رشد
رُشد در دو معنای توانایی حفظ مال و مصرف آن در راه درست و نمو به کار رفته است.از این عنوان در باب حج و به مناسبت در بابهایی نظیر نکاح، وصیت و قضاء سخن گفته‌اند.
کسی که در سر سال، خمس قیمت گوسفندان یا درختان خود را میدهد و تا سال بعد، قیمت گوسفندان و درختان رشد میکند و ارزش آنها بسیار بیشتر میشود، آیا باید دوباره خمس بدهد؟
در فرض مسأله، اگر گوسفندان و درختان را به جهت تجارت با آنها و ترقی قیمت آنها تهیه کرده است، چنانچه ترقی قیمت آن در اثر کاهش ارزش پول نباشد و امکان فروش داشته باشد، به گونه‌ای که در نظر مردم، سود موجود محسوب شود، خمسِ ترقی قیمت را باید بپردازد؛ ولی اگر قصد او تجارت با منافع حاصل از آنها باشد، نه با خود آنها، تا وقتی آنها را نفروخته، ترقی قیمت آنها خمس ندارد و اگر بفروشد، چنانچه ترقی قیمت به جهت افزایش قیمت بازار باشد، نه به خاطر کاهش ارزش پول و از مخارج سالانه نیز زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد. البته در هر حال، نمای متصل و منفصل آنها چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، باید خمسش پرداخت شود.
در فرض مسأله، اگر گوسفندان و درختان را به جهت تجارت با آنها و ترقی قیمت آنها تهیه کرده است، چنانچه ترقی قیمت آن در اثر کاهش ارزش پول نباشد و امکان فروش داشته باشد، به گونه‌ای که در نظر مردم، سود موجود محسوب شود، خمسِ ترقی قیمت را باید بپردازد؛ ولی اگر قصد او تجارت با منافع حاصل از آنها باشد، نه با خود آنها، تا وقتی آنها را نفروخته، ترقی قیمت آنها خمس ندارد و اگر بفروشد، چنانچه ترقی قیمت به جهت افزایش قیمت بازار باشد، نه به خاطر کاهش ارزش پول و از مخارج سالانه نیز زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد. البته در هر حال، نمای متصل و منفصل آنها چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، باید خمسش پرداخت شود.
عنوان سوال:
کسی که در سر سال، خمس قیمت گوسفندان یا درختان خود را میدهد و تا سال بعد، قیمت گوسفندان و درختان رشد میکند و ارزش آنها بسیار بیشتر میشود، آیا باید دوباره خمس بدهد؟
پاسخ:
در فرض مسأله، اگر گوسفندان و درختان را به جهت تجارت با آنها و ترقی قیمت آنها تهیه کرده است، چنانچه ترقی قیمت آن در اثر کاهش ارزش پول نباشد و امکان فروش داشته باشد، به گونه‌ای که در نظر مردم، سود موجود محسوب شود، خمسِ ترقی قیمت را باید بپردازد؛ ولی اگر قصد او تجارت با منافع حاصل از آنها باشد، نه با خود آنها، تا وقتی آنها را نفروخته، ترقی قیمت آنها خمس ندارد و اگر بفروشد، چنانچه ترقی قیمت به جهت افزایش قیمت بازار باشد، نه به خاطر کاهش ارزش پول و از مخارج سالانه نیز زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد. البته در هر حال، نمای متصل و منفصل آنها چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، باید خمسش پرداخت شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی تعدادی گوسفند دارد که خمس آنها را داده است. سال بعد تعداد گوسفندان همین مقدار است؛ ولی قیمت آنها دو برابر شده است. آیا باید خمس بدهد؟
- جنسی در سر سال زیاد آمده و صاحبش میخواهد خمس آن را بپردازد ولی قیمت آن در بازار مشخص نیست و قیمتهای متفاوتی برای آن ذکر میشود. خمس این جنس را چگونه باید حساب کنند؟
- کسی از درآمد بین سال منزلی را رهن مینماید و سال به سال رهن همان خانه را تجدید میکند و یا این که به خانه دیگری منتقل میشود و این پول را دوباره به عنوان قرض الحسنه به صاحب خانه جدید میدهد. آیا این پول جزء مؤونه حساب میشود یا خیر؟ نماز و روزه و عبادت در این منزل چگونه است؟
- کسی که قبل از سال خمسی خود به سفر میرود و هدایایی برای فامیل و آشنایان تهیه میکند و بعد از سال خمسی به آنها میدهد، آیا خمس این هدایا را باید بپردازد؟
- آیا صاحبان گوسفند میتوانند قیمت علوفه مصرف شده در زمستان را از نموّ گوسفندان کسر کنند و خمس باقی مانده را بپردازند؟
- اجناسی که به صورت کوپنی یا با بُن کارمندی با قیمتی نازلتر از قیمت بازار و با یارانه دولت تهیه میشود، در صورتی که از مصرف سال زیاد بیاید، خمس آنها چگونه حساب میشود؟
- کسی که حقوق او به وسیله چک پرداخت میشود و او با مراجعه به بانک مبلغ چک را دریافت میکند، اگر چک را بدون تبدیل کردن به پول، در نزد خود نگه دارد تا سال خمسیاش فرا رسد، آیا باید خمس مبلغ مذکور در چک را بپردازد یا به اعتبار این که چک، پول نیست، لازم نیست خمس بدهد؟
- کسی که سهم امام علیهالسلام را دریافت میکند، آیا مالک آن میشود یا فقط حقّ تصرّف در آن را دارد؟ اگر با سهم امام علیهالسلام چیزی بخرد، چه حکمی دارد؟
- مالی که پرداخت خمسش واجب بوده و خمسش پرداخت نشده و سپس تلف شده و قیمت و ارزش آن برای ما معلوم نیست، چگونه خمسش محاسبه میشود؟
- شخصی روزهدار است و به خدا و رسول صلیاللهعلیهوآله و ائمه اطهار علیهمالسلام نسبت دروغ میدهد؛ ولی بی درنگ پشیمان میشود و توبه میکند. حکم روزه این شخص چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] آیا افزایش ارزش سرقفلی مشمول خمس است وآیا افزایش قیمت هر سال باید محاسبه گردد یا هنگام فروش؟
- [آیت الله سیستانی] آیا افزایش ارزش سرقفلی مشمول خمس است وآیا افزایش قیمت هر سال باید محاسبه گردد یا هنگام فروش؟
- [آیت الله بهجت] شخصی تعدادی گاو و گوسفند دارد که خمس آن ها را داده است. سال بعد تعداد گاو و گوسفندان همین مقدار است ولی قیمت آن ها دو برابر شده است، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله سبحانی] قیمت گذاری و پرداخت خمس درختان میوه چگونه انجام می شود؟
- [آیت الله سبحانی] قیمت گذاری و پرداخت خمس درختان میوه چگونه انجام می شود؟
- [آیت الله بهجت] زمینی را با مقداری درخت، برای امرار معاش می خرد و خمس آن را می دهد، بعد درخت رشد می کند و به علت رشد و نموّ، قیمت درخت زیاد می شود. آیا زیادی قیمت، خمس دارد؟
- [آیت الله خوئی] زیدی از عایدی بین سال ماده گاو یا گوسفند برای استفاده از شیر آن خریده، موقع حسابِ سالِ خمس، آن گاو آبستن بود و شیر نداشت آیا باید خمس آنها را بدهد یا نه بر فرض وجوب خمس قیمت خرید یا ارزش روز را منظور نماید؟
- [امام خمینی] ملکی که به ارزش معینی به ارث به او رسیده است اگر بعد از چند سال به گرانتر از آن قیمت فروخت خمس زیاده واجب است یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] آیا رشد قیمت ابزار کار مانند چاپ و عکاسی خمس دارد؟
- [آیت الله سبحانی] آیا رشد قیمت ابزار کار مانند چاپ و عکاسی خمس دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه با پول خُمس داده یا پولی که خُمس ندارد، خانه یا ملکی بخرد، چنانچه قصد او تجارت با آن نباشد بلکه بخواهد خود از آن استفاده نماید، در این صورت ترقّی قیمت آن خُمس ندارد و اگر آن را به ملک دیگری تبدیل کند نیز خُمس ندارد؛ ولی اگر آن را بیشتر از آنچه خریده بفروشد، چنانچه رشد قیمت بر اثر کاهش ارزش پول نباشد بلکه ترقّی به خاطر قیمت بازار باشد و از مخارج سالانه زیاد بیاید، باید خُمس ترقی قیمت آن را بپردازد و همچنین اگر قصد او تجارت با آن باشد و یک سال از ترقّی قیمت آن بگذرد، چنانچه رشد قیمت بر اثر کاهش ارزش پول نباشد و امکان فروش داشته باشد به گونه‌ای که در نظر مردم سود موجود حساب شود، خُمس ترقّی قیمت را باید بپردازد.
- اگر از منفعت کسب برای مصرف سال خود آذوقهای بخرد و در آخر سال مقداری از آن زیاد بیاید، باید خُمس آن را بدهد و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد، باید قیمت فعلی آن را حساب کند.
- اگر از درآمد بین سال باغی احداث کند تا بعد از بالا رفتن قیمت، آن را بفروشد، علاوه بر خمس قیمت کلّ باغ در سر سال اوّل، باید خمس میوه و زیادی قیمت باغ را در سالهای بعد بدهد؛ ولی اگر قصدش این باشد که خودش از میوه آن استفاده کند، فقط باید خمس میوهای را که از مصارف سالانه وی زیاد آمده است، بپردازد.
- اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند، چنانچه از منافع کسب آن قرض را بدهد، در سر سال باید خمس ارزش مال یا ملک در سر سال را بپردازد، ولی اگر مالی که قرض کرده و چیزی که از قرض خریده از بین برود و ناچار شود که قرض خود را بدهد، میتواند از منافع کسب، قرض را ادا نماید.
- اگر غیر از چیزی که برای تجارت خریده، مالی داشته باشد که خُمس آن را داده یا خُمس نداشته باشد، چنانچه قیمت آن بالا رود و آن را بفروشد، مقداری که بر قیمت آن اضافه شده، چنانچه در مخارج سال مصرف نشود خُمس دارد و چنانچه درختی که خریده رشد کند و بزرگ شود و یا گوسفندی که خریده چاق شود، در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که از ترقّی عین آنها سود ببرد، باید خُمس آنچه را که زیاد شده بدهد.
- خمس مال حلال مخلوط به حرام را مانند خمس اموال دیگر میتواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خُمس که بدهکار است، پول بدهد.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و به امید آن که قیمت آن بالاتر رود، تا بعد از تمام شدن سال آن را نفروشد و قیمت آن تنزل پیدا کند، خمس مقداری را که بالا رفته، باید بدهد؛ ولی اگر به اندازهای نگه دارد که تجار معمولاً برای گران شدن جنس آن را نگه میدارند، لازم نیست خُمس مقداری را که قیمت آن بالا رفته و سپس پایین آمده، بدهد.
- کسی که مقداری از درآمد خود را به تدریج برای ساختن مغازه یا آباد کردن زمین موات یا احداث باغ مصرف نموده و آن زمین یا باغ جزء مؤونه او محسوب نمیشود، باید در آخر سال خُمس آن را بپردازد و اگر اصل زمینِ آباد شده نیز افزایش قیمت پیدا کرده باشد، باید آخر سال خُمس افزایش قیمت را بدهد؛ ولی اگر قصد او از نگهداری زمین ترقی قیمت و سود بردن نباشد، چنانچه یک بار خُمس آن را بدهد، در سالهای بعد تا زمانی که آن را نفروخته دادن خُمس آن واجب نیست.
- اگر قصّاب سرِ حیوانی را ببرد و آن را حرام کند، چه مزد گرفته باشد و چه مجّانی سر بریده باشد، باید قیمت آن را به صاحبش بدهد.
- اگر بخواهد خمس را از چیزی غیر از خود مال متعلّق خمس بپردازد، بنابر احتیاط واجب نمیتواند آن را از جنس دیگری بدهد، بلکه باید قیمت آن را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر کسی از منافع کسب خود در اثناء سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانهاش حساب نشود واجب است بعد از تمامی سال خمس او را بدهد و چنانچه خمس او را نداد و قیمت آن ملک بالا رفت، لازم است خمس مقداری را که آن ملک فعلًا ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند آن.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی از منافع کسب خود در اثنای سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانه اش حساب نشود واجب است بعد از تمامی سال خمس ان را بدهد و چنانچه خمس ان را نداد و قیمت ان ملک بالا رفت باید خمس مقداری را که ان ملک فعلا ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند ان
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی از منافع کسب خود در اثناء سال چیزی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانهاش حساب نشود ، واجب است بعد از تمامی سال ، خمس آن را بدهد ، وچنانچه خمس آن را نداد و قیمت آن چیز بالا رفت ، لازم است خمس مقداری را که آن چیز فعلاً ارزش دارد بدهد .
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی چیزی را بخرد و از پول خمس نداده که سال بر آن گذشته قیمت آن را بپردازد و قیمت آن بالا رود ، چنانچه آن را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد ، مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است ، باید خمس قیمتی را که پرداخته است بدهد ، و اگر مثلاً پول خمس نداده را به فروشنده داده و به او گفته این ملک را با این پول میخرم ، باید خمس مقداری را که آن ملک فعلاً ارزش دارد بدهد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و روی ملاحظات تجارتی و کسب وکار آن را نفروشد و در بین سال قیمتش پایین آید، خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست، ولی اگر قیمت آن تا آخر سال همچنان بالا باشد باید سر سال خمس آن را بدهد، هر چند قیمت آن بعد از گذشتن سال پایین آید، این در صورتی است که آخر سال وقت فروش آن باشد و به میل خود آن را نگه دارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر چند فقره گنج در مکان های مختلف پیدا شود، هر یک جداگانه محاسبه می شود و ارزش هرکدام به مقدار نصاب رسید , خمس دارد و آنکه به مقدار نصاب نرسید، خمس ندارد , اما اگر در یک مکان , چند گنج یافت شود , مجموع آنها یک گنج محسوب میشود و روی هم نصاب سنجی میشود; اگر قیمت آن ها به مقدار بیست مثقال طلا یا دویست مثقال نقره هرکدام که قیمت کمتری داشته باشند رسید، خمس دارد.
- [آیت الله خوئی] کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر مثلًا ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود چنانچه آن ملک را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد، مثلًا زمینی را برای زراعت خریده است و از پول خمس نداده قیمت آن را داده باید خمس قیمتی را که خریده بدهد. و اگر مثلًا پول خمس نداده را بفروشنده داده و به او گفته این ملک را با این پول میخرم باید خمس مقداری را که آن ملک فعلًا ارزش دارد بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که از اوّل تکلیف، خمس نداده اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود اگر پول خمس نداده را بفروشنده داده و به او گفته: این ملک را به این پول می خرم در صورتی که مجتهد جامع الشرائط معامله پنج یک آن را اجازه بدهد خریدار باید خمس مقداری که آن ملک فعلاً ارزش دارد بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر آذوقهای که برای مصرف سالش خریده، در آخر سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد هر وقت خمس را ادا میکند قیمت آن زمان را باید حساب کند. برای محاسبه خمس میتوان هر مال را جداگانه حساب کرد، بنابراین کسی که برای خود سالی قرار داده است، اگر قبل از آن آذوقه تهیّه کرده باشد که هنوز بر آن سال نگذشته، میتواند خمس آن را ندهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان میتواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خمس پول بدهد، ولی نمیتواند به مقدار قیمت خمس، از جنس دیگری بدهد مگر حاکم شرع آن را اجازه دهد.