل می شود و آنچه را که برای او وصیت کرده، میان ورثه تقسیم می شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که انسان وصیت می کند به او چیزی بدهند، باید وجود داشته باشد. پس اگر وصیت کند به بچه ای که ممکن است فلان زن به او حامله شود چیزی بدهند باطل است. ولی اگر وصیت کند به بچه ای که در شکم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است. پس اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را که وصیت کرده به او بدهند و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل می شود، و آنچه را که برای او وصیت کرده، ورثه میان خودشان قسمت می کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان بفهمد کسی او را وصیّ کرده، چنانچه به اطّلاع وصیّتکننده برساند که برای انجام وصیّت او حاضر نیست، لازم نیست بعد از مردن او به وصیّت عمل کند ولی اگر پیش از مردن او نفهمد که او را وصیّ کرده یا بفهمد و به او اطّلاع ندهد که برای عملکردن به وصیّت حاضر نیست در صورتی که حرجی نباشد، باید وصیّت او را انجام دهد، البتّه اگر به او گفته باشد که اگر او را وصیّ کند حاضر به قبول آن نیست یا وصیّتکننده این مطلب را از راه دیگری بداند، در این صورت لازم نیست به وصیّت عمل کند هر چند از وصیّ قرار دادن او اطّلاع نداشته باشد و اگر وصیّتکننده از عدم رضایت وصیّ آگاه نباشد و وصیّ پیش از مرگ، موقعی ملتفت شود که مریض به واسطه شدّت مرض نتواند به دیگری وصیّت کند، در صورتی که حرجی نباشد باید وصیّت را قبول نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موصی می تواند بعد از وصیت آن را به هم بزند و صریحاً وصیت اول را لغو کند و همچنین می تواند وصیت دیگری در همان مورد بکند مثلاً بعد از آن که در وصیت اول گفته مالی را به کسی بدهند یا فردی را قیّم بچه های خود قرار داده وصیت کند آن مال را به فرد دیگری بدهند یا شخص دیگری قیم باشد ولو به وصیت اول اشاره نکرده باشد وصیت اول باطل و وصیت دوم صحیح است. و همین طور موصی می تواند کاری کند که نافی وصیت قبل باشد مثلاً بعد از وصیت به این که مالی را به شخصی بدهند آن را بفروشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر میت برای غسل و کفن و دفن و نماز خود غیر از ولیّ، کس دیگری را معین کند، احتیاط واجب آن است که ولیّ و آن کس هردو اجازه بدهند. و اگر میت وصیت کند و فرزند خود را وصی قرار دهد بنابر احتیاط واجب بر فرزند لازم است طبق وصیت پدر عمل کند و نمی تواند آن را قبول نکند. امّا اگر غیر از فرزند خود کسی را وصی قرار دهد اگر او مطلع شود و در حال حیات و وقتی که او می توانسته وصی دیگر انتخاب کند به او اطلاع دهد که حاضر نیست طبق وصیت او عمل کند مانعی ندارد و الاّ باید طبق وصیت او عمل کند.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که انسان وصیّت می کند که چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد ، پس اگر وصیّت کند به بچّه ای که ممکن است قلان زن حامله شود چیزی بدهند باطل است . ولی اگ روصیّت کند به بچّه ای که در شکم مادر است چیزی بدهند ، اگر چه هنوز روح نداشته باشد ، وصیّت صحیح است ، پس اگر زنده به دنیا آمد ، باید آنچه را که وصیّت کرده به او بدهند ، و اگر مرده به دنیا آمد ، وصیّت باطل می شود و آنچه را که برای او وصیّت کرده ، ورثه میان خودشان قسمت می کنند.
- [آیت الله اردبیلی] وصی در رابطه با برداشتن اجرت از مال میّت یکی از چند صورت را دارد: اوّل:اگر مورد وصیّت انجام معاملات باشد، چنانچه وصیّت کننده اجرتی برای وصی تعیین نکرده و وصی هم آن را به طور مجّانی قبول کرده باشد، عمل به وصیّت واجب است و حق ندارد برای عمل کردن به آن اجرتی از مال میّت بردارد و اگر برای او اجرتی معیّن کرده یا وصی آن را مجّانی قبول نکرده باشد، اجرت آن را طلبکار است. دوم: اگر مورد وصیّت، انجام عبادات نظیر حجّ و نماز و روزه برای میّت باشد، چنانچه وصیّ در زمان حیات میّت انجام آن را به طور مجّانی قبول کرده باشد، باید به همان نحو عمل کند و اگر انجام آن را با اجرت قبول کرده باشد، یکی از دو حالت را دارد: الف وصیّت کننده اجرت انجام آنها را معیّن کرده باشد که در این صورت، در حکم اجاره است و وصی باید طبق مفاد وصیّت عمل نماید و اجرت معیّن را از مال میّت بردارد. ب وصیّت کننده اجرت آن را به طور نامعیّن قرار داده باشد که در این صورت، در حکم اجاره باطل بوده و بعید نیست وصیّ بتواند اجرت معمولی کار خود را از مال میّت بردارد. سوم:اگر وصیّت به شکل جُعاله باشد به عنوان مثال وصیّت کننده گفته باشد: (هر کس پس از مرگ من از طرف من حجّ بجا آورد فلان مبلغ از دارایی من مال او باشد) وصیّ به همان اندازه که مقرّر شده مستحقّ اجرت می‌باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه انسان از وصیت خود برگردد (مثلاً اول بگوید ثلث مالش را به کسی دهند و بعد بگوید ندهند) وصیت باطل می شود، همچنین اگر وصیت خود را تغییر دهد مثل آن که قیمی برای صغیر معین کرده بعد دیگری را به جای او تعیین کند وصیت اول باطل می شود و نیز اگر کاری کند که معلوم شود از وصیت خود برگشته است (مثلاً خانه ای را که وصیت کرده به کسی بدهند، بفروشد، یا کسی را برای فروش آن وکیل نماید).