وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
مریضی است که اگر دیگران به او کمک کنند و به حالت نشسته او را نگه دارند، در آن حالت خودش میتواند وضو بگیرد، وگرنه قادر به گرفتن وضو نیست. وظیفه چنین مریضی وضو است یا تیمّم؟
باید کمک بگیرد و در حال نشسته، خودش وضو را انجام دهد و اگر با کمک گرفتن هم نمیتواند وضو بگیرد، باید نایب بگیرد تا او را وضو دهد، والاّ تیمّم کند.
باید کمک بگیرد و در حال نشسته، خودش وضو را انجام دهد و اگر با کمک گرفتن هم نمیتواند وضو بگیرد، باید نایب بگیرد تا او را وضو دهد، والاّ تیمّم کند.
عنوان سوال:
مریضی است که اگر دیگران به او کمک کنند و به حالت نشسته او را نگه دارند، در آن حالت خودش میتواند وضو بگیرد، وگرنه قادر به گرفتن وضو نیست. وظیفه چنین مریضی وضو است یا تیمّم؟
پاسخ:
باید کمک بگیرد و در حال نشسته، خودش وضو را انجام دهد و اگر با کمک گرفتن هم نمیتواند وضو بگیرد، باید نایب بگیرد تا او را وضو دهد، والاّ تیمّم کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی که قادر نیست ایستاده نماز بخواند، ولی میتواند بر روی زانوهای خود بایستد، آیا باید به این صورت نماز بخواند یا به حالت نشسته؟
- اگر انسان در حالت ایستاده، قادر به انجام رکوع نباشد، نماز را باید ایستاده بخواند یا نشسته؟
- کسی که وظیفهاش تیمّم بدل از وضو یا غسل است، آیا میتواند نمازهای قضای خود را هم با تیمّم بخواند؟
- کسی که فقط با استفاده از پای مصنوعی، قادر به ایستادن است، آیا لازم است با استفاده از پای مصنوعی (به شکل ایستاده) نماز بخواند یا نشسته هم میتواند نماز بخواند؟
- در صورتی که بیمار به خاطر خوف ضرر، نماز را در حالات زیر انجام دهد، ولی بعد از اتمام نماز متوجه شود که خوف او بیمورد بوده، تکلیفش چیست؟ الف. به جای غسل و وضو تیمّم کند. ب. طهارات ثلاث را به صورت جبیره انجام دهد. ج. نماز را در حالت نشسته بخواند. د. نماز را با اشاره بخواند.
- زن یا مرد مسلمانی نه دست دارد و نه پا، یا دست و پای او به کلّی فلج است و قادر به حرکت نیست، یا یک دست و یک پا دارد. آیا بر چنین فردی وضو واجب است؟ و اگر واجب نیست، آیا میتواند بدون وضو نماز بخواند؟
- اگر عضوی از وضو را که سالم و نجس است، نتوان آب کشید، وظیفه ما در این حال، تیمّم است یا وضوی جبیره‌ای؟
- اگر وضو گرفتن به صورت معمولی و متعارف برای ما ضرر داشته باشد، ولی وضو گرفتن به صورت غیر معمولی و با آبی بسیار کم برای ما بی ضرر باشد، در این حالت آیا موظّف به انجام دادن وضو هستیم یا تیمّم؟
- اگر مأموم، نمازش چهار رکعتی و امام، دو رکعتی باشد، بعد از تشهد رکعت دوم، وظیفه مأموم چیست؟ آیا میتواند بنشیند و به سلام امام گوش دهد یا باید تا آخر سلام امام، به حالت تجافی باشد و سلام را گوش دهد یا این که باید بلند شود و به نمازش ادامه دهد؟
- بیماری که یک یا هر دو دست خود را به دلایل پزشکی و یا عدم توانایی، نمیتواند حرکت دهد و یا برای او مشکل است، وظیفه غسل و وضو و تیمّم را چگونه انجام دهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مریضی روی تخت افتاده و قادر به حرکت نبوده و نتوانسته خود را تطهیر کند، و با همان بدن و لباس نجس، با تیمم نمازش را خوانده، آیا فعلا که خوب شده باید آن نمازها را قضا کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که وظیفه اش جمع بین وضو و تیمم است، آیا اول تیمم کند یا فرق نمی کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وظیفه شخصی تیمم است، ولی در بعضی اعضای تیمم، جبیره وجود دارد، آیا حکم جبیره در وضو را دارد؟
- [آیت الله بهجت] وضو گرفتن برایم سخت و مضرّ است و نسبت به تیمم حساس هستم، وظیفه ام چیست؟
- [سایر] اگر شخصی براثر زایمان دچار مشکل گردیده و به همین خاطر دیگر قادر به نگه داشتن وضو نیست و در وسط نماز وضوی او باطل می شود حکم این مسئله چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خانمی به علت درد شدید کمر و زانو به یکی از دو حالت زیر قادر به نماز خواندن است: 1 ایستاده نماز بخواند و برای سجده کردن روی صندلی نشسته و روی میزی که در مقابل خود گذاشته سجده کند به نحوی که زانوها یا نوک انگشتان روی زمین قرار نمی گیرد بلکه کف پا روی زمین قرار می گیرد. 2 نشسته نماز بخواند و سجده را به شکل صحیح انجام دهد. کدام یک از این دو حالت صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] در صورتی که وظیفه انسان تیمم باشد و او بر خلاف وظیفه وضو یا غسل کند، آیا غسل و وضوی او اشکال دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] خانمی بدون کمک دیگران قادر بر طواف نیست یا باید او را با تخت در خارج مطاف طواف دهند، یا شخص نامحرمی او را بر پشت بگیرد، و در محدوده مطاف طواف دهد. وظیفه اش چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] زنی که وظیفه او تیمم بوده ( بخاطر واقع شدن در معرض دید نامحرم در صورت وضو گرفتن ) اما وضو گرفته و نماز خوانده است، حکم نماز او چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی استفاده از آب و خاک (جهت وضو و تیمم) برایش ضرر داشته باشد وظیفه اش چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی که وظیفه او تیمّم است بداند یا گمان داشته باشد که تا آخر وقت عذر او باقی میماند، در وسعت وقت میتواند با تیمّم نماز بخواند؛ بنابر این با احتمال برطرف شدن عذر نیز تیمم در وسعت وقت جایز است، ولی اگر بداند یا گمان داشته باشد که تا آخر وقت عذر او برطرف می‌شود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
- اگر غیر از آب پاکی که برای وضو یا غسل دارد، آب نجسی نیز به مقدار آشامیدن خود و کسانی که با او مربوط هستند داشته باشد، باید آب پاک را برای آشامیدن بگذارد و با تیمّم نماز بخواند؛ ولی چنانچه آب را برای حیوان خود بخواهد، باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاک، وضو و غسل را انجام دهد. * پنجم: کسی که بدن یا لباس او نجس است و کمی آب دارد که اگر با آن وضو بگیرد یا غسل کند، برای آب کشیدن بدن یا لباس او آبی باقی نمیماند، چنانچه بتواند غساله وضو یا غسل را جمع کرده و با آن لباس یا بدن را تطهیر کند، باید همین کار را انجام دهد، وگرنه بنابر احتیاط واجب باید بدن یا لباس را آب بکشد و با تیمّم نماز بخواند؛ ولی اگر چیزی نداشته باشد که بر آن تیمّم کند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند. * ششم: اگر غیر از آب یا ظرفی که استعمال آن حرام است، آب یا ظرف دیگری نداشته باشد، مثلاً آب یا ظرف او غصبی بوده و غیر از آن، آب و ظرف دیگری نداشته باشد، باید به جای وضو و غسل، تیمّم کند. * هفتم: هرگاه وقت به قدری تنگ باشد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند کمتر از یک رکعت از نماز در وقت خوانده شود، باید تیمّم کند و اگر یک رکعت یا بیشتر در وقت خوانده شود، ولی مقداری از آن در خارج وقت واقع شود، ظاهرا بین تیمّم و وضو مخیّر است، اگرچه بعید نیست که تیمّم موافق احتیاط باشد، اما اگر برای وضو و تیمّم یا برای غسل و تیمّم به یک اندازه وقت لازم باشد، باید وضو یا غسل به جا آورد.
- اگر در بین نماز استحاضه متوسطه زن کثیره شود، چنانچه پیش از آن نماز غسل انجام داده باشد، نمازش را ادامه میدهد وگرنه باید نمازش را رها کند و پس از غسل کردن و انجام دادن بقیه اعمال استحاضه کثیره، نماز را از سر بگیرد و اگر استحاضه قلیله او متوسطه و یا کثیره شود، باید نماز را رها کند و برای متوسطه غسل کند و وضو بگیرد و برای کثیره غسل انجام دهد و اعمال دیگر آن را نیز بجا آورد و همان نماز را بخواند و اگر برای غسل یا وضو وقت نداشته باشد، باید بدل از هر کدام آنها که وقت انجام دادن آن را ندارد، تیمّم کند و اگر برای تیمّم نیز وقت نداشته باشد، نمیتواند نماز را رها کند بلکه بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و پس از آن باید قضای آن را نیز بجا آورد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر رساندن آب به صورت و دست‌ها به مقدار کمی که وضو با آن صحیح است ضرر ندارد و بیشتر از آن ضرر داشته باشد، باید با همان مقدار وضو بگیرد. شرط سیزدهم: در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد، وگرنه وظیفه او وضوی جبیره‌ای یا تیمم خواهد بود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که وظیفه اش آن است که بدل از وضو و بدل از غسل تیمم کند، همین دو تیمم کفایت می کند و تیمم دیگری لازم نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که وظیفه اش آن است که بدل از وضو و بدل از غسل تیمم کند ، همین دو تیمم کفایت می کند و تیمم دیگری لازم نیست .
- [امام خمینی] کسی که وظیفه اش آن است که بدل از وضو و بدل از غسل تیمم کند، همین دو تیمم کفایت می کند و تیمم دیگری لازم نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که نمی داند وظیفه اش تیمم است یا وضوی جبیره ای باید احتیاط کند به جمع بین وضو و تیمم
- [آیت الله سیستانی] اگر بواسطه یقین یا احتمال ضرر ، تیمم کند و پیش از نماز بفهمد که آب برایش ضرر ندارد ، تیمم او باطل است . و اگر بعد از نماز بفهمد باید دوباره نماز را با وضو یا غسل بخواند ، مگر در صورتی که وضو یا غسل در حالت یقین یا احتمال ضرر موجب نگرانی روحی باشد ، که تحملش مشکل است .
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که باید برای انجام عملی مثلاً برای خواندن نماز، بدل از وضو وبدل از غسل تیمّم کند، کفایت میکند، ولی اگر در تیمّم اوّل، نیّت بدل از وضو یا نیّت بدل از غسل نماید وتیمّم دوم را به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد، بجا آورد مطابق احتیاط است و تیمّم سوم لازم نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که باید برای انجام عملی مثلا برای خواندن نماز بدل از وضو و بدل از غسل تیمم کند اگر در تیمم اول؛ نیت بدل از وضو یا نیت بدل از غسل نماید و تیمم دوم را به قصد اینکه وظیفه خود را انجام داده باشد؛ به جا آورد کفایت می کند.
- [آیت الله خوئی] کسی که باید برای انجام عملی مثلًا برای خواندن نماز بدل از وضو و بدل از غسل تیمم کند اگر در تیمم اول، نیت بدل از وضو یا نیت بدل از غسل نماید، و تیمم دوم را بقصد این وظیفه خود را انجام داده باشد بهجا آورد کفایت میکند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که به واسطه تنگی وقت تیمم کرده و بعد از نماز با این که می توانسته وضو بگیرد ولی تا از دست دادن اب وضو نگرفته در صورتی که وظیفه اش تیمم باشد باید برای نمازهای بعدی دوباره تیمم نماید