خرید و فروش
بیع، مبادله‌ی مال در برابر مال است. معنای یاد شده، معنای لغوی بیع است و در باب تجارت یا بیع- بنابر اختلاف تعبیر در کلمات فقها- به تفصیل از احکام، اقسام و شرایط آن سخن رفته است.
آیا محلّ کارِ ثابت (مانند محلّ خرید و فروش و مغازه که هر روز یا اغلب روزها به آن جا رفت و آمد میشود)، اگر فاصله‌اش از محلّ زندگی به اندازه مسافت شرعی باشد، حکم وطن را دارد؟
از زمانی که در آن جا به شما مسافر نگویند، حکم وطن را دارد.
از زمانی که در آن جا به شما مسافر نگویند، حکم وطن را دارد.
عنوان سوال:
آیا محلّ کارِ ثابت (مانند محلّ خرید و فروش و مغازه که هر روز یا اغلب روزها به آن جا رفت و آمد میشود)، اگر فاصله‌اش از محلّ زندگی به اندازه مسافت شرعی باشد، حکم وطن را دارد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فردی به عنوان نیروی رسمی، در سپاه پاسداران مشغول به کار است. تکلیف وی در موارد ذیل چیست؟ الف. سفر، مقدمه شغل اوست؛ یعنی فاصله بین محلّ کار و شهری که در آن زندگی میکند، به اندازه مسافت شرعی است. اگر او بخواهد هفتهای یک بار بین شهر خود و محلّ کار رفت و آمد نماید، چه باید بکند؟ ب. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج شود و در بین راه، اذان گفته شود و بخواهد نماز بخواند، قصر بخواند یا کامل؟ ج. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج و به منظور کار شخصی، به مقصد شهر دیگری که فاصله‌اش بیشتر از مسافت شرعی است، حرکت کند، تکلیفش چیست؟
- کارگرانی که محلّ کار آن‌ها بیش از مسافت شرعی است و هر روز بعد از خوردن سحری و خواندن نماز صبح به محلّ کار خود میروند و قبل از ظهر به وطن خود باز میگردند، آیا میتوانند روزه بگیرند؟
- رانندهای در خطی کار میکرد که مسافت آن کمتر از مسافت شرعی بود. اکنون چند ماه است که در خطی کار میکند که مسافت آن به اندازه حد شرعی است؛ ولی ممکن است باز خط عوض شود و در کمتر از مسافت شرعی کار کند. حکم نماز و روزه او چگونه است؟
- کارگرانی که چند روز در کارخانه میمانند و کار میکنند و چند روز را در منزل استراحت مینمایند و فاصله بین کارخانه و محلّ زندگی آن‌ها بیشتر از مسافت شرعی است، نسبت به نماز و روزه چه تکلیفی دارند؟
- من در حوزه علمیه رضویه لامرد تحصیل میکنم و در ماه مبارک رمضان، دور از وطن خود که فاصله آن بیش از چهار فرسخ از محلّ تحصیل است، به سر میبرم. با توجه به این که سال اول تحصیل من در این حوزه است، آیا این جا وطن دوم من محسوب میشود یا خیر؟ و حکم نماز و روزهام چیست؟
- اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آن‌ها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آن‌ها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- اینجانب احتیاج به ماشین شخصی دارم زیرا فاصله محل کار با خانه و فاصلة آن‌ها با محل زندگی پدر و مادرم و سایر اقوام بسیار زیاد است (از کرج به تهران و فواصل مختلف در تهران) ولی کارمند هستم و خرید ماشین با درآمد یکسال بنده میسر نمیگردد. آیا میتوانم طی دو یا سه سال برای این کار پس انداز کنم؟
- کسی که در ماه رمضان هر شب از حدّ ترخّص محلّ اقامت خود و به مقدار کمتر از مسافت شرعی خارج میشود و در همان شب یا بعد از اذان صبح و قبل از زوال باز میگردد، روزه‌اش صحیح است یا خیر؟
- با توجه به این که بنده کارمند وزارت امور خارجه هستم و هر سه سال اقامت که در تهران دارم به مأموریت ثابت سه ساله به یکی از نمایندگیهای خارج از کشور اعزام میگردم، خواهشمند است بفرمایید: آیا بنده و خانوادهام میتوانیم محل مأموریت سه ساله خود را به عنوان وطن دوم اختیار نماییم؟ چه راهکاری برای ما میباشد تا نماز و روزه خود را کامل انجام دهیم به جز قصد اقامت ده روزه کردن؟ آیا بنده اگر بخواهم حداقل هر هفته یک بار به محلی که تا محل اقامت من به اندازة مسافت شرعی فاصله دارد بروم به قصد ده روزه من خللی وارد نمیشود؟ بنده چه بسا ناچار باشم برای رتق و فتق کردن امور بارها به آن محل سفر کنم. آیا قصد اقامت من به هم نمیخورد؟ آیا بنده در این حالت حکم کثیرالسفر را ندارم؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] مغازه دارانی که به اقتضای شغل و یا محل کسب، دایما با کودکان سر و کار دارند، آیا خرید و فروش و معاملات آنان مورد اشکال است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که در غیر وطن اصلی اش زندگی می کند و برای رفتن به محلّ کار باید از حدّ ترخص بگذرد، حکم نماز و روزه او در محلّ زندگی و محلّ کار چیست؟
- [آیت الله بهجت] آیا اگر بخواهم روزه ام صحیح باشد باید از محل کار حتما به وطن اصلی بروم تا بتوانم به شهرها و روستاهایی که کمتر از مسافت است برای غیر شغل سفر کنم یا از محل کار هم می توانم به جاهایی که کمتر از مسافت است مسافرت کنم؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] بنده محلّ زندگی و وطنم یکی است شغلم بیرون از حدّ ترخّص ولی دون مسافت شرعی می باشد و در طول سال بین محلّ کار و وطن تردّد می نمایم ولی هر از چند گاهی برای مأموریّت مسافتی بیش از 5/22 کیلومتر طیّ می کنم ، حال نمازم دارای چه حکمی است ؟ قابل ذکر است که فاصله بین دو مأموریّت گاهی کمتر از 10 روز و گاهی بیشتر از آن است.
- [آیت الله سیستانی] آیا خرید فروش مواد آتش بازی همچون سیگارت وفشفشه که در مغازه ها نیز خرید وفروش می شود حلال است ؟
- [آیت الله بهجت] آیا معیار در مسافت شرعی این است که بر روی زمین به اندازه ی مسافت از وطن دور شویم یا این که مثلاً اگر با بالن ارتفاع بیش از 5/22 کیلومتر را بالا برویم و در بالای شهر قرار داشته باشیم باز هم مسافت شرعیّه صدق می کند و باید در آن جا نماز را شکسته بخوانیم؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا طی مسافت بیش از حد شرعی در بلد کبیرة تهران از محل کار تا منزل موجب شکسته شدن نماز و بطلان روزه میشود یا خیر؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی بعداز تحقیق یقین کرده که فاصله محل کار تا وطن او کمتر از 8 فرسخ می باشد، لذا نماز خود را تمام خوانده و روزه هم گرفته است و بعد از مدتی متوجه شدکه اشتباه کرده است و مسافت بیش از 8 فرسخ بوده است، وظیفه او نسبت به نمازهایی که تمام خوانده و روزه های که گرفته چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] محل کار من که در آنجا سکونت هم دارم، غیر از وطن اصلی ام است و با آن بیش از مسافت شرعی فاصله دارد، و محل کارم را هم وطن خود قرار نداده ام و امکان دارد فقط برای چندین سال در آنجا بمانم. گاهی از آنجا برای انجام مأموریت اداری به مدت دو یا سه روز در ماه خارج می شوم، آیا هنگامی که از شهری که در آن سکونت دارم به مقداری بیش از مسافت شرعی خارج شده و بر می گردم، واجب است در بازگشت قصد اقامت ده روز کنم یا خیر؟ و اگر قصد اقامت ده روز واجب است، تا چه مسافتی می توانم به اطراف شهر بروم؟
- [آیت الله خوئی] کسانی که در کارگاهها و یا کارخانجات و مانند آن‌ها کار میکنند که مثلاً هشت روز کار میکنند و چهار روز استراحت دارند در صورتی که فاصله بین وطن آن‌ها با محل کار بیش از مسافت باشد تکلیف نماز و روزه آن‌ها در محل کار و بین راه چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بازرگانان و پیشهوران سیّار، فرماندهان نیروهای نظامی و انتظامی یا معلّمانی که محلّ کار آن‌ها ثابت نیست، مأموران گشت مانند سیمبانان و راهبانان، مهمانداران هواپیما وقطار و کشتی و نیز کسانی که محلّ کار آن‌ها در چند شهر است و همواره در بین آن شهرها رفت و آمد میکنند، باید نماز خود را تمام خوانده و روزه بگیرند، بلکه همه افرادی که بیشتر اوقات در حال سفر هستند و تعداد روزهایی که در وطن هستند، کمتر از تعداد روزهایی است که در حال سفر هستند، باید نماز خود را در حال سفر تمام بخوانند و روزه نیز بگیرند و همچنین کسانی که در هر سه روز حداقل یک بار و یا هر شش روز دو بار و یا در هر نه روز سه بار و مانند آن مسافرت میکنند، باید در سفر نماز را کامل بخوانند و روزه نیز بگیرند. بنابر این اساتید و یا دانشجویانی که محل تدریس یا تحصیل آن‌ها به اندازه مسافت شرعی از وطنشان فاصله دارد، چنانچه در هر سه روز یک بار یا هر شش روز دو بار و مانند آن از وطن خود به محل تدریس یا تحصیل خود بروند و یا این که بیشتر روزهای هفته را در محل تحصیل یا تدریس باشند، باید در سفری که برای تحصیل یا تدریس به آن شهر انجام میدهند، نمازشان را تمام بخوانند و روزه نیز بگیرند.
- اگر برای رفتن به محلّی حرکت کند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود، چنانچه از محلّ اوّلی که حرکت کرده تا جایی که اکنون میخواهد برود به اندازه مسافت شرعی باشد، باید نماز را شکسته بخواند.
- کسی که در هر هفته معمولاً چند روز در وطن خود مشغول به کار است و چند روز هم در خارج از شهر مشغول رانندگی است و حداقل به مقدار مسافت شرعی سفر میکند، چنانچه بیشتر روزهای هفته را در خارج از شهر و مشغول رانندگی باشد، نماز او تمام و روزه بر او واجب میباشد.
- کسی که میخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد یا ده روز در محلّی بماند و نیز کسی که مردّد است که از وطن خود بگذرد یا ده روز در محلّی بماند، اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم باید نماز را تمام بخواند، مگر این که بقیّه راه هشت فرسخ باشد یا بخواهد از آن محل حداقل چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد که در این صورت باید نماز را شکسته بخواند. * شرط پنجم: آن که برای کار حرامی سفر نکند، پس اگر برای کار حرامی مانند دزدی سفر کند، باید نماز را تمام بخواند و همچنین اگر خودِ سفر حرام باشد، مثل آن که سفر برای او ضرر داشته باشد یا زن بدون اجازه شوهر به سفری برود که بر او واجب نباشد و منافات با وظایف همسری او داشته باشد، باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر مثل سفر حجّ واجب باشد، باید نماز را شکسته بخواند، هرچند بدون اجازه شوهر رفته باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] شخص کاسب سزاوار است احکام خرید و فروش در موارد محل ابتلاء را یاد بگیرد چنانچه از حضرت صادق (ع) روایت شده است: کسی که میخواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، خرید و فروش کند، به واسطة معاملههای باطل و شبههناک به هلاکت میافتد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] سزاوار است شخص کاسب احکام خرید و فروش موارد محل ابتلاء را یاد بگیرد؛ حضرت صادق (ع) فرمودند: کسی که می خواهد خرید و فروش کند؛ باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن آن خرید و فروش کند؛ به واسطه معامله های باطل و شبهه ناک به هلاکت می افتد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که برای معصیت سفر کرده، موقعی که از سفر برمی گردد، اگر برگشتن به اندازه مسافت شرعی باشد، چنان چه توبه کرده، یا برگشت سفر مستقلی باشد، باید نماز را شکسته بخواند. و اگر برگشت به اندازه مسافت شرعی نیست، ولی مجموع رفت و برگشت به اندازه مسافت است، احتیاط لازم آن است که نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بر کاسب لازم است احکام خرید و فروش را در موارد محلّ ابتلاء یاد بگیرد، تا در اثر ندانستن احکام، به حرام گرفتار نشود، از حضرت صادق علیهالسلام روایت شده: کسی که میخواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند، به واسطه گرفتار شدن معاملههای باطل و شبههناک به هلاکت میافتد.
- [آیت الله سیستانی] شخص کاسب سزاوار است احکام خرید و فروش در موارد محل ابتلاء را یاد بگیرد ، بلکه چنانچه بواسطه یاد نگرفتن در معرض ارتکاب حرام ، یا ترک واجبی باشد ، یاد گرفتن لازم است . و از حضرت صادق علیهالسلام روایت شده است : کسی که میخواهد خرید و فروش کند ، باید احکام آن را یاد بگیرد ، و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند ، بواسطه معاملههای باطل و شبهه ناک ، به هلاکت میافتد .
- [آیت الله وحید خراسانی] جایی را که انسان محل زندگی خود قرار داده و مثل کسی که ان جا وطن اوست در ان جا زندگی می کند که اگر مسافرتی برای او پیش اید دوباره به همان جا بر می گردد اگر چه قصد نداشته باشد که همیشه در ان جا بماند وطن او نیست ولی احکام وطن بر ان جاری می شود
- [آیت الله بهجت] اگر از روی فراموشی نماز را شکسته بخواند با اینکه نمیدانست سفرش به اندازه مسافت شرعی هست یا نه، یا اینکه میدانست به اندازه مسافت نیست، ولی بعد معلوم شد که به اندازه مسافت بوده، بنابر اظهر اگر نیت قربت داشت، اعاده لازم نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] گوشتها یا مرغهای سر بریده ای که از بِلاد کفر می آورند ، محکوم به نجاست و حرمت و مردار بودن است و خرید و فروش آن‌ها جائز نیست مگر آنکه ذبح شرعی آن‌ها ثابت شود .
- [آیت الله علوی گرگانی] جایی را که انسان محلّ زندگی خود قرار داده ومثل کسی که آنجا وطن اوست در آنجا زندگی میکند که اگر مسافرتی برای او پیش آید، دوباره به همانجا برمیگردد، اگرچه قصد نداشته باشد که همیشه در آنجا بماند، احکام وطن بر او مترتّب میشود.
- [آیت الله بهجت] کسی که سفرش برای معصیت است، اگر در بین راه توبه کرده، در صورتی که باقیمانده سفر به اندازه مسافت شرعی باشد، نمازش شکسته است و اگر توبه نکرده و پس از ارتکاب معصیت و یا بدون آن برگشت در صورتی که بقیه سفر به اندازه مسافت شرعی باشد، بنابر اظهر نماز را شکسته میخواند.