فروش
«معاملات» عبارت از احکام شرعی متعلق به امور دنیاست به اعتبار بقای شخص؛ مانند بیع، رهن، اجاره، نکاح و جز آنها... و بالجمله آنچه مقصود اهم از آن دنیا باشد، معامله است. [۱]
در مواردی که قطع عضو به منظور پیوند زدن جائز است ، فروش آن عضو نیز جایز است یا خیر ؟
ظاهر این است که شخص می تواند در حال حیات خود عضو بدن خود را بفروشد که پس از مر گ او از آن برای پیوند زدن استفاده کنند ، بلکه جواز فروش تمام جسم برای تشریح در مواردی که تشریح جایز است بعید نیست ، چنانچه گرفتن مبلغی برای دادن اجازه این موضوع نیز مانعی ندارد ، ولی احترام بدن میت مسلمان و احکام غسل میت و نماز و دفن باید مراعات شود.
ظاهر این است که شخص می تواند در حال حیات خود عضو بدن خود را بفروشد که پس از مر گ او از آن برای پیوند زدن استفاده کنند ، بلکه جواز فروش تمام جسم برای تشریح در مواردی که تشریح جایز است بعید نیست ، چنانچه گرفتن مبلغی برای دادن اجازه این موضوع نیز مانعی ندارد ، ولی احترام بدن میت مسلمان و احکام غسل میت و نماز و دفن باید مراعات شود.
پاسخ:
ظاهر این است که شخص می تواند در حال حیات خود عضو بدن خود را بفروشد که پس از مر گ او از آن برای پیوند زدن استفاده کنند ، بلکه جواز فروش تمام جسم برای تشریح در مواردی که تشریح جایز است بعید نیست ، چنانچه گرفتن مبلغی برای دادن اجازه این موضوع نیز مانعی ندارد ، ولی احترام بدن میت مسلمان و احکام غسل میت و نماز و دفن باید مراعات شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در صحنه جنگ مسلمانان با کفار در صورتی که حیات رزمنده مسلمان متوقف بر پیوند اعضاء باشد آیا می توان اعضای میت غیر مسلمان را قطع و برای پیوند استفاده نمود ؟ بر فرض جواز آیا در این صورت دیه لازم است یا خیر ؟ و بر عهده بیمار است یا قطع کننده ؟ آیا عضو پیوند شده برای نماز اشکال ایجاد نمی کند ؟
- آیا خرید و فروش اعضا برای پیوند با اینکه عضو مورد اشاره یک کلیه یا یک چشم باشد فرقی نمی کند ؟
- آیا تخمدان زن نامحرم را به زن عقیم با عمل جراحی پیوند زدن و با اسپرم شوهر زن عقیم به منظور بچه دار شدن تلقیح نمودن اشکال دارد؟
- پیوند عضو مسلمان به غیر مسلمان مجاز است یا خیر؟
- پیوند زدن اعضاء محکوم به اعدام مثل کلیه را به شخصی که احتیاج مبرم به کلیه دارد جایز می دانید یا خیر ؟
- خرید و فروش اعضاء برای پیوند چه حکمی دارد؟
- پیوند اعضای قطع شده ناشی از مجازات حدود و قصاص چه حکمی دارد؟
- عضو پیوند زده شده بدن میت غیر مسلمان به بدن مسلمان که حیات پیدا کرده است از نظر طهارت چه صورتی دارد ؟
- آیا قطع دائم حاملگی در بانوان که زمینه مساعد برای به دنیا آوردن فرزندان ناقص الخلقه دارند به ویژه در مواردی که زایمانهای پیشین نیز این موضوع را ثابت کند جایز است؟
- آیا بر پزشکی که می تواند با پیوند زدن اعضای میت فردی را از مرگ نجات دهد ، واجب است که این عمل را انجام دهد ؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] پیوند زدن دستی که از باب قصاص عضو، قطع شده چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پس از اجرای حدّ سرقت عضو قطع شده ملک کیست؟ ملک حکومت است که اجرای حد کرده، یا ملک سارق؟ در صورت دوم، پیوند آن عضو به شخص سارق، یا فروش آن برای پیوند به دیگری چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] درباره قصاص اطراف، بفرمایید: الف . پس از اجرای قصاص اطراف، عضو قطع شده ملک کیست؟ ملک حکومت، مجنی علیه، یا جانی؟ ب . دفن عضو مقطوع،پیوند عضو قطع شده به جانی یا فروش آن برای پیوند به دیگری چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا برداشتن عضوی از میّت برای پیوند زدن به انسان دیگر جایز است؟ و آیا در صورت برداشتن عضو، دیه باید پرداخت شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص یا واگذاری آن به مسلمان دیگر جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص، یا واگذاری آن به مسلمان دیگر جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص یا واگذاری آن به مسلمان دیگر جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص، یا واگذاری آن به مسلمان دیگر جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا فروش عضو قطع شده در حدّ یا قصاص، یا واگذاری آن به مسلمان دیگر جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پیوند زدن انگشتان قطع شده سارق به دست شخص دیگری که فرضاً در کارخانه بریده شده چه حکمی دارد؟ بر فرض جواز آیا اجازه صاحب عضو برای این کار لازم است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- گوشتها یا مرغهای سر بریده ای که از بِلاد کفر می آورند ، محکوم به نجاست و حرمت و مردار بودن است و خرید و فروش آنها جائز نیست مگر آنکه ذبح شرعی آنها ثابت شود .
- تا وقتی خریدار و فروشنده از مجلس معامله متفّرق نشده اند می توانند معامله را بهم بزنند . و نیز اگر مشتری حیوانی را بخرد ، تا سه روز حقّ بهم زدن معامله را دارد و همچنین اگر پول جنسی را که نقد خریده تا سه روز ندهد و جنس را تحویل نگیرد ، فروشنده می تواند معامله را بهم بزند ، ولی کسی که مالی را صلح می کند در این سه صورت حقّ بهم زدن صلح را ندارد و در هشت صورت دیگر که در احکام خرید و فروش گفته شد می تواند صلح را بهم بزند .
- اگر عقد روابط چه سیاسی و چه تجاری بین یکی از دوَل اسلامی و اجانب ، مخالف مصلحت اسلام و مسلمانان باشد ، جایز نیست این گونه روابط ، و اگر دولتی اقدام به آن نمود ، بر سایر دوَل اسلامی واجب است آن را الزام کنند به قطع روابط به هر نحو ممکن است .
- اگر توتقّف داشته باشد جلوگیری از معصیت ، بر کتک زدن وسخت گرفتن بر شخص معصیت کار ، ودر مضیقه قرار دادن او جایز است ، لکن لازم است مراعات شود که زیاده روی نشود ، وبهتر آن است که در این امر ونظیر آن اجازه از مجتهد جامع الشرایط گرفه شود .
- اگر انسان غذائی که در ظرف طلا یا نقره است به این منظور که غذا خوردن در ظرف طلا ونقره حرام است در ظرف دیگر بریزد ، این استعمال جایز است ، ولی اگر بخواهد از ظرف دوم غذا بخورد و خالی کردن ظرف برای آن نباشد که غذا خوردن از ظرف طلا یا نقره جایز نیست ، این استعمال حرام می باشد ، ولی خوردن غذا از ظرف دو م مانعی ندارد.
- اگر چیزی را که مس فروشند یکی از شرطهای معامله در آن نباشد مثلاً چیزی را که باید با وزن خرید و فروش کنند بدون وزن معامله نمایند ، معامله باطل است و چنانچه فروشنده و خریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند که در مال یکدیگر تصّرف کنند اشکال ندارد و گرنه چیزی را که از یکدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است و باید آن را بهم بگردانند . و در صورتی که مال هر یک در دست دیگری تلف شود چه بداند معامله باطل است چه نداند؛ باید عوض آن را بدهد .
- در چند مورد معامله باطل است : اوّل : خرید و فروش عین نجاست مثل بول و مُسکِرات ، ولی در صورتی که بشود از آن استفاده حلال ببرند مثل اینکه غائط را کُود نمایند یا خون را در معالجة بیماران مصرف کنند خرید و فروش آن جائز است. دوّم : خرید و فروش مال غصبی مگر آنکه صاحبش معامله را اجازه کند . سوّم : خرید و فروش چیزهائی که مال نیست مثل حیوانات درنده . چهارم : معامله چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد ، مثل آلات قمار . پنجم : معامله ای که در آن ربا باشد و حرام است ، غَشّ د رمعامله یعنی فروختن جنسی که با چیز دیگر مخلوط است ، در صورتی که آن چیز معلوم نباشد و فروشنده هم به خریدار نگوید . مثل فروختن روغنی که آن را با پیه مخلوط کرده است و این عمل را غَشّمی گویند از پیغمبر اکرم ( صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ ) منقول است که فرمود : ( از ما نیست کسی که در معاملة با مسلمانان غَشّ کند یا به آنان ضرر بزند یا تقلّب و حیله نماید و هرکه با برادر مسلمان خود غَشّ کند ، خداوند برکت روزی او را می برد و راه معاش او را می بندد و او را به خودش واگذار می کند ) .
- روابط تجاری و سیاسی با بعضی دوَل که آلت دست دوَل بزرگ جائر هستند از قبیل دولت اسرائیل ، جائز نیست ، و بر مسلمانان لازم است که به هر نحو ممکن با این نحو روابط مخالفت کنند ، و بازرگانانی که با اسرائیل و عمّال اسرائیل روابط تجاری دارند ، خائن به اسلام و مسلمانان و کمک کار به هدم احکام اسلام هستند ، و بر مسلمانان لازم است با این خیانت کاران چه دولتها و چه تجّار قطع رابطه کنند ، و آنها را ملزم کنند به توب و ترک روابط با این نحو دولتها .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] جائز است بریدن عضوی از بدن مرده کافر و یا مشکوک الاسلام، به منظور پیوند زدن آن به بدن شخص مسلمان وپس از پیوند زدن، چون جزو بدن مسلمان می‌شود، احکام بدن مسلمان بر او جاری است وهمینطور جائز است عضوی از اعضأ بدن حیوان نجس العین را به بدن شخص مسلمان پیوند زدن وچون پس از پیوند زدن جزو بدن مسلمان میگردد، احکام بدن مسلمان بر آن عضو جاری است ونماز خواندن با آن عضو نیز جائز است.
- [آیت الله خوئی] جایز است بریدن عضوی از بدن مردة کافر و یا مشکوک الاسلام، به منظور پیوند زدن آن به بدن شخص مسلمان و پس از پیوند زدن چون جزء بدن مسلمان می‌شود، احکام بدن مسلمان بر او جاری است و همین طور جایز است عضوی از اعضاء بدن حیوان نجسالعین را به بدن شخص مسلمان پیوند زدن و چون پس از پیوند زدن جزء بدن مسلمان میگردد، احکام بدن مسلمان بر آن عضو جاری است و نماز خواندن با آن عضو نیز جایز است.
- [آیت الله سیستانی] قطع عضو مسلمان مرده، مانند چشم و دستش برای پیوند زدن به بدن زنده جایز نیست، و اگر کسی چنین کند، بر او دیه لازم میآید. و دفن آن عضو قطع شده واجب است، ولی اگر پیوند زد و عضو زندهای از بدن شد، قطع آن واجب نیست.
- [امام خمینی] اگر قطع عضو را بعد از مردن جایز دانستیم، بعید نیست که در حال حیات، فروش آن جایز باشد، و انسان بتواند اعضای خودش را بفروشد برای پیوند، در مواردی که قطع جایز است، بلکه جواز فروش تمام جسم را برای تشریح در موردی که جایز است، خیلی بعید نیست. اگر چه بیاشکال نیست لکن گرفتن مبلغی برای اجازه دادن در مورد جواز مانع ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائز نیست بریدن عضوی از اعضأ بدن مرده مسلمان مانند چشم و یا عضو دیگر بمنظور پیوند زدن آن عضو به بدن شخص زنده دیگر وقطع کننده ملزم است که دیه آن عضو را با اجازه حاکم شرع صرف حج یا سایر خیرات ومبّرات خود میّت نماید، ولی چنانچه زنده ماندن یک فرد مسلمان متوقّف گردد که عضو بدن مرده مسلمانی را ببرند و به او پیوند زنند، جائز است بریدن آن عضو ولیقطع کننده باید دیه آن را بپردازد و در هر دو صورت پیوند زدن عضو قطع شده به بدن دیگری اشکال ندارد وپس از پیوند چون جزو بدن شخص زنده میگردد، احکام بدن زنده بر او جاری است. و ظاهر این است که جائز نباشد شخصی در حال حیات خود وصیت کند که پس از مردن او عضوی از اعضأ او را قطع کنند و به دیگری پیوند زنند و در این صورت بریدن عضو آن میّت دیه دارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر حفظ جان مسلمانی متوقّف بر پیوند عضوی از اعضای میّت مسلمان به بدن او باشد، قطع و پیوند آن عضو جایز است و دیه ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر حفظ عضو مهم و مؤثّری از مسلمان، متوقّف بر قطع عضو میّت مسلمان باشد، در این صورت نیز بنابر اقوی قطع و پیوند آن عضو جایز است، بخصوص اگر خودِ میّت به آن وصیّت کرده باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] بریدن عضوی از اعضای بدن مسلمان مرده مانند چشم و غیر ان به منظور پیوند زدن ان به بدن شخص زنده جایز نیست و قطع کننده باید دیه ان عضو را که دیه اعضای جنین مسلمان است بپردازد ولی چنانچه زنده ماندن مسلمان متوقف باشد بر این که عضو بدن مسلمان مرده ای را ببرند و به او پیوند زنند بریدن ان عضو جایز است ولی قطع کننده باید دیه ان را بپردازد و پس از پیوند که جزء بدن زنده گشت احکام بدن زنده بر ان جاری است و اگر کسی در حال حیات خود وصیت کند که پس از مردن او عضوی از اعضای او را قطع کنند و به دیگری پیوند زنند صحت این وصیت محل اشکال است
- [آیت الله وحید خراسانی] بریدن عضوی از بدن مرده کافری که تشریح ان جایز است و یا کسی که مسلمان یا ذمی بودن او مشکوک است به منظور پیوند زدن ان به بدن شخص مسلمان جایز است و پس از ان که جزء بدن مسلمان شد احکام بدن مسلمان بر ان جاری است و همچنین پیوند زدن عضوی از اعضای حیوان نجس العین به بدن شخص مسلمان جایز است و پس از ان که جزء بدن مسلمان گشت احکام بدن مسلمان بر ان عضو جاری است
- [آیت الله مکارم شیرازی] پیوند قلب، یا کلیه، یا اعضای دیگر جایز است، خواه آن عضو از انسان زنده ای گرفته شده باشد یا از میت و خواه آن میت، میت مسلمان باشد یا غیر مسلمان، ولی در صورتی می توان آن عضو را از بدن (میت مسلمان) قطع کرد و به بدن دیگری پیوند زد که حفظ جان آن مسلمان موقوف بر این پیوند باشد، همچنین اگر حفظ عضو مهمی مانند چشم موقوف بر این کار باشد و در هر صورت احتیاط آن است که قطع کننده عضو میت مسلمان، دیه قطع عضو را مطابق آنچه در کتابهای فقهی مفصل آمده است، بپردازد.