موونه
هزينه‌اي که براي گذران زندگي لازم است
چه خرجهایی به عنوان مؤونه بحساب می آید و خمس به آنها تعلق نمی گیرد؟
آنچه که انسان برای خود و خانواده خود خرج می کند و نیز آنچه در زیارت و جوایز و هدایا و انفاقات و مهمانی ها مصرف می کند و آنچه در حقوق لازمه، مثل: نذورات، کفارات، اداء دین، ارش جنایت، غرامت و خسارت چیزی که انسان تلف کرده است و نیز سایر مایحتاج زندگی، مثل: خانه، ماشین سواری، فرش، کتاب، سایر لوازم مورد نیاز زندگی و آنچه برای تزویج اولاد و یا درمان بیماری آنها و نیز هزینه مربوط به موت اولاد یا عیال انسان و سایر احتیاجات عرفی انسان مصرف شود، مؤونه حساب می شود. بنابر این آنچه انسان از درآمد سال خود و به حسب شأن خود در رابطه با این امور صرف کند خمس به آنها تعلق نمی گیرد. بلی اگر مخارج فوق از شأن انسان زیاد باشد یا به عنوان عملی سفیهانه باشد و یا از روی اسراف باشد و نیز اگر مخارجی در راه حرام صرف شود جزء مؤونه بحساب نیامده و باید خمس آن پرداخت شود. و نیز مخارجی که در راه تحصیل فایده مصرف می شود جزء مؤونه است، مثل: مزد کارگر، خرج آبیاری، گازوئیل برای تراکتور و بنزین اتومبیل.
آنچه که انسان برای خود و خانواده خود خرج می کند و نیز آنچه در زیارت و جوایز و هدایا و انفاقات و مهمانی ها مصرف می کند و آنچه در حقوق لازمه، مثل: نذورات، کفارات، اداء دین، ارش جنایت، غرامت و خسارت چیزی که انسان تلف کرده است و نیز سایر مایحتاج زندگی، مثل: خانه، ماشین سواری، فرش، کتاب، سایر لوازم مورد نیاز زندگی و آنچه برای تزویج اولاد و یا درمان بیماری آنها و نیز هزینه مربوط به موت اولاد یا عیال انسان و سایر احتیاجات عرفی انسان مصرف شود، مؤونه حساب می شود. بنابر این آنچه انسان از درآمد سال خود و به حسب شأن خود در رابطه با این امور صرف کند خمس به آنها تعلق نمی گیرد. بلی اگر مخارج فوق از شأن انسان زیاد باشد یا به عنوان عملی سفیهانه باشد و یا از روی اسراف باشد و نیز اگر مخارجی در راه حرام صرف شود جزء مؤونه بحساب نیامده و باید خمس آن پرداخت شود. و نیز مخارجی که در راه تحصیل فایده مصرف می شود جزء مؤونه است، مثل: مزد کارگر، خرج آبیاری، گازوئیل برای تراکتور و بنزین اتومبیل.
پاسخ:
آنچه که انسان برای خود و خانواده خود خرج می کند و نیز آنچه در زیارت و جوایز و هدایا و انفاقات و مهمانی ها مصرف می کند و آنچه در حقوق لازمه، مثل: نذورات، کفارات، اداء دین، ارش جنایت، غرامت و خسارت چیزی که انسان تلف کرده است و نیز سایر مایحتاج زندگی، مثل: خانه، ماشین سواری، فرش، کتاب، سایر لوازم مورد نیاز زندگی و آنچه برای تزویج اولاد و یا درمان بیماری آنها و نیز هزینه مربوط به موت اولاد یا عیال انسان و سایر احتیاجات عرفی انسان مصرف شود، مؤونه حساب می شود. بنابر این آنچه انسان از درآمد سال خود و به حسب شأن خود در رابطه با این امور صرف کند خمس به آنها تعلق نمی گیرد. بلی اگر مخارج فوق از شأن انسان زیاد باشد یا به عنوان عملی سفیهانه باشد و یا از روی اسراف باشد و نیز اگر مخارجی در راه حرام صرف شود جزء مؤونه بحساب نیامده و باید خمس آن پرداخت شود. و نیز مخارجی که در راه تحصیل فایده مصرف می شود جزء مؤونه است، مثل: مزد کارگر، خرج آبیاری، گازوئیل برای تراکتور و بنزین اتومبیل.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی مقداری از درآمد سال خود را برای خرید نوارهای مبتذل ویدیویی مصرف کرده است، آیا این پول جزء مؤونه او بحساب می آید؟
- اگر معدنی به حد نصاب برسد و خمس آن پرداخت شود و از مؤونه سال زیاد بیاید، آیا دوباره باید خمس آن پرداخته شود؟
- آیا پولی که انسان برای بیمه می پردازد جزء مؤونه است، یا باید خمس آن پرداخته شود؟
- وجهی که فقیر بابت ردّ مظالم دریافت کرده و از مؤونه سال اضافه آمده، آیا خمس دارد؟
- اگر انسان مقداری پول مخمّس یا پولی که به آن خمس تعلّق نمی گیرد در بانک داشته باشد و سودی مشروع به آن تعلّق بگیرد، آیا این سود متعلّق خمس است، یا همانند اصل پول خمس ندارد؟
- آیا به سرمایه کسب و تجارت خمس تعلّق می گیرد؟
- در مورد شک در تعلّق خمس چه باید کرد؟
- شخصی دارای دو نوع پول است، یکی پولی که خمس آن راقبلاپرداخته یا خمس به آن تعلّق نمی گیرد و دیگری پولی که از درآمد سال اوست، اگر این پولها با یکدیگر مخلوط باشند، آیا می تواند با نیّت، یکی از آنها را مشخص کند؟ مثلا از پولی که درآمد سال اوست در مؤونه صرف کند تا پول دیگر برای او باقی بماند. اگر پولهای مذکور در بانک باشد چطور؟
- شخصی تعدادی گوسفند برای استفاده زندگی خود دارد اگر از بچه و پشم آنها در غیر مؤونه استفاده کند، آیا خمس گوسفند را باید بپردازد؟
- اگر سکّه بهار آزادی یکسال بماند، آیا خمس به آن تعلّق می گیرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] آیا به لوازم آرایشی که خانمها تهیه میکنند خمس تعلق میگیرد یا این که لوازم آرایش جزء مؤونه است؟
- [آیت الله بهجت] چه خرج هایی به عنوان مؤونه به حساب می آید و خمس به آن ها تعلق نمی گیرد؟
- [آیت الله سیستانی] آیا ادای حج مستحبی از مؤونه استثنا شده از خمس به شمار می رود؟ یا آن که ناچار باید خمس هزینه آن را در صورتی که از سودهایی باشد که خمس بدان تعلق می گیرد پرداخت کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی برای تهیه خانه و مانند آن از مؤونه لازم زندگی، مجبور است درآمد چند سال خود را پس انداز کند. آیا با گذشت چند سال از این پس انداز، خمس به آن تعلّق میگیرد یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا تلفن منزل جزو مایحتاج زندگی و مؤونه حساب می شود و خمس ندارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر با پولی که خمس ندارد یا خمس آن پرداخت شده، جنسی خریداری شود که اضافه بر مؤونه بوده و از سال گذشته، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا چیزی که مؤونه سال بوده است مانند خانه یا فرش و یا کتاب و وسائل و لوازم دیگر به همین جهت هم در سرسال خود در موع خمس آن را به حساب نیاورده است امّا بعد از گذشتن سال، آن را میفروشد، خمس به آن تعلق میگیرد یا خیر؟
- [سایر] آیا به جهیزیه همسرم خمس تعلق میگیرد؟ مثلا به ظروف داخل ویترین که ممکن است استفاده نگردند، خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] چیزی که خمس به آن تعلّق نمیگیرد، اگر قیمت سوقی آن اضافه شود، آیا به اضافه قیمت، خمس تعلّق میگیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] حقیر برای اولادم چند قطعه زمین خریده ام که یکی پس از دیگری ایشان را مستقل کنم . آیا این یک قطعه و یا چند قطعه زمین متعلق خمس است ؟ و آیا نمیشود آنها را جز معونه بحساب آورد ؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- به طور کلی قرض داشتن مانع تعلق خمس نمی شود. 1 مثلاً کسی که یک میلیون تومان قرض دارد اگر سر سال خمسی یک میلیون تومان درآمد مازاد داشته باشد باید خمس آن را بدهد و نمی تواند آن را بابت بدهی خود کسر کند. 2 اگر عین پولی که قرض کرده موجود باشد یا آن را تبدیل به چیز دیگری کرده باشد لازم نیست خمس آن را بدهد. 3 اگر عین پولی که قرض کرده موجود باشد یا آن را تبدیل به چیز دیگری کرده باشد که مؤونه او نیست چنانچه مقداری از قرض خود یا تمام آن را از درآمد خود باز پرداخت کرده باشد باید به میزان باز پرداخت خمس آن را بپردازد. 4 اگر مبلغی را که خرج کرده صرف مؤونه خود کرده باشد یا تلف شده باشد می تواند از درآمد سال بدون پرداخت خمس قرض خود ادا کند.
- اگر بچه صغیر مالی داشته باشد که متعلق خمس شده مثلاً درآمدی کسب کرده که زائد بر مؤونه سال او بوده یا معدن استخراج کرده، پرداخت خمس آن واجب است و بنابر احتیاط واجب ولی او باید خمس آن را بدهد والا خود او بعد از بلوغ باید بلافاصله خمس آن را بدهد.
- اگر کافر یا کسی که به خمس اعتقادی ندارد چیزی را به انسان هدیه بدهد انسان مالک آن می شود و لازم نیست خمس آن را بدهد. بلی اگر آنچه را که گرفته در طول سال صرف مؤونه او نشود و از درآمد سال او زیاد بیاید باید خمس آن را بپردازد.
- خرجهائی را که انسان برای بدست آوردن فایده می کند مانند دلاّلی و حمّالی می تواند جزء مخارج سالیانه حساب نماید.
- کسی که حساب سال نداشته و تا به حال خمس نداده است اگر فردی حقوق بگیر، کارمند یا کارگر است و با دستمزد خود اشیایی فراهم کرده که مطابق شأن و مورد نیاز است خمس ندارد و اگر چیزی تهیه کرده که زائد بر شأن اوست یا جزء مؤونه او محسوب نمی شود باید خمس آن را بدهد. و همچنین اگر چیزی تهیه کرده که می داند پول آن را قبل از خرید یک سال داشته است باید خمس آن را بدهد. واگر درآمد اواز سرمایه ای تهیه می شده که به آن خمس تعلق گرفته و پرداخت نشده مثلاً کارخانه ای داشته و خمس آن را نداده است باید خمس تمام اموال خود را بدهد. 2 معدن
- کسی که خمس به مالش تعلق گرفته است نمی تواند آن را به ذمّه بگیرد یعنی خود را بدهکار اهل خمس بداند و در تمام مال تصرّف کند و چنانچه تصرّف کند، و آن مال تلف شود باید خمس آن را بدهد.
- اگر مالی به ارث به انسان برسد و انسان بداند که مورث خمس بدهکار است مثلاً با حاکم شرع دستگردان کرده و نپرداخته یا مالی را که خمس به آن تعلق گرفته مصرف کرده بدون این که خمس آن را بدهد، این شخص باید بدهی خمسی او را بدهد. اگر آن مال از درآمد همان سال فوت بوده و خمس آن را نداده باید خمس آن را بدهد و اگر از درآمد سال های قبل بوده و خمس آن را به علت این که به خمس اعتقادی نداشته نپرداخته است بر او واجب نیست خمس آن را بدهد هرچند بهتر است خمس آن را بدهد تا متوفی عذاب اخروی نداشته باشد.
- اگر خمس را با مرجع تقلید خود یا وکیل او دستگردان کند و بخواهد در سال بعد بپردازد اگر عین چیزی که خمس به آن تعلق گرفته باقی باشد باید خمس خمس را هم بدهد و در حقیقت 41 آنچه که موجود است به عنوان خمس بدهد مثلاً اگر صد هزار تومان موجود بوده و خمس آن را دستگردان کرده مبلغ بیست و پنج هزار تومان بدهد. و اگر عین چیز متعلق به خمس مصرف شود و از بین برود پرداخت همان مبلغ کافی است و لازم نیست خمس آن را بدهد.
- کسی که خمس به مالش تعلق گرفته است اگر با مجتهد جامع الشرائط دستگردان کند می تواند در تمام مال تصرف نماید، و بعد از آن منافعی که از آن مال بدست می آید مال خود اوست.
- اگر از مالی که به انسان به ارث می رسد سودی حاصل شود یا آن مال نما داشته باشد سود و نمای آن جزء منافع سال حصول قرار می گیرد که اگر تا آخر سال خمسی باقی ماند به احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد و اگر قیمت این مال افزایش پیدا کند به قیمت افزوده شده خمس تعلق نمی گیرد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فایده می کند، از فایده کسر می شود و خمس ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 34 هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلق نمی گیرد مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.
- [آیت الله سیستانی] اگر برای بچه صغیر منافعی بدست آید هر چند از هدایا باشد اگر در اثناء سال در مؤونه او مصرف نشود ، خمس به آن تعلق میگیرد ، و بر ولیّ صغیر واجب است که خمس آن را بدهد ، و چنانچه نداد ، بر صغیر پس از بلوغ واجب است که خود خمس آن را بدهد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فایده میکند مانند دلّالی و حمّالی؛ از منفعت کسر شده و نسبت به آن مقدار خمس لازم نیست.
- [آیت الله مظاهری] خرجهایی را که انسان برای به دست آوردن فایده میکند مانند دلالی، اجاره مغازه، حقوق منشیها و مانند اینها، میتواند جزو مخارج کسب حساب نماید و خمس ندارد.
- [آیت الله خوئی] خرجهایی را که انسان برای بهدست آوردن فایده میکند، مانند دلالی و حمالی میتواند از منفعت، کسر نماید و نسبت به آن مقدار خمس لازم نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که متعلق خمس نباشد در صورتی که به ارث به او رسیده باشد چنانچه قیمتش بالا برود اگر چه ان را بفروشد مقداری که بر قیمتش اضافه شده خمس ندارد و همچنین است اگر به غیر معاوضه مالک ان شده چه از اول متعلق خمس نبوده مثل ان که مسکنی که مورد حاجت اوست به او بخشیده باشند و در موونه سال صرف شده باشد یا متعلق خمس بوده و خمس ان را از همان مال داده باشد مثل مالی که به حیازت مالک شده و خمس ان را داده است ولی اگر به معاوضه مالک شده باشد چنانچه قیمتش بالا برود تا زمانی که نفروخته خمس ندارد و اگر فروخت در صورتی که موونه نباشد ان زیاده خمس دارد و در صورتی که موونه باشد بنابر احتیاط واجب خمس مقدار زاید را بدهد و در هر دو صورت اگر در موونه سال صرف شود خمس ندارد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] خرجهائی را که انسان برای به دست آوردن فائده می کند مانند دلا لی و حمالی؛ می تواند از منفعت؛ کسر نماید و نسبت به آن مقدار خمس لازم نیست.
- [آیت الله سیستانی] خرجهائی را که انسان برای بدست آوردن فائده میکند ، مانند دلاّلی و حمّالی ، و همچنین نقصی که بر آلات و وسائل او وارد می‌شود ، میتواند از منفعت ، کسر نماید و نسبت به آن مقدار ، خمس لازم نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] خرجهائی را که انسان برای بدست آوردن فایده می کند و مانند دلّالی و حمّالی می تواند جزء مخارج سالیانه حساب نماید و نسبت به مقدار آن خمس واجب نیست .