ممانعت
ایرادهای معترض به قیاس مستدِلّ را ممانعت گویند.
آیا مادر می تواند در مدّت سرپرستی و حفظ و پرورش نوزاد، پدر را از دیدن فرزندش محروم و از ملاقات آنها با یکدیگر ممانعت کند؟
بطور کلی، در ایام سرپرستی و حفظ فرزند، توسط هر کدام از پدر و مادر، اگر دیگری بخواهد فرزندش را ببیند یا اینکه به او چیزی بدهد یا مشکل یا نیاز او راحل و برطرف کند یا بخواهند ساعاتی با هم و در کنار هم باشند، دیگری نباید مانع شود، بلی چنانچه بودن آنها با هم موجب فساد و انحراف اخلاقی بچه شود، ممانعت مانعی ندارد.
بطور کلی، در ایام سرپرستی و حفظ فرزند، توسط هر کدام از پدر و مادر، اگر دیگری بخواهد فرزندش را ببیند یا اینکه به او چیزی بدهد یا مشکل یا نیاز او راحل و برطرف کند یا بخواهند ساعاتی با هم و در کنار هم باشند، دیگری نباید مانع شود، بلی چنانچه بودن آنها با هم موجب فساد و انحراف اخلاقی بچه شود، ممانعت مانعی ندارد.
عنوان سوال:
آیا مادر می تواند در مدّت سرپرستی و حفظ و پرورش نوزاد، پدر را از دیدن فرزندش محروم و از ملاقات آنها با یکدیگر ممانعت کند؟
پاسخ:
بطور کلی، در ایام سرپرستی و حفظ فرزند، توسط هر کدام از پدر و مادر، اگر دیگری بخواهد فرزندش را ببیند یا اینکه به او چیزی بدهد یا مشکل یا نیاز او راحل و برطرف کند یا بخواهند ساعاتی با هم و در کنار هم باشند، دیگری نباید مانع شود، بلی چنانچه بودن آنها با هم موجب فساد و انحراف اخلاقی بچه شود، ممانعت مانعی ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی با خواهر خود زنا کرده است حد آن چگونه است؟ و در حالی که زنا ثابت -شده ولی پدر و مادر او مانع اجرای حد شده و ممانعت می کنند وظیفه چیست؟
- شخصی همراه زن و سه فرزندش در یک تصادف فوت می کند. هم خود مرد و هم همسر او پدر و مادر دارند و فرزند دیگری هم ندارند، حکم تقسیم ارث را بین والدین اینها بیان فرمایید؟
- آیا خرید و نصب آنتن های ماهواره ای در منازل جایز است؟ و ثانیاً استفاده افراد از برنامه ها چگونه است؟ و ثالثاً آیا منع کودکان از دیدن برنامه ها، مجوّز تهیه و نصب آنتن و استفاده بزرگترها (پدر و مادر) می باشد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] چرا حضانت و سرپرستی اطفال به پدر واگذار می‌شود؟ مگر مادر عاطفه ندارد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پدر یا مادر حق دارند فرزند یا فرزندان خود را از ارث محروم نمایند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پدر یا مادر حق دارند فرزند یا فرزندان خود را از ارث محروم نمایند؟
- [آیت الله سبحانی] آیا پدر می تواند طفل چند ماهه ی خود را از شیر و مِهر مادر محروم کند و نگذارد مادر بچه اش را ببیند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نوزادی پیدا شده و مردم گمان می کنند پدر و مادرش هردو شیعه اثناعشری هستند، آیا می شود این نوزاد را به دشمن اهل بیت داد تا او را پرورش دهند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] از ابتدایی ترین دوران زندگی یعنی تولد نوزاد تا دوران بلوغ و رشد، تربیت فرزند بر عهده ی مادر است. پس چرا بچه متعلّق به مرد است و اگر زنی به دلیل موجّهی از همسرش جدا شود حتی با وجود داشتن تمکّن مالی، حقّ سرپرستی از فرزند خود را ندارد و عواطف شدید مادری نادیده گرفته می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] از ابتدایی ترین دوران زندگی یعنی تولد نوزاد تا دوران بلوغ و رشد، تربیت فرزند بر عهده ی مادر است. پس چرا بچه متعلّق به مرد است و اگر زنی به دلیل موجّهی از همسرش جدا شود حتی با وجود داشتن تمکّن مالی، حقّ سرپرستی از فرزند خود را ندارد و عواطف شدید مادری نادیده گرفته می شود؟
- [آیت الله بهجت] آیا ولیّ قهری اطفال بعد از فوت پدر آن ها می تواند از حضانت آن ها توسّط مادرشان به علّت ازدواج بعدی مادر و یا هر علّت دیگر ممانعت به عمل آورد؟
- [آیت الله سبحانی] پدرم وصیت نمود تا زمانی که مادر در قید حیات است منزل را نفروشید و احترامش را حفظ کنید ولی پدر پس از چند سال آن منزل را به مادر با سند رسمی منتقل نمود مادر پس از فوت پدر این منزل را به یکی از فرزندانش تملیک نمود آیا مادر مالک منزل می باشد یا وصیت به قوت خود باقی است؟
- [سایر] در ایالات متحده، تصمیم گیری درباره نگه داری فرزند، به عهده دادگستری است. در صورتی که پدر بمیرد و یا زندانی شود، نگه داری فرزند از طرف دادگستری، به مادر سپرده می¬شود. اما در قوانین اسلامی، در صورت غیبت پدر، نگه داری فرزند، حتی در شرایطی که مادر توانایی نگه داری و مراقبت از فرزندش را داشته باشد، به جد پدری سپرده می شود، آیا اگر مادر این کار را انجام دهد، اشتباه است؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] حق سرپرستی طفل، پسر باشد یا دختر، بنابر اظهر تا دو سال برای مادر است، اما بعد از دو سال تا هفت سال پدر هم حق سرپرستی دارد، و در این پنج سال احوط آن است که حق سرپرستی پسر با پدر و دختر با مادر است، ولی بعد از هفت سال حق سرپرستی، فقط از آن پدر است.
- [آیت الله بهجت] هر یک از پدر و مادر، اگرچه مثل پدر، قبل از رسیدن نوبت سرپرستیش از دنیا برود، حق سرپرستی مخصوص دیگری می‌شود، نه وصی یا نزدیکان متوفّی، و در صورت وفات پدر، اگر مادر ازدواج کند در حق سرپرستی او تأمّل است، و احوط رعایت رضایت کسی است که شرعاً بعد از پدر و مادر صاحب حق است.
- [آیت الله اردبیلی] (حِضانت) یعنی نگهداری و پرورش کودک حق و تکلیف پدر و مادر است.
- [آیت الله بهجت] اگر پدر و مادر مفقود شوند، بنابر اظهر حق سرپرستی برای جدّ پدری به جای پدر و جدّه مادری به جای مادر به همان صورتی که در پدر و مادر گفته شد ثابت است، و احتیاط در رعایت رضایت جدّ پدری است، و اگر اینها هم مفقود شوند، حق سرپرستی برای کسی که از نظر ارث به بچه نزدیکتر است؛ یعنی اگر بچه بمیرد از او ارث میبرد، خالی از وجه نیست.
- [آیت الله مظاهری] حفظ و پرورش پسر تا دو سال و دختر تا هفت سال حقّ مادر است، به شرط اینکه رشید و مسلمان باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد، ولی اگر پدر مرده باشد، مادر هر چند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است.
- [آیت الله اردبیلی] مادر در (حِضانت) نوزاد پسر تا دو سال و نوزاد دختر تا هفت سال اولویّت دارد، به شرط آن که مادر مسلمان، عاقل و آزاد باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد، در غیر این صورت پدر مقدّم است و پس از این مدّت، حضانت با پدر است، ولی اگر پدر مرده باشد یا واجد شرایط لازم برای حضانت بچّه نباشد، مادر هرچند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است، واگر مادر در زمانی که مسئول حضانت و نگهداری کودک است بمیرد، پدر بر دیگران در حضانت کودک مقدّم است.
- [آیت الله مظاهری] اگر نطفه مرد و نطفه زن او را در رحم مصنوعی پرورش دادند و بچّهای تولید شد این بچّه حلالزاده و ملحق به پدر و مادر است و نیز اگر نطفه مردی را با نطفه زن اجنبیه پرورش دادند و بچّه تولید شد این بچّه ولد شبهه است و ملحق به پدر و مادر است و صورت اوّل و دوّم در احکام با هم فرقی ندارند.
- [آیت الله مظاهری] اگر پدر و مادر مقصّر باشند، نظیر اینکه مادر با زن فرزندش ناسازگاری می‌کند و یا پدر با اولاد تندخویی می‌کند، فرزند نمیتواند با آنها تندخویی کند و باید بر بدی آنها صبر کند، اگرچه طرفداری از آنها لازم نیست بلکه جایز نیست، و اگر میتواند از باب ارشاد جاهل آنان را ارشاد کند، باید ارشاد کند.
- [آیت الله اردبیلی] معاشرت و روابط بین مسلمانان باید بر اساس برادری و رعایت حقوق و حیثیّت و نوامیس یکدیگر تنظیم گردد؛ پس اموری از قبیل عدالت، احسان، صداقت، احترام، حسن ظن، فداکاری، ادای امانت، حفظ اسرار یکدیگر، اصلاح ذاتالبین، مشورت با یکدیگر و تعاون در اعمال خیر، در معاشرت با یکدیگر باید رعایت شوند، بخصوص اگر طرف معاشرت، پدر و مادر و بستگان، بزرگان دین و دانش، معلّمان و استادان، زنان و خردسالان و افراد محروم و مستضعف و سالخورده و یا مصیبتدیدگان باشند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] پدر یا جدّ پدری میتوانند دختری را که به حدّ بلوغ رسیده و رشیده است، یعنی مصلحت خود را تشخیص می‌دهد در صورتی که باکره باشد شوهر دهند و مستحبّ و مطابق احتیاط استحبابی آن است که رضایت دختر را در این مورد جلب کنند و اجازه مادر و برادر لازم نیست و اگر دختر باکره بالغه رشیده بخواهد با کسی ازدواج کند و پدر و جدّ پدری اجازه نمیدهند، چنانچه ممانعت ایشان بدون رعایت مصلحت دختر باشد، اجازه آنان لازم نیست، ولی اگر آنها ازدواج را به صلاح دختر ندانسته لذا ممانعت به عمل آورند، ازدواج دختر بدون اجازه پدر یا جدّ پدری باطل است.