استراحت
آسودن و رفع خستگی را استراحت گویند. از آن به مناسبت در باب‌های صلات، حج و احیاء موات سخن رفته است.
کسانی که در کارگاه‌ها و یا کارخانجات و مانند آنها کار می‌کنند که مثلاً هشت روز کار می‌کنند و چهار روز استراحت دارند در صورتی که فاصله بین وطن آنها با محل کار بیش از مسافت باشد تکلیف نماز و روزه آنها در محل کار و بین راه چیست؟
در مفروض سؤال حکمش اتمام نماز و روزه است.
در مفروض سؤال حکمش اتمام نماز و روزه است.
عنوان سوال:
کسانی که در کارگاه‌ها و یا کارخانجات و مانند آنها کار می‌کنند که مثلاً هشت روز کار می‌کنند و چهار روز استراحت دارند در صورتی که فاصله بین وطن آنها با محل کار بیش از مسافت باشد تکلیف نماز و روزه آنها در محل کار و بین راه چیست؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زیدی در محلی که خارج از وطن اوست مشغول کار می‌باشد و شبهای جمعه را به وطن خود برمیگردد. در صورتی که معلوم نباشد چند مدت کار او دنباله دارد (یک ماه یا سه ماه مثلاً یا بیشتر) وظیفه زید از جهت نماز و روزه قصر یا تمام در حالی که فاصله بین وطن و محل کار بیشتر از چهار فرسخ و کمتر از هشت فرسخ می‌باشد.
- شاگردان مدارس دولتی بعضی آنها قریب نه ماه از سال را از وطن خود خارج از مسافت شرعیه به مدرسه میروند و عصر برمیگردند به وطن خود، تکلیف نماز و روزه آنها چیست؟
- عدهء از دانشجویان یا کارمندان دولتی، مثل معلمین مقدار دو سال نه بیشتر از دو سال در شهری که از وطن آنان به مقدار مسافت شرعیه فاصله دارد، برای تحصیل یا تعلیم میمانند با توجه به این که ایّام تابستان که سه ماه می‌شود، به وطن خود برمیگردند بالنتیجه در این دو سال اقامت، هر سالی 9 ماه بیشتر در محل اقامت خود بیشتر نیستند، آیا این محل اقامت با وصف کذایی در حکم وطن است که در تمامیت صلاة و وجوب صوم عشره دخیل نیست یا آن که حکم اقامت مسافر را دارد؟ در پارهای از استفتائات اعتبار اقلاً بقاء دو سال را شرط کرده بودید.
- این بنده که در اداره مالاریا کار میکنم اکثر ایام را مسافرت به اطراف قوچان مینمایم ولکن اغلب مسافرتها به چهار فرسخی نمیرسد و شب به قوچان برمیگردم که وطن من می‌باشد، بفرمائید تکلیف نماز و روزه من چیست؟
- شخصی شغلی دارد مانند روضه خوانی که هر شب جمعه به جایی برای منبر میرود بیش از مسافت شرعی و هفته یک روز یا دو روز به آن محل میرود و بقیه را در وطن است تکلیف او راجع به نماز و روزه چیست؟ جواب در سؤال دیگر مرقوم فرمودهاید که یک روز اگر در هفته، حکم مسافر را دارد و در فرض دو روز، احتیاط واجب جمع است مقصود جنابعالی را ندانستیم مشروحاً بیان فرمایید.
- بنده شغل مهندسی بهداشت که راجع به قصر و تمامیت نماز، مفتخر به جواب از ناحیه آن وجود محترم شدم، و از مراسله شریف، این فهمیده شد که مستخدمین دولتی 5 سال یا ده سال هم در جایی بمانند آن محل وطن یا در حکم وطن آنها نیست بلکه باید برای تمامیت نماز قصد ماندن ده روز را بنمایند، انشاءاللََّه این فهمیده شده را امضاء میفرمایید، اینک عرض می‌شود مستخدمین که اطمینان به ماندن این ده روز هم در محل ندارند مثل ژاندارمری و امثال آنها که گاهی به ده روز نرسیده مأموریت به اطراف پیدا می‌کنند تکلیف چیست؟
- آیا متابعت میکند زن شوهرش را در وطنش (وطن شوهر) در تمام خواندن نماز و روزه زمانی که مسافرت کند به سوی وطن شوهرش و نیت اقامه نکند و خانهای نداشته باشد در وطن شوهرش مثلاً اگر مسافرت کند زن از وطن و محل خود به بحرین که محل شوهرش است و قصد اقامت در آنجا ندارد آیا نمازش قصر است و روزههایش را بخورد یا نمازش تمام است و روزههایش را هم در بحرین بگیرد؟
- افرادی از مقلدین حضرتعالی سؤال مینمایند که ما شغلمان رانندگی در شهر است اما گاهی بر حسب اتفاق به خارج شهر به عنوان رانندگی میرویم به قدر مسافت شرعی اگر هر روز یا دو روز یک مرتبه به خارج شهر به قدر مسافت برویم و برگردیم تکلیف ما در سفر خارج راجع به نماز و روزه چیست؟
- در منهاج فرمودهاید کسی که وطن او نجف است و محل کار وی کوفه است که هر روز به آنجا سفر میکند و شب برمیگردد حال اگر قصد داشت از کوفه به بغداد سفر کند، حد ترخص وی از کوفه حساب می‌شود نه نجف، این حکم چیست؟ آیا کوفه در اثر سفر همه روزه جزء وطن وی به حساب آمده یا علت دیگری دارد؟
- کسانی برای کار به شاهرود طی مسافت کرده و آمدهاند و بنا دارند سه یا چهار ماه مانده و سپس به وطن خود برگردند این اشخاص در صورتی که هفتهای یک بار برای دیدار عائله خود به وطنشان برمیگردند، وظیفهشان در مدت بقاء در شاهرود چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] کارگرانی که محلّ کار آنها بیش از مسافت شرعی است و هر روز بعد از خوردن سحری و خواندن نماز صبح به محلّ کار خود میروند و قبل از ظهر به وطن خود باز میگردند، آیا میتوانند روزه بگیرند؟
- [آیت الله بهجت] افرادی از محلّ کار، بعدازظهر به غیر وطن مسافرت می کنند و فردا صبح به محلّ کار می روند بدون این که به وطن برگشته باشند. تکلیف نماز و روزه ی آن ها چیست؟
- [امام خمینی] اشخاصی که شغلشان سفر نیست بلکه مثلاً در محلی آموزگارند، و از محل سکونتشان تا محل مزبور به مقدار مسافت شرعی فاصله است و همه روزه و یا بدون توقف ده روز در آن محل، به آنجا رفت و آمد می‌کنند وظیفهشان نسبت به نماز و روزه چیست؟ و آیا میان نماز و روزه فرق است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی بعداز تحقیق یقین کرده که فاصله محل کار تا وطن او کمتر از 8 فرسخ می باشد، لذا نماز خود را تمام خوانده و روزه هم گرفته است و بعد از مدتی متوجه شدکه اشتباه کرده است و مسافت بیش از 8 فرسخ بوده است، وظیفه او نسبت به نمازهایی که تمام خوانده و روزه های که گرفته چیست؟
- [آیت الله بهجت] آیا اگر بخواهم روزه ام صحیح باشد باید از محل کار حتما به وطن اصلی بروم تا بتوانم به شهرها و روستاهایی که کمتر از مسافت است برای غیر شغل سفر کنم یا از محل کار هم می توانم به جاهایی که کمتر از مسافت است مسافرت کنم؟
- [آیت الله سبحانی] گاهی به برخی افراد در محل خدمت، مأموریت داده می شود برای انجام کاری به مدت ده روز یا بیشتر به شهرستان دیگر بروند و فاصله ی محل مأموریت با محلی که هر شب در آن استراحت می کنند بیش از سی کیلومتر است تکلیف نماز و روزه ی این افراد چیست؟
- [آیت الله بروجردی] اشخاصی که قصد اقامه برای کار در محلّی می‌کنند، پس از تحقّق اقامت لازم می‌شود که هر روز، یا یک روز در میان یا هفتهای دو سه بار به شهر، برای خریدن جنس و کارهای دیگر بروند و فاصله بین شهر و محل کار هم کمتر از چهار فرسخ است و حال آن که نه شهر و نه آن محل وطن اصلی آنها نیست، سالها هم کارشان همین است، تکلیف این اشخاص در باب نماز چیست؟
- [سایر] حکم نماز و روزه اساتیدی که یک یا چند روز در هفته، به محل تدریس (که فاصله آن با وطن بیش از مسافت شرعی است )، رفت و آمد دارند ؛ در دو صورت زیر در محل تدریس و بین راه چگونه است؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که از محل کارش که فاصلهای بیش از حد شرعی با وطن او دارد، به مسافرتی بیش از هشت فرسخ میرود و فردا به محل کار خود بر میگردد، آیا قبل از اینکه از محل کار خود به وطنش برود، نماز او کامل است یا شکسته و روزه او صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] فردی به عنوان نیروی رسمی، در سپاه پاسداران مشغول به کار است. تکلیف وی در موارد ذیل چیست؟ الف. سفر، مقدمه شغل اوست؛ یعنی فاصله بین محلّ کار و شهری که در آن زندگی میکند، به اندازه مسافت شرعی است. اگر او بخواهد هفتهای یک بار بین شهر خود و محلّ کار رفت و آمد نماید، چه باید بکند؟ ب. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج شود و در بین راه، اذان گفته شود و بخواهد نماز بخواند، قصر بخواند یا کامل؟ ج. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج و به منظور کار شخصی، به مقصد شهر دیگری که فاصلهاش بیشتر از مسافت شرعی است، حرکت کند، تکلیفش چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روز او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند، و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند، و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- اگر بعد از آن که به چهار فرسخ برود، مردد شود که بقیة هشت فرسخ را برود یا به محل خود برگردد، ولی احتمال این را بدهد که در محل تردید یا جای دیگر ده روز توقف مینماید، اگرچه بعد تصمیم بگیرد که بدون ماندن ده روز بقیه را برود، در این صورت لازم است نماز را تمام کند، چه در حال تردید راه برود چه نرود، ولی اگر تصمیمش این باشد که هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود، و چهار فرسخ برگردد از وقتی که شروع به رفتن نماید نمازش شکسته است.
- کسی که اذان و اقامه دیگری را شنیده باشد، چه با او گفته باشد یا نه، در صورتی که بین آن اذان و اقامه و نمازی که میخواهد بخواند زیاد فاصله نشده باشد، می‌تواند برای نماز خود اذان و اقامه نگوید.
- بنابر احتیاط روزه زن مستحاضة کثیره، در صورتی صحیح است که نماز مغرب و عشای شبی که میخواهد فردای آن را روزه بگیرد بهجا آورد ونیز در روز هم غسلهایی را که برای نمازهای روز واجب است انجام دهد، ولی اگر مستحاضه متوسطه باشد، بعید نیست که در صحت روزهاش غسل شرط نباشد.
- نماز جمعه مانند نماز صبح دو رکعت است، و امتیازش از نماز صبح این است که دو خطبه در پیش دارد، و نماز جمعه تخییری است: به این معنی که مکلف در روز جمعه مخیر است که نماز جمعه را بخواند درصورتی که شرائطش موجود باشد، یا نماز ظهر بهجا آورد، پس اگر نماز جمعه را بهجا آورد کفایت از ظهر میکند. و واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد: (اول): داخل شدن وقت، و آن عبارت از زوال آفتاب است، و وقتش تا برابر شدن سایه شاخص است با شاخص بنابر أظهر، پس هر گاه تا برابر شدن سایه با شاخص نماز جمعه را تأخیر انداخت، وقتش خارج شده و نماز را باید بهجا آورد. (دوم) شمارة افراد، و آن هفت نفر است با امام، و هر گاه هفت نفر از مسلمانان جمع نشوند نماز جمعه واجب نمیشود. بلی نماز جمعه از پنج نفری که یکیشان امام باشد صحیح است. (سوم) بودن امام جامع شرائط امامت: از عدالت و غیر آن از چیزهایی که در امام جماعت معتبر است، همچنانکه در بحث نماز جماعت خواهد آمد و بدون او نماز جمعه واجب نمیشود. و صحیح بودن نماز جمعه چند شرط دارد: (اول) جماعت بودن، پس فرادی صحیح نیست و هر گاه مأموم قبل از رکوع رکعت دوم نماز جمعه به امام برسد مجزی خواهد بود، و یک رکعت دیگر به او اضافه میکند، و اگر در رکوع درک امام کند مجزی بودنش مشکل است، و احتیاط ترک نشود. (دوم) خواندن دو خطبه پیش از نماز: که در خطبه اول حمد و ثنای الهی را گفته و وصیت به تقوی و پرهیزگاری شود و یک سوره از قرآن بخواند، سپس نشسته و برخیزد، و باز هم حمد و ثنای الهی را بهجا آورده و بر پیغمبر اکرم و ائمه مسلمین صلوات فرستاده، و برای مؤمنین و مؤمنات استغفار (طلب آمرزش) کند. و لازم است خطبه پیش از نماز باشد، پس اگر نماز را پیش از دو خطبه شروع کرد صحیح نخواهد بودو خواندن خطبه پیش از زوال آفتاب جایز نیست. لازم است کسی که خطبه را میخواند هنگام خطبه ایستاده باشد پس هر گاه خطبه را نشسته بخواند صحیح نخواهد بود و فاصله انداختن بین دو خطبه به بنشستن لازم و واجب است، و لازم است نشستن مختصر و خفیف باشد، و لازم است امام جماعت و خطیب (کسی که خطبه میخواند) یک نفر باشد. واقوی این است که در خطبه طهارت شرط نیست، اگرچه اشتراط احوط است. و در مقدار واجب از خطبه عربیت (زبان عربی) معتبر است، و در مازاد بر آن معتبر نیست مگر آنکه حاضرین زبان عربی را ندانند، که احوط در این صورت در خصوص وصیت به تقوی جمع بین عربیت و زبان حاضرین است. (سوم) آنکه مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد، پس هر گاه نماز جمعه دیگری در مسافت کمتر از یک فرسخ برپا باشد، و مقارن هم بودند هر دو باطل میشوند، و اگر یکی سبقت بر دیگری داشت هر چند به تکبیرة الاحرام باشد صحیح و دومی باطل خواهد بود و اگر پس از برگزاری نماز جمعه کشف شد که نماز جمعه دیگری بر او سابق یا مقارنش در مسافت کمتر از یک فرسخ بر پا شده بوده بهجا آوردن نماز ظهر واجب خواهد بود، و فرقی نیست بین این کشف در وقت یا در خارج وقت باشد و بر پا نمودن نماز جمعه درصورتی مانع از نماز جمع دیگر در مسافت مزبور می‌شود که خود صحیح و جامع شرائط باشد، والا در مانع بودنش اشکال است، و اقرب مانع نبودن است.
- شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است: (اول) شک در چیزی که محل بهجا آوردن آن گذشته است: مثل آن که در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه. (دوم) شک بعد از سلام نماز. (سوم) شک بعد از گذشتن وقت نماز. (چهارم) شک کثیرالشک، یعنی کسی که زیاد شک میکند. (پنجم) شک امام در شماره رکعتهای نماز، در صورتی که مأموم شمارة آنها را بداند، و همچنین شک مأموم در صورتی که امام شماره رکعتهای نماز را بداند. (ششم) شک در نمازهای مستحبی و نمازهای احتیاط. 1 شک در چیزی که محل آن گذشته است (مسألة 1177)- اگر در بین نماز شک کند که یکی از کارهای واجب آن را انجام داده یا نه، مثلًا شک کند که حمد خوانده یا نه، چنانچه مشغول کاری که باید بعد از آن انجام دهد نشده، باید آنچه را که در انجام آن شک کرده بهجا آورد و اگر کاری که باید بعد از آن انجام دهد مشغول شده، مثلًا در حال خواندن سوره شک کند حمد خوانده یا نه به شک خود اعتنا نکند.
- چند چیز در نماز میت مستحب است: (اول): آنکه نمازگزار بر میت، با وضو یا غسل یا تیمم باشد. و احتیاط آن است در صورتی تیمم کند که وضو و غسل ممکن نباشد، یا بترسد که اگر وضو بگیرد یا غسل کند به نماز میت نرسد. (دوم): اگر میت مرد است، امام جماعت یا کسی که فرادی بر او نماز میخواند مقابل وسط قامت او بایستد. و اگر میت زن است مقابل سینهاش بایستد. (سوم): پا برهنه نماز بخواند. (چهارم): در هر تکبیر دستها را بلند کند. (پنجم): فاصلة او با میت به قدری کم باشد، که اگر باد لباسش را حرکت دهد به جنازه برسد. (ششم): نماز میت را به جماعت بخواند. (هفتم): امام جماعت تکبیر و دعاها را بلند بخواند و کسانی که با او نماز میخوانند، آهسته بخوانند. (هشتم): در جماعت اگرچه مأموم یک نفر باشد، عقب امام بایستد. (نهم): نمازگزار، به میت و مؤمنین زیاد دعا کند. (دهم): پیش از نماز سه مرتبه بگوید: الصلاة. (یازدهم): نماز را در جائی بخوانند که مردم برای نماز میت بیشتر به آنجا میروند. (دوازدهم): زن حائض اگر نماز میت را به جماعت میخواند، تنها بایستد، و در صف نمازگزاران نایستد.
- نماز خواندن در چند جا مکروه است و از آن جملهاست (1) حمام، (2) زمین نمکزار، (3) مقابل انسان، (4) مقابل دری که باز است، (5) در جاده و خیابان و کوچه اگر برای کسانی که عبور می‌کنند زحمت نباشد. و چنانچه زحمت باشد مزاحمت حرام است، (6) مقابل آتش و چراغ، (7) در آشپزخانه و هر کجا که کوره آتش باشد، (8) مقابل چاه و چالهای که محل بول باشد، (9) روبه روی عکس و مجسمه چیزی که روح دارد، مگر آن که روی آن پرده بکشند، (10) در اطاقی که جنب در آن باشد، (11) در جایی که عکس باشد اگرچه روبروی نمازگزار نباشد، (12) مقابل قبر، (13) روی قبر، (14) بین دو قبر، (15) در قبرستان.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] بازرگانان و پیشهوران سیّار، فرماندهان نیروهای نظامی و انتظامی یا معلّمانی که محلّ کار آنها ثابت نیست، مأموران گشت مانند سیمبانان و راهبانان، مهمانداران هواپیما وقطار و کشتی و نیز کسانی که محلّ کار آنها در چند شهر است و همواره در بین آن شهرها رفت و آمد می‌کنند، باید نماز خود را تمام خوانده و روزه بگیرند، بلکه همه افرادی که بیشتر اوقات در حال سفر هستند و تعداد روزهایی که در وطن هستند، کمتر از تعداد روزهایی است که در حال سفر هستند، باید نماز خود را در حال سفر تمام بخوانند و روزه نیز بگیرند و همچنین کسانی که در هر سه روز حداقل یک بار و یا هر شش روز دو بار و یا در هر نه روز سه بار و مانند آن مسافرت می‌کنند، باید در سفر نماز را کامل بخوانند و روزه نیز بگیرند. بنابر این اساتید و یا دانشجویانی که محل تدریس یا تحصیل آنها به اندازه مسافت شرعی از وطنشان فاصله دارد، چنانچه در هر سه روز یک بار یا هر شش روز دو بار و مانند آن از وطن خود به محل تدریس یا تحصیل خود بروند و یا این که بیشتر روزهای هفته را در محل تحصیل یا تدریس باشند، باید در سفری که برای تحصیل یا تدریس به آن شهر انجام میدهند، نمازشان را تمام بخوانند و روزه نیز بگیرند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر یک عادل خبر دهد که سفر انسان هشت فرسخ است به قول او مسافت ثابت می‌شود در صورتی که اطمینانآور باشد، پس باید نماز را شکسته بخواند وروزه را هم نگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در هر هفته معمولاً چند روز در وطن خود مشغول به کار است و چند روز هم در خارج از شهر مشغول رانندگی است و حداقل به مقدار مسافت شرعی سفر میکند، چنانچه بیشتر روزهای هفته را در خارج از شهر و مشغول رانندگی باشد، نماز او تمام و روزه بر او واجب می‌باشد.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مجموع مسافت رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است، اگر هیچکدام از رفتن و برگشتن او کمتر از چهار فرسخ(1) نباشد، باید نماز را شکسته بخواند و اگر مجموع مسافت رفتن و برگشتن او هشت فرسخ بوده ولی رفت یا برگشت او کمتر از چهار فرسخ باشد، بنابر احتیاط واجب نماز را باید هم شکسته و هم تمام بخواند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در جائی نماز جمعه برگزار شد نباید در فاصله ای کمتر از یک فرسخی آن نماز جمعة دیگری منعقد شود ، پس اکر با فاصلة یک فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحیح است ، لازم به تذکّر است میزان در مسافت مَحلِّ نماز جمعه است نه شهری که در آن نماز جمعه تشکیل شده است . بنابراین در شهرهای بزرگی که طول آن چند فرسخ است می توان چند نماز جمعه تشکیل داد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در جایی نماز جمعه برگزار شد نباید در فاصله ای کمتر از یک فرسخی آن نماز جمعه دیگری منعقد شود. پس اگر با فاصله یک فرسخ دو نماز جمعه اقامه شود هر دو صحیح است. لازم به تذکر است که میزان در مسافت، محل نماز جمعه است نه شهری که نماز جمعه در ان تشکیل شده است بنابراین در شهرهای بزرگی که طول آن چند فرسخ است می توان چند نماز جمعه تشکیل داد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ (حدود 43 کیلومتر) است باید نماز را شکسته بخواند، خواه رفتنش چهار فرسخ (5/21 کیلومتر تقریباً) باشد یا کمتر یا بیشتر، همین اندازه که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ باشد نماز شکسته است و خواه در همان روز و شب برگردد یا فاصله ای بیفتد، مگر این که در بین این مسافت، ده روز قصد اقامه کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای رفتن به محلی که به تنهایی یا به ضمیمه برگشت هشت فرسخ فاصله دارد حرکت کند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود، چنانچه از محلّ اوّلی که حرکت کرده تا جایی که میخواهد برود به تنهایی یا به ضمیمه برگشت هشت فرسخ باشد، باید نماز را شکسته بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] دانشجویانی که برای تحصیل در شهری غیر از وطن خود قصد دارند مدت زیادی بمانند و همچنین اساتید دانشگاهها، معلمان، طلاب، کارکنان دولت و مانند آنها که قصد دارند جهت کار خود مدت زیادی در محلّی غیر از وطن خود اقامت کنند، اگر مدتی از اقامت آنها در آن محل بگذرد که دیگر عرفا در آنجا مسافر محسوب نشوند، آن محل برای آنها حکم وطن را پیدا میکند. بنابر این پس از گذشت مدت مذکور، چنانچه از آنجا به سفر بروند، پس از بازگشت لازم نیست برای تمام خواندن نماز و روزه گرفتن، قصد اقامت ده روز کنند.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که نمیداند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود میگذرد یا ده روز در محلی میماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.